REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Symbole 01-U do 12-C w orzeczeniu o niepełnosprawności – pełna lista z wyjaśnieniami. Nowe zasady orzekania od sierpnia 2025 r.

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Artur Sadziński
Dziennikarz i redaktor z doświadczeniem w tworzeniu treści o finansach, prawie i sprawach konsumenckich. Pisze z myślą o praktycznym wsparciu dla czytelnika.
Symbole 01-U do 12-C w orzeczeniu o niepełnosprawności – pełna lista z wyjaśnieniami. Nowe zasady orzekania od sierpnia 2025 r.
Masz orzeczenie? Sprawdź symbole 01-U do 12-C i zobacz, co zmieniło się w zasadach orzekania od 14 sierpnia 2025
shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Orzeczenie o niepełnosprawności to nie tylko informacja o stopniu: lekki, umiarkowany czy znaczny. Równie ważne są symbole przyczyn, które wskazują, z jakiej grupy schorzeń wynika ograniczenie. To one otwierają drogę do wielu ulg podatkowych, świadczeń z MOPS i ZUS, a także dofinansowań z PFRON. Sprawdź, co oznaczają kody od 01-U do 12-C i jakie prawa dają w 2025 roku.

rozwiń >

Dlaczego symbole w orzeczeniu o niepełnosprawności mają znaczenie?

Symbole przyczyn niepełnosprawności są ważną częścią każdego orzeczenia. To one w dużej mierze przesądzają o tym, czy dana osoba otrzyma dostęp do ulg podatkowych, dopłat czy innych form pomocy. W połączeniu ze stopniem niepełnosprawności wskazują instytucjom, takim jak PFRON, MOPS czy NFZ, jakie świadczenia i programy można przyznać. Znajomość symboli pozwala lepiej interpretować orzeczenie i świadomie korzystać z przysługującego wsparcia, od dofinansowania sprzętu i rehabilitacji po usługi asystenckie czy zniżki podatkowe.

REKLAMA

REKLAMA

Nowe zasady od 14 sierpnia 2025 roku

Od 14 sierpnia 2025 r. wchodzą w życie przepisy modyfikujące sposób funkcjonowania komisji orzekających o niepełnosprawności. Najważniejsze zmiany to:

  • rozszerzenie składu komisji – oprócz lekarzy specjalistów z wieloletnim doświadczeniem, udział mogą brać także lekarze w trakcie specjalizacji (po ukończonym module podstawowym lub co najmniej na trzecim roku specjalizacji jednolitych),
  • możliwość powołania dodatkowego lekarza-specjalisty, gdy dokumentacja dotyczy chorób z różnych obszarów,

Celem reformy jest przyspieszenie procedur, skrócenie kolejek i ułatwienie dostępu do orzeczeń w bardziej złożonych przypadkach.

Chcemy, aby system orzekania o niepełnosprawności był szybszy, bardziej dostępny i lepiej dopasowany do potrzeb osób, które z niego korzystają. Zmiany pozwolą skrócić czas oczekiwania na decyzję i zwiększą elastyczność pracy komisji – podkreśla Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

REKLAMA

Eksperci dodają, że nowe przepisy poprawią elastyczność systemu i zapewnią szerszy dostęp do orzeczeń dla osób z niepełnosprawnościami.

Pełna lista symboli 01-U do 12-C i ich znaczenie

Każde orzeczenie o niepełnosprawności zawiera symbole, które wskazują główną przyczynę ograniczeń zdrowotnych. Poniżej znajdzisz aktualny wykaz symboli obowiązujących w 2025 roku wraz z ich opisem i przykładowymi schorzeniami.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Symbol

Opis

Najczęstsze schorzenia

01-U

Upośledzenie umysłowe. Dotyczy osób z niepełnosprawnością intelektualną, często umiarkowaną lub znaczną.

Zespół Downa, zespół Williamsa, upośledzenie o nieznanej etiologii, zespół łamliwego chromosomu X

02-P

Choroby psychiczne. Obejmuje ciężkie zaburzenia psychiczne, np. schizofrenię czy depresję lekooporną.

Schizofrenia paranoidalna, zaburzenia afektywne dwubiegunowe, depresja lekooporna, zespół lęku uogólnionego

03-L

Zaburzenia głosu, mowy i słuchu. Uprawnia m.in. do ulg komunikacyjnych i zakupu aparatów słuchowych.

Głuchota obustronna, afazja poudarowa, głuchoniemota, uszkodzenie nerwu słuchowego

04-O

Choroby narządu wzroku. Dotyczy poważnych zaburzeń widzenia i często daje prawo do karty parkingowej.

