Tematy - Prawo - Egzekucja, Ochrona danych osobowych - INFOR.PL

Prezes PKO BP wyjaśnia, że stosowanie systemu monitorującego liczbę uśmiechów pracowników nie służy ich ocenie oraz nie narusza przepisów RODO. To dobrowolny program dobroczynny. Za każdy uśmiech jeden grosz przekazywany jest na cele charytatywne.

Po blisko półtora roku obowiązywania RODO warto dokonać przeglądu najczęściej występujących naruszeń związanych z ochroną danych i kar jakie w następstwie tego zostały nałożone przez organy nadzorcze w poszczególnych krajach członkowskich. W samej Polsce od 25 maja 2018 roku do organu wpłynęło co najmniej 8 000 skarg. Prezes UODO wydał już ponad 886 decyzji, z czego jedynie 3 nakładały na administratorów kary pieniężne. Przy czym łączna wysokość kar pieniężnych wyniosła blisko 3 miliony zł. W pozostałych krajach UE sytuacja wygląda podobnie – organy stosują „bat pieniężny” raczej w ostateczności. Jakiego rodzaju naruszenia najczęściej skutkowały najsurowszymi konsekwencjami?

W związku z nie zawarciem umowy powierzenia przetwarzania danych osobowych z podmiotami, którym burmistrz przekazywał dane nałożono na niego karę. Jest to pierwsza taka sprawa w Polsce.

Przed wejściem w życie RODO organizatorzy tzw. „pokazów” (garnków, odkurzaczy, pościeli etc.), banki oraz m. in. operatorzy telefonii komórkowej kontaktowali się ze swoimi klientami prezentując przy okazji oferty handlowe i kusząc szeregiem oferowanych korzyści. Wejście w życie RODO miało taki proceder ukrócić i poddać pod weryfikację podstawy tego rodzaju działań marketingowych. Skutkować to miało sytuacją w której nawet jeśli ww. instytucje posiadały jakiekolwiek zgody marketingowe, najpewniej na gruncie dokonanych zmian w przepisach o ochronie danych osobowych – nie spełniały już one aktualnie obowiązujących wymogów. Z tego powodu w niektórych sektorach gospodarki (m. in. w bankowości) masowo zaczęto wysyłać wiadomości mailowe z prośbą o wyrażenie zgód marketingowych, które w znacznej większości pozostały bez odpowiedzi/reakcji klientów. Nie przeszkodziło to jednak w tym, aby kontakt marketingowy nadal był podejmowany.

Polska przystąpiła do Protokołu zmieniającego Konwencję o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych. Pozwoli to Prezydentowi RP na ratyfikację Protokołu zmieniającego Konwencję o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych, sporządzonego 10 października 2018 r. w Strasburgu. Protokół wprowadza tzw. Konwencję 108+.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE, zwane „RODO”, zobowiązuje organizacje wykonujące operację lub zestaw operacji na danych osobowych lub zestawach danych osobowych w sposób zautomatyzowany lub niezautomatyzowany, taką jak zbieranie, utrwalanie, organizowanie, porządkowanie, przechowywanie, adaptowanie lub modyfikowanie, pobieranie, przeglądanie, wykorzystywanie, ujawnianie poprzez przesłanie, rozpowszechnianie lub innego rodzaju udostępnianie, dopasowywanie lub łączenie, ograniczanie, usuwanie lub niszczenie (art. 4 pkt 2 RODO), do zarządzania ryzykiem ich przetwarzania.

Rödl & Partner zaprasza na konferencję (26 listopada 2019 r. w Warszawie) dedykowaną tym wszystkim, których interesują konkretne rozwiązania na styku prawa, technologii i bezpieczeństwa w kontekście RODO. Skierowane jest zarówno do ekspertów przetwarzania danych osobowych, jak i do osób zarządzających firmami, czy prowadzących projekty. Infor.pl objął patronat medialny nad tym wydarzeniem.

W dniu 14 października 2019 r. Prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę z dnia 11 września 2019 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw.

