Specjalny dodatek do emerytury dla krwiodawcy. Czy jest na to miejsce w systemie emerytalnym?

• Dodatek do emerytury uzależniony od ilości oddanych litrów krwi
• Przyznanie dodatku do emerytury, który nie wynika z wkładu w postaci opłacenia składki ubezpieczeniowej, nie znajduje uzasadnienia
• Krwiodawstwo nie mieści się w systemie ubezpieczeń społecznych
• Uprawnienia honorowych krwiodawców może rozszerzyć minister zdrowia w ustawie o publicznej służbie krwi

Dodatek emerytalny dla krwiodawców to ostatnio podnoszona sprawa. Czy jest na to szansa? "W Polsce jest około 630 000 honorowych dawców krwi. To grupa społeczna, bez której nie można sobie wyobrazić funkcjonowania placówek medycznych, a przede wszystkim nie do przecenienia są ich postawa i zasługi na rzecz ratowania życia i zdrowia wielu ludzi. Dlatego zwracam się o ustanowienie specjalnego dodatku dla zasłużonych honorowych dawców krwi, który byłby nieodłącznie związany ze świadczeniem emerytalnym" - pisze w interpelacji posłanka Wioletta Maria Kulpa.

Dodatek do emerytury uzależniony od ilości oddanych litrów krwi

Posłanka wskazuje, że "obecnie dawcy krwi otrzymują dzień wolny oraz kilka czekolad. Tak ważna i potrzebna grupa Polaków powinna być objęta szczególną opieką ze strony państwa polskiego. Dodatek do emerytury może być oczywiście uzależniony od ilości oddanych litrów krwi dla ratowania życia i zdrowia drugiego człowieka".

"Tymczasem na dziś w obowiązujących przepisach prawa zostały ustanowione dodatki zarówno dla druhen i druhów OSP – świadczenie ratownicze z tytułu wysługi lat, jak i sołtysów. Stąd w mojej ocenie w przypadku zasłużonych honorowych dawców krwi podobne świadczenie jest bezdyskusyjne i ważne dla tych osób w związku z faktem, że przez wiele lat życia oddawali cząstkę siebie drugiemu człowiekowi, a po osiągnięciu wieku emerytalnego niejednokrotnie wysokość ich emerytur nie zaspakaja ich podstawowych potrzeb życiowych" - uzasadnia Wioletta Maria Kulpa.

Posłanka prosi więc o wprowadzenie zmian legislacyjnych dających możliwość wprowadzenia do przepisów prawa dodatków specjalnych do emerytur dla zasłużonych honorowych dawców krwi. Odpowiedz, w imieniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, udzielił Podsekretarz Stanu dr hab. Sebastian Gajewski.

Przyznanie dodatku do emerytury, który nie wynika z wkładu w postaci opłacenia składki ubezpieczeniowej, nie znajduje uzasadnienia

W sprawie dodatku do emerytury dla zasłużonych honorowych dawców krwi resor rodziny wskazuje, że "system ubezpieczeń społecznych, w tym przede wszystkim powszechny system emerytalny, opiera się na zasadzie ekwiwalentności odprowadzonych składek i należnego świadczenia. Emerytury wypłacane z systemu powszechnego mają charakter indywidualny, a ich wysokość
jest ustalana na podstawie wkładu wniesionego w postaci składek. Im bardziej ubezpieczony partycypował w tworzeniu dochodów Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w tym większym stopniu ma on prawo z nich korzystać pobierając emeryturę lub rentę. Przyznanie dodatkowego świadczenia do emerytury, które nie wynika z wniesionego przez ubezpieczonego wkładu w postaci opłacenia składki ubezpieczeniowej, nie znajduje uzasadnienia w konstrukcji systemu ubezpieczeń społecznych".