Jaskra, zwyrodnienie plamki żółtej (AMD), retinopatia cukrzycowa, zaawansowana zaćma

05-R

Upośledzenie narządu ruchu. Najczęściej przyznawany symbol, obejmuje amputacje, porażenia i zwyrodnienia stawów.

MPD, zwyrodnienia stawów biodrowych i kolanowych, amputacje kończyn, złamania kręgosłupa z niedowładem

06-E

Epilepsja. Dotyczy padaczki przewlekłej lub trudnej do opanowania.

Padaczka lekooporna, padaczka młodzieńcza, padaczka pourazowa, zespół Lennoxa-Gastauta

07-S

Choroby układu oddechowego i krążenia. Przyznawany m.in. przy POChP i niewydolności serca.

POChP, ciężka astma oskrzelowa, niewydolność krążeniowa, kardiomiopatia rozstrzeniowa

08-T

Choroby układu pokarmowego. Obejmuje przewlekłe choroby jelit, wątroby i trzustki.

Choroba Leśniowskiego-Crohna, zespół jelita drażliwego z powikłaniami, przewlekłe zapalenie trzustki, marskość wątroby

09-M

Choroby układu moczowo-płciowego.

Niewydolność nerek, wielotorbielowatość nerek, rak pęcherza moczowego, pęcherz neurogenny

10-N

Choroby neurologiczne. Obejmują m.in. osoby po udarach, z chorobą Parkinsona i SM.

Udar mózgu, SM, choroba Parkinsona, zespół Guillain-Barré

11-I

Inne schorzenia. Dotyczy chorób metabolicznych, endokrynologicznych i rzadkich.

Cukrzyca typu 1 z powikłaniami, choroba Addisona, mukowiscydoza, niedokrwistość sierpowatokrwinkowa

12-C

Całościowe zaburzenia rozwojowe. Najczęściej obejmuje spektrum autyzmu i zespół Aspergera.

Autyzm dziecięcy, zespół Aspergera, zespół Retta, PDD-NOS

Jak uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności?

Aby otrzymać orzeczenie, należy złożyć wniosek w Powiatowym Zespole ds. Orzekania o Niepełnosprawności (PZON) właściwym dla miejsca zamieszkania. Do dokumentu trzeba dołączyć aktualną dokumentację medyczną: zaświadczenia lekarskie, wyniki badań, wypisy ze szpitala. To właśnie ona stanowi podstawę do przypisania symbolu przyczyny niepełnosprawności oraz określenia stopnia (lekki, umiarkowany, znaczny).

Komisja może wezwać na badanie albo wydać decyzję wyłącznie na podstawie dokumentów. Im pełniejsza i dokładniejsza dokumentacja, tym większa szansa na uzyskanie orzeczenia zgodnego z faktycznym stanem zdrowia. Jeśli decyzja okaże się niesatysfakcjonująca, można się odwołać do Wojewódzkiego Zespołu w terminie 14 dni od jej otrzymania.

Jakie świadczenia i ulgi przysługują w 2025 roku?

Posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności z symbolem (np. 01-U, 05-R, 10-N) otwiera dostęp do różnych świadczeń. Wiele z nich zależy również od stopnia niepełnosprawności (lekkiego, umiarkowanego, znacznego).

