Jednorazowa wypłata całości emerytury, która należałaby się do końca życia, zamiast comiesięcznych wypłat świadczenia – Sejm ma nowy pomył na obniżenie kosztów ZUS

• Emerytury groszowe – czym są i z jakiego powodu zdarza się, że emerytura ustalana jest na poziomie niższym od minimalnej, gwarantowanej ustawowo wysokości świadczenia?
• Aktualnie 430 tys. osób pobiera emerytury groszowe, za kilkanaście lat będzie to już 650 tys. osób, a strach pomyśleć – jaka to będzie liczba, jak na emeryturę przejdzie pokolenie „Zet”
• Absurd ekonomiczny: koszty obsługi emerytur groszowych przez ZUS nierzadko przewyższają kwotę przysługującego świadczenia
• Padła propozycja zmiany, która pozwoli na redukcję kosztów ZUS: wypłata jednorazowo całości emerytury, która należałaby się do końca życia
• Czy przyjęcie rozwiązania polegającego na jednorazowej wypłacie emerytury groszowej, oznacza pozbawienie seniorów (których dotyczy ten problem) prawa do świadczeń w postaci trzynastej i czternastej emerytury?

Emerytury groszowe – czym są i z jakiego powodu zdarza się, że emerytura ustalana jest na poziomie niższym od minimalnej, gwarantowanej ustawowo wysokości świadczenia?

Emeryturami groszowymi określane są potocznie emerytury na poziomie niższym od minimalnej, gwarantowanej ustawowo wysokości emerytury, która opiewa obecnie na 1 878,91 zł.¹ Są to więc nie tylko emerytury, które rzeczywiście wynoszą kilka groszy (zgodnie z danymi ZUS na dzień 7 maja br. – zostały zidentyfikowane dwie osoby, które otrzymują emerytury w wysokości 2 gr), ale również emerytury, które opiewają np. na 1500 czy 1600 zł miesięcznie.

W jaki sposób dochodzi do tego, że emeryci otrzymują świadczenia poniżej minimalnej, gwarantowanej ustawowo wysokości emerytury?

Jest to konsekwencja przyjęcia w obecnym systemie emerytalnym założenia, że każdemu ubezpieczonemu, niezależnie od jego wysokości – przysługuje świadczenie emerytalne, jeżeli w latach swojej aktywności zawodowej, odprowadził choćby jedną składkę na ubezpieczenia społeczne. Co więcej – osobom takim (otrzymującym emerytury groszowe) przysługuje również m.in. trzynasta i czternasta emerytura – na takich samych zasadach, na jakich przysługuje ona osobom, które pobierają emerytury na poziomie powyżej minimalnej, gwarantowanej ustawowo wysokości emerytury. Jest to więc niewątpliwie benefit dla osób pobierających emerytury groszowe – podkreślił zastępca dyrektora Departamentu Ubezpieczeń Społecznych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Sebastian Kamiński, podczas posiedzenia sejmowej Komisji Polityki Senioralnej, które odbyło się w dniu 7 maja 2025 r. i dodał:

– „Do głównych przyczyn powstania omawianego zjawiska [red.: pobierania przez seniorów emerytur groszowych] należy zaliczyć między innymi: trudności w znalezieniu pracy, szczególnie dotkliwe w okresie przełomu transformacji ustrojowej w latach 80. i 90. XX wieku oraz początku XXI wieku, i pogłębienie peryferialności miejsca zamieszkania oraz wykluczenie komunikacyjne, utrudniające dostęp do większych ośrodków miejskich. Duże znaczenie miała ponadto sytuacja na lokalnym rynku pracy, skutkująca podejmowaniem pracy na czarno lub na podstawie umów cywilnoprawnych niestanowiących tytułów do ubezpieczeń społecznych, czy przyjmowaniem ofert pracy za granicą w ramach nieistniejących formalnie i nieformalnie sieci migracyjnych, warunkujących pracę poza Polską – zarówno legalną, jak i nielegalną. Udział emerytur groszowych jest ponadto zależny od obszarów kraju. W obszarach kraju, gdzie było większe bezrobocie, te emerytury groszowe są większe i to dotyczy między innymi powiatu suwalskiego czy ostrołęckiego. Inne przyczyny sprzyjające powstawaniu tzw. emerytur groszowych mogą wynikać z tradycyjnego postrzegania ról rodzinnych i związanego z tym podziału obowiązków między partnerami, niepodejmowania pracy przez osoby zajmujące się wychowaniem dzieci, czy osobami potrzebującymi, wymagającymi pomocy, a także pozostawaniem na utrzymaniu członków rodziny lub utrzymywaniem się z posiadanego majątku.” Z powyższego wynika, że – przyczyny powstawania zjawiska emerytur groszowych mają niejednorodny charakter. W niektórych przypadkach są rezultatem wyborów podejmowanych przez świadczeniobiorców w czasie ich aktywności zawodowej, a w innych – są konsekwencją uwarunkowań rynku pracy czasu transformacji systemowej.

Poza powstawaniem emerytur groszowych, czyli – przyznawaniem emerytur na poziomie niższym od minimalnej, zagwarantowanej ustawowo emerytury z powodu bezrobocia – należy również wspomnieć, że przyczyną tego zjawiska bywają sytuacje, w których ludzie, przez cały okres swojej aktywności zawodowej zawarli jedną umowę, która trwała np. jeden albo dwa dni – tym sposobem dochodzi do odprowadzenia składki na ubezpieczenie społeczne i powstania emerytury na faktycznie groszowym poziomie – podkreśliła podczas wspomnianego posiedzenia sejmowej Komisji Dorota Bieniasz – członek zarządu nadzorujący Pionu Świadczeń i Orzecznictwa ZUS.