Rödl & Partner zaprasza na bezpłatne śniadanie biznesowe, na którym zostaną przedstawione zasady i praktyka postępowania kontrolnego Prezesa UODO. Ponadto omówione zostaną wydane dotąd przez Prezesa UODO decyzje i nałożone kary, a także odpowiedzialność administracyjnoprawna, cywilnoprawna i karnoprawna przedsiębiorców za naruszenie obowiązków dot. przetwarzania danych osobowych. Infor.pl objął patronat nad tym wydarzeniem.

„D(RODO)wskazy, czyli nowe kierunki ochrony danych w biznesie” – to hasło przewodnie VIII edycji Konwentu Ochrony Danych i Informacji 2019, który odbędzie się 19 listopada 2019 r. w Hali EXPO w Łodzi. Portal infor.pl objął patronat medialny nad tym wydarzeniem.

Przepisami RODO nałożono na administratorów ogólny obowiązek wdrażania odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych w celu zapewnienia, aby przetwarzanie danych odbywało się zgodnie z przepisami rozporządzenia ogólnego o ochronie danych osobowych, a także aby przetwarzanie danych było bezpieczne z perspektywy prawa i wolności osób, których dane są przetwarzane. Ustaleniu, jakie środki będą najbardziej odpowiednie dla celu zapewnienia zgodności i w najlepszy sposób zapewnią bezpieczeństwo przetwarzania służy analiza ryzyka związanego z przetwarzaniem danych, którą można przeprowadzić również z wykorzystaniem aplikacji GDPR Risk Tracker.

W wyroku w sprawie C-136/17 Trybunał rozstrzygnął, że operator wyszukiwarki jest administratorem danych osobowych w zakresie czynności przetwarzania jakim jest odsyłanie do strony zawierającej dane osobowe i wyświetlanie tego linku na liście wyników. Tym samym podlega regulacji przepisów o ochronie danych osobowych, w tym w zakresie spełniania przesłanek legalizacyjnych przetwarzania i zakazu przetwarzania danych osobowych wrażliwych. Wyrok omawia dr Dominik Lubasz.

W wyroku z 24 września 2019 r. w sprawie C-507/17 Google LLC/CNIL Trybunał Sprawiedliwości UE stwierdził, że operator wyszukiwarki internetowej nie jest zobowiązany do usunięcia linków ze wszystkich wersji swej wyszukiwarki. Natomiast jest zobowiązany do usunięcia linków z wersji odpowiadających wszystkim państwom członkowskim UE oraz do zastosowania środków zniechęcających internautów do uzyskiwania, z terenu któregoś z państw członkowskich, dostępu do spornych linków zamieszczonych w funkcjonujących poza Unią wersjach tej wyszukiwarki. Wyrok przedstawia dr Dominik Lubasz.

Praktyka pokazuje, że zdarzają się sytuacje, gdy dostawca (kontrahent) – aby zapewnić prawidłowość świadczonych usług – musi korzystać z usług podwykonawców z krajów poza Europejskim Obszarem Gospodarczym (EOG). Jeżeli w związku ze świadczoną usługą będzie dochodzić do powierzenia danych osobowych w rozumieniu art. 28 RODO, należy uregulować transfer danych do państwa trzeciego.

Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych wydał decyzję nakładającą karę finansową w wysokości ponad 2,8 mln zł (660 000 EUR) za naruszenie przepisów RODO. Kara nałożona została na sklep internetowy Morele.net za niewystarczające zabezpieczenia organizacyjne (w zakresie monitorowania potencjalnych zagrożeń dotyczących nietypowych zachowań w sieci) i techniczne (w zakresie zabezpieczeń), które skutkowały uzyskaniem przez osobę nieupoważnioną dostępu do bazy danych klientów.

Sąd może uznać, że wstrzymanie wydania lub unieważnienie paszportu jest niezbędne dla zapewniania prawidłowego toku postępowania rozpoznawczego lub przygotowawczego, lub wykonania mogącego zapaść w wyniku orzeczenia. Czy takie uprawnienia ma również komornik?

Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych prezentuje wykładnię, że art. 112b ustawy Prawo bankowe nie pozwala bankom wykonywać kserokopii i skanów dowodów osobistych klientów, żeby np. założyć konto bankowe czy zbadać zdolność kredytową klienta. Wystarczy wówczas spisanie danych z dokumentów tożsamości.

Czy w zajęciach niealimentacyjnych z tytułem „zajęcie wynagrodzenia za pracę”, „zajęcie wynagrodzenia za pracę oraz wierzytelności zasiłku chorobowego i wezwanie do dokonywania potrąceń”, „zajęcie wynagrodzenia za pracę z tytułu egzekucji innych należności” i art. 881 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.), świadczenie wypłacone z ZFŚS będzie podlegać potrąceniom w wysokości 100%? Czy do potrącenia świadczenia z ZFŚS komornik musi w zajęciu zastosować art. 895 k.p.c.? Komornicy powołują się w zajęciach tylko na art. 881 k.p.c. W rozmowach telefonicznych z kancelarią komorniczą otrzymujemy informację, że na podstawie art. 881 k.p.c. mamy potrącić ZFŚS w pełnej wysokości.

Kary za naruszenie przepisów RODO można podzielić na pieniężne i niepieniężne. Jakie sankcje niepieniężne może zastosować Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (PUODO)? Jakiej wysokości kary finansowe przewiduje się za naruszenie przepisów o ochronie danych osobowych?

Pomimo trwających wakacji, organy nadzorcze w całej Unii Europejskiej intensywnie kontrolują przedsiębiorców pod kątem przestrzegania przepisów unijnych i krajowych regulacji dotyczących ochrony danych osobowych. Kontrole te doprowadziły w ostatnim czasie do nałożenia kolejnych kar za naruszenia. Jakie praktyczne wnioski płyną z tych postępowań dla polskich przedsiębiorców?

Zakończyły się konsultacje branżowe pierwszej części Kodeksu Ochrony Danych Osobowych w Rekrutacji. Dokument ma pomóc pracodawcom w stosowaniu regulacji prawnych dotyczących przetwarzania oraz ochrony danych osobowych. Głównym celem projektu jest zebranie i popularyzacja dobrych praktyk związanych ze stosowaniem w rekrutacji przepisów wynikających z RODO. Inicjatywa powstania Kodeksu spotkała się z pochlebną opinią branżowych ekspertów, którzy chętnie zaangażowali się w opracowanie dokumentu.

Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (PUODO) stwierdza, że MEN nie miało podstaw do odnotowania w Systemie Informacji Oświatowej faktu nieprzeprowadzenia zajęć przez nauczyciela z powodu strajku. Czy MEN bezprawnie przetwarza dane o udziale nauczycieli w strajku?

Do naruszenia ochrony danych dochodzi, gdy są one przetwarzane niezgodnie z RODO, polityką bezpieczeństwa czy polityką ochrony danych osobowych administratora danych. Kto i komu zgłasza naruszenie? Czy każdy taki przypadek należy zgłosić do PUOD? Co powinno zawierać zgłoszenie? Jak je udokumentować? Kto i w jaki sposób zawiadamia osobę, której dane zostały naruszone?

Zmiany w postępowaniu egzekucyjnym w administracji już niedługo. Senacka komisja przyjęła bez poprawek nowelę ustawy, upraszczającej postępowania egzekucyjne w administracji.

Zabezpieczenie majątku niewypłacalnego dłużnika, wobec którego sąd upadłościowy postanowił ogłosić upadłość, jest kwestią kluczową zarówno w postępowaniu upadłościowym, jak i w postępowaniu restukturyzacyjnym. Możliwość wstrzymania toczących się egzekucji komorniczych ma ogromne znaczenie dla utrzymania majątku dłużnika, który ma stanowić masę upadłości lub bazę dla wykonywania postanowień przyszłego układu z wierzycielami. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że wstrzymanie działań egzekucyjnych przeciwko dłużnikowi może stanowić również szansę na dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa.