  • Ulga rehabilitacyjna w PIT Pozwala odliczyć wydatki na leki, dojazdy, sprzęt rehabilitacyjny, opiekę, turnusy, przystosowanie mieszkania lub pojazdu – zasady pozostają bez zmian w porównaniu z latami poprzednimi.
  • Zasiłek pielęgnacyjny – 215,84 zł/mies. Świadczenie pomocowe (niepodlegające PIT), wypłacane przez gminę/MOPS. Przysługuje dzieciom z orzeczeniem, osobom ze znacznym stopniem niepełnosprawności lub umiarkowanym, gdy niepełnosprawność powstała przed 21. r.ż., a także osobom powyżej 75 lat.
  • Świadczenie pielęgnacyjne – 3287/mies. Przysługuje opiekunom rezygnującym z pracy, by zająć się osobą ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
  • Świadczenie wspierające od ok. 752 zł do ponad 4 100 zł/mies. To nowe świadczenie wprowadzone w 2024 roku i kontynuowane w 2025. Przysługuje osobom z orzeczeniem o niepełnosprawności, które uzyskają decyzję o poziomie potrzeby wsparcia wydaną przez Wojewódzki Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności (WZON). Ocena odbywa się w skali punktowej od 0 do 100. Minimalny próg uprawniający do świadczenia to 70 punktów. Wysokość świadczenia zależy od liczby punktów i wynosi od 40% do 220% renty socjalnej, czyli od ok. 752 zł do ponad 4 100 zł miesięcznie (kwoty zależne od waloryzacji renty socjalnej). Świadczenie jest niezależne od wieku, dochodu ani statusu zawodowego
  • Renta socjalna Dla osób całkowicie niezdolnych do pracy z powodu choroby od dzieciństwa (lub nauki). Kwota brutto wynosi 1 780,96 zł, netto 1 620,67 zł.
  • Dodatek dopełniający do renty socjalnej Nowe świadczenie wprowadzone w 2025 r. Przyznawane automatycznie lub na wniosek osobom z orzeczeniem o całkowitej niezdolności do samodzielnej egzystencji:
    • od 1 marca 2025: 2 610,72 zł brutto (~2 062,47 zł netto) Wypłacany raz do roku, od marca 2025 waloryzowany corocznie.
  • Zasiłek stały – maks. 1 229 zł/mies. Przyznawany przez MOPS osobom pozbawionym dochodów lub o niskim dochodzie. Od stycznia 2025 maksymalna kwota wzrosła do 1 229 zł miesięcznie.
  • Programy PFRON (np. Aktywny Samorząd) Oferują dofinansowania dla osób z określonymi symbolami (zwłaszcza 05-R, 10-N, 03-L, 01-U, 12-C):
    • Dopłaty do sprzętu (np. wózki, protezy, aparaty słuchowe),
    • Kursów, laptopów, dojazdów,
    • Zakupu auta – nawet 27 000 zł,
    • Przystosowania mieszkania (podjazdy, łazienki itp.).
  • Karta parkingowa i ulgi komunikacyjne Dostępne przy odpowiednim symbolu i stopniu niepełnosprawności (zwłaszcza: 05-R, 10-N, 04-O, 01-U u dzieci):
    • ulgowe lub darmowe bilety MPK (w miastach, np. Warszawa, Poznań),
    • 37–78% zniżki na bilety PKP/PKS,
    • zwolnienia z opłat parkingowych,
    • miejsca postojowe "koperta".
  • Inne formy wsparcia Możliwość skorzystania z:
    • asystenta osoby z niepełnosprawnością (programy lokalne),
    • indywidualizacji nauczania i egzaminów,
    • dostępu do terapii i rehabilitacji psychologiczno-pedagogicznej.

Ulgi i świadczenia przysługują nie dzięki samemu symbolowi, ale w połączeniu z odpowiednim stopniem oraz spełnieniem kryteriów (np. brak dochodu, wcześniejsze orzeczenie, wiek, rezygnacja z pracy).

FAQ – najczęściej zadawane pytania

1. Czy można mieć więcej niż jeden symbol w orzeczeniu?

Tak. W orzeczeniu mogą pojawić się maksymalnie trzy symbole, jeśli różne schorzenia w podobnym stopniu wpływają na codzienne funkcjonowanie. Zawsze wskazywany jest też symbol dominujący.

2. Czy symbol wpływa na wysokość świadczeń?

Nie bezpośrednio. O kwotach decyduje stopień niepełnosprawności i rodzaj świadczenia. Symbol ma jednak kluczowe znaczenie przy dostępie do ulg podatkowych, programów PFRON, kart parkingowych czy usług asystenckich.

3. Jakie zmiany weszły w życie od 14 sierpnia 2025 r.?

Od tej daty rozszerzono katalog osób mogących zasiadać w komisjach – obok lekarzy z wieloletnim doświadczeniem mogą to być również lekarze w trakcie specjalizacji. Pojawiła się też możliwość powołania dodatkowego specjalisty, jeśli dokumentacja wskazuje na choroby z różnych obszarów. Zmiany mają przyspieszyć proces orzekania i skrócić kolejki.

4. Czy mogę odwołać się od decyzji komisji?

Tak. Od orzeczenia wydanego przez PZON można się odwołać do Wojewódzkiego Zespołu (WZON) w ciągu 14 dni. Warto dołączyć dodatkową dokumentację lub opinie lekarskie.

5. Czy symbol w orzeczeniu może się zmienić?

Tak. Jeżeli nastąpi pogorszenie albo poprawa stanu zdrowia, można złożyć wniosek o ponowne ustalenie niepełnosprawności. Wówczas komisja ponownie rozpatruje sprawę i może nadać inny symbol lub zmienić stopień.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych

Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej

Rozporządzenie MRPiPS z dnia 28 lipca 2025 r.

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Infor.pl
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Ponad 14.000 zł odprawy za rozwiązanie umowy z pracownikiem zarabiającym minimalną pensję. Tyle już w 2026 roku będą musieli zapłacić pracodawcy

W przypadku utraty pracy w najgorszej sytuacji pozostają najniżej wynagradzani pracownicy. Zazwyczaj nie mają oni oszczędności, które mogłyby w takiej sytuacji służyć im jako poduszka finansowa, a ich sytuacja życiowa gwałtownie się pogarsza.