W dalszej części odpowiedzi na interpelację czytamy: "Mając na uwadze powyższe należy zauważyć, że funkcjonujące w przeszłości w powszechnym systemie emerytalnym, a finansowane z budżetu państwa dodatki z tytułu nadanych odznaczeń państwowych, w tym dodatku dla honorowych dawców krwi z tytułu odznaczenia „Zasłużony dla Zdrowia Narodu”, podobnie jak tzw. dodatki branżowe, przysługujące z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, zostały zniesione na mocy ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450, z późn. zm.). Zniesienie prawa do tych dodatków wiązało się ze stopniowym przywracaniem systemowi emerytalnemu jego ubezpieczeniowego charakteru, o którym ostatecznie przesądziła przeprowadzona w 1999 r. reforma systemu ubezpieczeń społecznych.

W nowym systemie emerytalnym, określonym przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 1631), źródłem finansowania świadczeń emerytalno-rentowych jest fundusz tworzony ze składek pracowników i pracodawców. Z systemu tego usunięto większość elementów nieubezpieczeniowych i socjalnych, tak aby powiązać wysokość przyszłego świadczenia z sumą składek odprowadzanych od przychodów ubezpieczonego w całym okresie jego aktywności zawodowej.

Obecnie, na gruncie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wypłacane są jedynie dwa rodzaje dodatków – dodatek pielęgnacyjny oraz dodatek dla sierot zupełnych. Oba dodatki są świadczeniami o charakterze ubezpieczeniowym, związanymi z ryzykami ubezpieczeniowymi w postaci niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji oraz utraty żywiciela. Wypłata tych dodatków ma miejsce w sytuacji spełnienia się wskazanych ryzyk oraz wiąże się z obowiązkiem opłacania składki ubezpieczeniowej.

Krwiodawstwo nie mieści się w systemie ubezpieczeń społecznych

Krwiodawstwo nie mieści się w przewidzianych przez system ubezpieczeń społecznych kategoriach ryzyk ubezpieczeniowych, które obejmują przede wszystkim utratę możliwości osiągania dochodów z pracy wskutek starości lub niezdolności do pracy spowodowanej stanem zdrowia. W systemie emerytalnym brak jest więc miejsca dla preferencji w wysokości świadczeń dla wybranych grup ubezpieczonych. Przyznanie nowych dodatków do emerytury doprowadziłoby przede wszystkim do naruszenia reguły nietworzenia nowych uprawnień nieznajdujących pokrycia w składce na ubezpieczenie emerytalne.

Jednocześnie informuję, że często wskazywanego przez zainteresowanych świadczenia pieniężnego z tytułu pełnienia funkcji sołtysa nie można traktować jako dodatku do emerytury. Świadczenie to, obecnie wynoszące 336,26 zł miesięcznie, przyznawane jest na wniosek osoby, która pełniła funkcję sołtysa na podstawie ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Świadczenie to nie jest świadczeniem z ubezpieczeń społecznych i nie jest finansowane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Podobnie świadczenie ratownicze z tytułu wysługi lat w ochotniczych strażach pożarnych (tzw. dodatek do emerytury) nie wynika z rozwiązań z systemu emerytalnego i nie jest finansowane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Świadczenie ratownicze, obecnie w wysokości 258 zł, z tytułu wysługi lat w OSP przysługuje strażakowi ratownikowi OSP na podstawie art. 16 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 233).

Uprawnienia honorowych krwiodawców może rozszerzyć minister zdrowia w ustawie o publicznej służbie krwi

Ewentualne wypracowanie w ramach możliwości budżetu państwa rozwiązań pozwalających na dodatkowe docenienie trudu osób podejmujących aktywność społecznie użyteczną powinno znajdować odzwierciedlenie w przepisach regulujących tę aktywność, a nie w rozwiązaniach z zakresu systemu emerytalnego. Zważywszy, że uprawnienia honorowych dawców krwi określają przepisy ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz. U. z 2024 r. poz. 281, z późn. zm.) ewentualne rozszerzenie katalogu uprawnień i przywilejów, których część przysługuje za długotrwałe i systematyczne oddawanie krwi, leży w gestii ministra właściwego do spraw zdrowia.

Niezależnie od powyższego, dziękuję za głos zabrany w tej sprawie. W imieniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pragnę podkreślić, że wszystkie przedstawiane mu w związku z tą problematyką propozycje zmian przepisów są wnikliwie analizowane i traktowane jako wyraz troski o kształt systemu ubezpieczeń społecznych".