Pracodawca może żądać udokumentowania niekaralności od kandydata do pracy wyłącznie wtedy, gdy ustawa regulująca zasady zatrudniania danej kategorii pracowników zawiera wymóg niekaralności na stanowisku pracy, o które ubiega się kandydat. Dane dotyczące niekaralności można uzyskać bezpośrednio od kandydata do pracy lub z Krajowego Rejestru Karnego.

Prawie rok od wejścia w życie RODO, wprowadzono zmiany w 160 ustawach. Zmiany w Kodeksie Pracy dotyczą większości przedsiębiorstw i organizacji. Co każdy pracodawca powinien wziąć pod uwagę?

Od 4 maja 2019 r. obowiązują zmiany w Kodeksie pracy dotyczące danych osobowych, jakich może żądać pracodawca od osoby ubiegającej się o zatrudnienie i od pracownika.

Minęło ponad 13 miesięcy od wejścia w życie RODO. Ponieważ samorządy przetwarzają bardzo dużo naszych danych osobowych, często należących do szczególnych kategorii (dawnej zwanych danymi wrażliwymi lub sensytywnymi) pojawia się pytanie jak samorządy radzą sobie z RODO.

RODO wprowadza wiele istotnych obowiązków i ograniczeń dla procesora. Sprawdź nowe zadania instytucji publicznych administrujących danymi.

Administratorem danych osobowych jest zawsze sam organ administracji, nie zaś obsługujący go urząd. Sprawdź kto może być administratorem danych w jednostkach samorządowych.

Od 4 maja 2019 r. udostępnienie pracodawcy danych osobowych osoby uprawnionej do korzystania z zfśs następuje w formie oświadczenia. Zmiana ta jest efektem wdrożenia przepisów RODO. Nowe regulacje mają zapewnić właściwą ochronę danych osobowych przy przyznawaniu świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Jak zabezpieczać dane podczas podróży służbowych? Nasza praca coraz częściej wiąże się z wyjazdami. Wartość rynku podróży służbowych z roku na rok rośnie (wzrost o 4,1%) - wynika z raportu „Podróże służbowe. Raport 2019”. Eksperci z ODO 24 przypominają, że podczas takich wyjazdów należy chronić firmowe informacje i posiadane dane osobowe.

Od 4 maja 2019 r. pracodawcy nie mogą pozyskiwać od osób ubiegających się o zatrudnienie, a tym samym również od pracowników, danych osobowych w postaci imion ich rodziców. W rezultacie pracodawcy nie mogą również wpisywać tych danych do wydawanego świadectwa pracy. Pobierz aktualny wzór świadectwa pracy zgodny z przepisami, które weszły w życie 4 maja 2019 r.

Przepisy Kodeksu pracy wskazują na kategorie danych osobowych, które są niezbędne do pozyskania przez pracodawcę, w związku z podejmowaniem przez niego działań przed zawarciem umowy o pracę oraz po jej zawarciu. Przedstawiamy aktualny wzór umowy o pracę zgodny z przepisami, które weszły w życie 4 maja 2019 r.

Wejście w życie przepisów tzw. ustawy wdrażającej RODO (ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 ) oznacza kolejne modyfikacje w obszarze ochrony danych osobowych. Przygotowany przez Ministerstwo Cyfryzacji dokument ma na celu dostosowanie przepisów sektorowych do standardów wyznaczonych przez RODO, efektem czego jest zmiana aż 168 ustaw. Większość przepisów weszła w życie z dniem 4 maja 2019r. Z punktu widzenia miko- i małych przedsiębiorców, warto zwrócić szczególną uwagę na nowelizację trzech aktów prawnych: Kodeksu pracy, ustawy o prawach konsumenta oraz ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Poniżej – w dużym skrócie – przedstawiamy zestawienie wprowadzonych zmian.