Dom pomocy społecznej dla osób z niepełnosprawnością – zasady przyjęcia, koszty, skierowanie w 2026

W 2026 roku będą obowiązywać doprecyzowane przepisy dotyczące kierowania osób z niepełnosprawnościami do domów pomocy społecznej. Zmiany mają na celu skrócenie procedur i większe wsparcie rodzin.

Od stycznia 2026 r. ZUS wyda zaświadczenia o dłuższym stażu pracy [Nowe przepisy]

Od stycznia 2026 r. ZUS wyda zaświadczenia o dłuższym stażu pracy. Nowe przepisy pozwalają na zaliczanie okresu pracy na umowach cywilnoprawnych czy prowadzenia działalności gospodarczej do stażu pracy, od którego zależą liczne uprawnienia pracownicze. Jak potwierdzić ten okres u pracodawcy? Na możliwość składania wniosków w ZUS trzeba jeszcze poczekać.

Niespodziewany zwrot w sprawie Trybunału Konstytucyjnego. Koalicja 15 października zmienia strategię, a Sejm rusza z wyborem nowych sędziów

W dzisiejszym wydaniu „Dziennika Gazety Prawnej” pojawiła się informacja, która może znacząco wpłynąć na przyszłość polskiego wymiaru sprawiedliwości. Do 5 i 20 listopada trwa zbieranie kandydatur na sędziowskie wakaty w Trybunale Konstytucyjnym – poinformował dziennik, powołując się na źródła zbliżone do kierownictwa Sejmu. To ruch, który zdaniem obserwatorów może oznaczać początek poważnej zmiany w podejściu Koalicji 15 października do kwestii TK.

REKLAMA

Bardzo dobra wiadomość dla firm transportowych: rząd uruchamia dopłaty do tachografów. Oto na jakich nowych zasadach skorzystają z dotacji przewoźnicy

Rząd uruchamia dopłaty do tachografów – na jakich nowych zasadach będzie przyznawane wsparcie dla przewoźników?Ministerstwo Infrastruktury 14 października 2025 opublikowało rozporządzenie w zakresie dofinansowania do wymiany tachografów.

Od nowego roku wejdą w życie przepisy, które naprawią jedną z największych niesprawiedliwości na rynku pracy

Pracują latami – bez urlopu, bez zwolnienia, bez pewności jutra. Dziś ich wysiłek nie liczy się do stażu, jutro może to wyglądać zupełnie inaczej. Od nowego roku wejdą w życie przepisy, które naprawią jedną z największych niesprawiedliwości na rynku pracy. Skorzysta nawet 5 milionów Polaków.

Czy 26.10.2025 r. to niedziela handlowa, handel bez zakazu, zakupy w Lidlu i Biedronce, w galeriach, wszystkie sklepy otwarte czy tylko Żabka

Koniec października o krok, ostatnia niedziela miesiąca i ostatnia okazja na niedzielne zakupy. Ale czy mogą być one planowane bez ograniczeń, jak przystało na niedzielę handlową kiedy to można kupować nie tylko w każdym małym sklepiku, ale w hipermarketach oraz galeriach i centrach handlowych? Właściwa odpowiedź na to pytanie warunkuje weekendową strategię zakupową.

Ważny komunikat ZUS. Zostało tylko kilka dni. Potem pieniądze przepadną

Jeszcze tylko niecałe dwa tygodnie na złożenie zaświadczenia z uczelni do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych mają studenci, którzy ubiegają się o dalszą wypłatę renty rodzinnej. Dokument można dostarczyć do końca października. Kto tego nie zrobi, pieniędzy za ten miesiąc nie dostanie.

REKLAMA

Limit przelewów i wpłat w bankach i wpłatomatach - co będzie jak przekroczę równowartość 15 tys. euro?

Są przepisy, które powodują konieczność raportowania przez banki instytucje finansowe transakcji powyżej określonych kwot. Takie transakcje są zgłaszane automatycznie do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF), co ma zapobiegać praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Podejrzane transakcje są wyłapywane i sprawdzane.

Chodzi o ZUS. Prezydent zdecydował: od 1 listopada, ale nie 2025 r. a 2026 r. ZUS udostępni dane płatnika m.in. bankom, instytucjom finansowym, instytucjom kredytowym oraz instytucjom pożyczkowym

Już za rok, w listopadzie 2026 r. będą obowiązywały przepisy, które sprawią, że ZUS udostępni dane płatnika bankom, instytucjom finansowym, instytucjom kredytowym oraz instytucjom pożyczkowym. Celem ustawy jest wprowadzenie systemowego mechanizmu umożliwiającego dostęp do danych przedsiębiorcy posiadającego konto płatnika składek w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) przez określone podmioty dokonujące weryfikacji jego sytuacji gospodarczej i finansowej.

REKLAMA