Urząd Ochrony Danych Osobowych odpowiedział na pytanie jak administratorzy powinni postępować w przypadku naruszeń ochrony danych. Publikujemy informator "Obowiązki administratorów związane z naruszeniami ochrony danych osobowych".

Ogólne rozporządzenie ochrony danych osobowych (RODO) obowiązuje od 25 maja 2018 r. Jak jednostki samorządu terytorialnego radzą sobie z nowymi przepisami?

Prośby o kolejne zgody na przetwarzanie danych osobowych i zmiany w procedurach wewnętrznych podmiotów świadczących usługi on-line, to wynik nowelizacji ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną i Prawa telekomunikacyjnego. Wiele firm musi ponownie przeprowadzić analizę zgodności swoich działań z obowiązującym prawem oraz zmienić zasady przyjęte przy wdrażaniu RODO. Większość przepisów tej nowelizacji weszło w życie 4 maja 2019 r.

Wejście w życie nowych przepisów w zakresie ochrony danych osobowych (RODO) skutkowało istotnymi zmianami w 89% polskich firm – tak wynika z przygotowanego przez EY Polska raportu „Rok z RODO. Stosowanie RODO w firmach – szanse i zagrożenia”.

Już niedługo wzrosną koszty postępowania administracyjnego dla obywateli. Jak zmienią się opłaty za egzekucję administracyjną?

Obowiązujące od 25 maja 2018 r. akty prawne regulujące kwestie związane z ochroną danych osobowych określają zasady wyznaczania, kompetencje i zadania oraz status inspektora ochrony danych (dalej jako IOD). Osoba wyznaczona do pełnienia tej roli ma szczególny obowiązek czuwania nad przestrzeganiem w organizacji przepisów o ochronie danych oraz udzielania zaleceń co do oceny skutków danych. W przypadkach wskazanych w poszczególnych aktach normatywnych określone podmioty są zobligowane do wyznaczenia IOD z uwagi na charakter wykonywanych zadań oraz zakres i rodzaj przetwarzanych danych. Wśród tych podmiotów wskazać należy na sądy, przy czym regulacje prawne związane z obowiązkiem wyznaczenia IOD i jego zadaniami rozproszone są w kilku aktach prawnych.

Unijna regulacja RODO spowodowała wzrost świadomości konsumentów na temat w zakresie ochrony danych osobowych. Dwukrotnie wzrosła liczba skarg do PUODO.

RODO weszło w życie w maju 2018 r. Jak nowe przepisy uregulowane w Rozporządzeniu o ochronie danych osobowych stosuje się w Polsce? Poniżej znajduje się podsumowanie pierwszego roku funkcjonowania RODO.

Rozporządzenie unijne RODO obowiązuje już od roku. Prezes UODO zapowiedział kontrole firm. Czego powinni spodziewać się przedsiębiorcy? Jakie ewentualne działania mogą podjąć? Jakie mają uprawnienia?

RODO obowiązuje już ponad rok. Sprawdź co się zmieniło w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

W praktyce występuje szereg wątpliwości dotyczących umieszczania w świadectwie pracy niektórych informacji. Jak zatem prawidłowo wypełniać świadectwo pracy zgodnie z przepisami RODO? Jakich błędów należy unikać?

Wychodząc naprzeciw najbardziej palącym, praktycznym problemom administracji publicznej, związanym ze stosowaniem ogólnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych nr 679/2016 (RODO), a także innych przepisów dotyczących tej materii, Ministerstwo Cyfryzacji wydało przewodnik RODO dla administracji, mający za zadanie rozwiać wątpliwości urzędników. Czego możemy się z niego dowiedzieć?

4 maja wszedł w życie pakiet zmian legislacyjnych dostosowujących polskie prawo do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólnego rozporządzenia o ochronie danych) tzw. RODO. Jedną z istotniejszych zmian ustawodawca wprowadził w obszarze prawa bankowego, precyzując warunki oceny zdolności kredytowej klientów przez banki (oraz inne instytucje pożyczkowe) przy udzielaniu kredytów i pożyczek.

Egzekucja, Ochrona danych osobowych

System monitorujący uśmiechy pracowników - wyjaśnienia prezesa PKO BP

Kary nałożone na podstawie RODO – najczęstsze naruszenia przepisów

Pierwsza kara za nieprzestrzeganie RODO dla JST

Kontakt telefoniczny w celach marketingowych a RODO - brak zgody to nie to samo, co sprzeciw

Prezydent RP ratyfikuje Konwencję o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych

Szacowanie ryzyka zgodnie z RODO

RODO SUMMIT 2019

Uproszczenie procedur obowiązujących w egzekucji administracyjnej 2019, 2020, 2021 r.

Jak żyć, czyli kontrola Prezesa UODO w praktyce – śniadanie biznesowe 29 października w Warszawie

Konwent „ODO” i pierwsze polskie targi ochrony danych osobowych – 19 listopada w Łodzi

Jak uprościć analizę ryzyka przetwarzania danych? – aplikacja do analizy ryzyka

W jakim zakresie Google jest administratorem danych osobowych - wyrok TSUE

Prawo do bycia zapomnianym nie obejmuje wszystkich wersji językowych wyszukiwarki Google - wyrok TSUE

Podpowierzenie danych do państwa trzeciego a standardowe klauzule umowne

Prawie 3 miliony złotych kary za naruszenie przepisów RODO

Czy komornik może wstrzymać wydanie paszportu?

Kiedy bank ma prawo kserować dowód osobisty - wytyczne UODO

Zapis w tytule egzekucyjnym a możliwość zajęcia świadczeń z ZFŚS

Kary za naruszenie przepisów RODO

Kary za naruszenia RODO – lato 2019

Kodeks Ochrony Danych Osobowych w Rekrutacji - co oznacza dla pracodawców?

Udział nauczyciela w strajku - bezprawne przetwarzanie danych przez MEN?

Naruszenie ochrony danych – zgłoszenie

Maksymalna wysokość opłat za egzekucję administracyjną

Otwarcie postępowania upadłościowego a ochrona dłużnika przed egzekucją

Kiedy pracodawca może wymagać udokumentowania niekaralności przez kandydatów do pracy i pracowników

ROK od RODO - podsumowanie zmian w Kodeksie pracy

Nowy katalog danych wymaganych od kandydata do pracy i pracownika od 4 maja 2019 r.

Jak samorządy radzą sobie z RODO?

Nowe zadania instytucji publicznych administrujących danymi

Administrator danych osobowych w sektorze publicznym

Co zmieniło się w przyznawaniu świadczeń z zfśs od 4 maja 2019 r.

Podróże służbowe a ochrona danych

Świadectwo pracy po 4 maja 2019 r. - wzór, jak wypełnić

Świadectwo pracy po 4 maja 2019 r. - wzór, jak wypełnić

Umowa o pracę po 4 maja 2019 r. - aktualny wzór

Przepisy dostosowujące RODO – 3 ważne zmiany dla mikroprzedsiębiorców od 4 maja 2019 r.

Postępowanie administratorów z sektora publicznego w przypadku naruszeń ochrony danych

Jak jednostki samorządu terytorialnego radzą sobie z RODO?

Coraz więcej zgód na przetwarzanie danych osobowych

Jak RODO zmieniło polskie firmy

Zmiany w opłatach za egzekucję administracyjną 2019 r.

Inspektor Ochrony Danych w sądach

RODO zmieniło świadomość konsumentów

RODO - podsumowanie pierwszego roku

Kontrola RODO w firmie - pytania i odpowiedzi

RODO: Zmiany w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych po 4 maja 2019 r.

Jak wypełnić świadectwo pracy zgodnie z RODO po zmianach 2019

Urzędniku – czego możesz dowiedzieć się z poradnika ministerstwa cyfryzacji?

Zmiany w RODO od 4 maja 2019 r. istotne dla banków i ich klientów