Aktualnie 430 tys. osób pobiera emerytury groszowe, za kilkanaście lat będzie to już 650 tys. osób, a strach pomyśleć – jaka to będzie liczba, jak na emeryturę przejdzie pokolenie „Zet”

Według danych przedstawionych podczas posiedzenia sejmowej Komisji Polityki Senioralnej w dniu 7 maja 2025 r. – już dzisiaj 430 tys. osób pobiera świadczenie emerytalne poniżej minimalnego (tj. poniżej 1 878,91 zł), które to potocznie określane jest – emeryturą groszową. Nie każde z tych świadczeń faktycznie jest na poziomie „groszowym”, gdyż największą liczbę stanowią emerytury na poziomie pomiędzy 900 a 1200 zł, nie ulega jednak wątpliwości – iż „nie są to środki, które wystarczą na to, żeby przeżyć, więc to są bardzo niskie świadczenia emerytalne dla 430 tys. seniorów” – podkreśliła Anita Richert-Kaźmierska, stały doradca sejmowej Komisji Polityki Senioralnej i dodała z niepokojem: „Czy ministerstwo i ZUS prowadzą w ogóle jakiekolwiek prace, myśląc o emerytach za lat 20, 30, 40, a mam tu na myśli obecne „zetki”, czyli tę generację, która pracuje zupełnie inaczej – która pracuje jako freelancerzy, która zarabia legalnie jako działalność nierejestrowa, która jeździ po całym świecie, gdzie systemy ubezpieczeń są różne, a na koniec na starość trafią do nas?”.

Absurd ekonomiczny: koszty obsługi emerytur groszowych przez ZUS nierzadko przewyższają kwotę przysługującego świadczenia

Poza problemem społecznym, jakim jest otrzymanie przez seniorów świadczeń na poziomie, który nie pozwala im na zaspokojenie ich podstawowych potrzeb, innym doniosłym problemem – ekonomicznym, dla budżetu państwa, który związany jest z emeryturami groszowymi – jest aspekt kosztów związanych z ich obsługą przez ZUS, które – jak się okazuje – nierzadko znacznie przewyższają kwotę przysługującego świadczenia:

– „Jaki jest mniej więcej koszt obsługi takiej osoby, która jest w wieku emerytalnym i pobiera to świadczenie [red.: tj. emeryturę groszową]? Chcę dowiedzieć się, gdzie jest ta granica, poniżej której wypłacanie tego świadczenia jest trochę absurdalne i powinno się zmienić przepisy, żeby takiej sytuacji nie było?” – zapytał poseł KO Krzysztof Piątkowski.

Odpowiadając na powyższe pytanie – dyrektor Departamentu Świadczeń Emerytalno-Rentowych ZUS Bartosz Gaca – przedstawił następujące dane:

– „Konsekwencją dla finansów publicznych, wynikającą z przyznania prawa i wypłaty emerytur groszowych, jest kilka kosztów. Między innymi: koszt obsługi spraw związanych z przyznaniem takiego świadczenia; z podjęciem i wysłaniem wniosku; wydaniem i wysyłką decyzji o przyznaniu, przeliczeniu takiej emerytury; z wysyłką decyzji waloryzacyjnej, z wydaniem i wysyłką decyzji o trzynastej i czternastej emeryturze; obsługą korespondencji jeszcze innej w tych sprawach. Średni koszt obsługi takiej jednej sprawy o świadczenie emerytalno-rentowe, według danych za 2024 r., wyniósł ok.188 zł.

Drugi koszt, to są koszty wypłaty takiej emerytury. To są koszty związane, nierzadko też przewyższające kwotę świadczenia za dany miesiąc. Średni koszt wypłaty jednego świadczenia emerytalno-rentowego w 2024 r. wyniósł 2,71 zł, z uwzględnieniem kosztów przekazywania świadczenia na rachunek w banku. Jeżeli świadczenie wypłacane jest przekazem pocztowym, wówczas jest to koszt zdecydowanie wyższy – aktualnie kształtujący się na poziomie10,27 zł.”

Jak się zatem okazuje – w sytuacji niektórych emerytur groszowych (co oczywiście nie dotyczy świadczeń otrzymywanych na poziomie 1500 czy 1600 zł) dochodzi do – jak określiła to przewodnicząca Zarządu Głównego Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów Elżbieta Ostrowska – absurdu ekonomicznego, tj. sytuacji, w której wydanie decyzji i przesłanie pieniędzy seniorowi przewyższa wartość przysługującej mu emerytury. – „Trzeba próbować coś w tym zakresie zrobić, żeby nie było takich sytuacji, że przekazanie jest kilkadziesiąt razy droższe niż wysokość emerytury.” – zaapelował do sejmowej komisji poseł PiS Stanisław Szwed.

Padła propozycja zmiany, która pozwoli na redukcję kosztów ZUS: wypłata jednorazowo całości emerytury, która należałaby się do końca życia

W związku z zasygnalizowanym podczas obrad sejmowej Komisji Polityki Senioralnej problemem kosztów, jakie ponosi ZUS w związku z obsługą emerytur groszowych, które nierzadko przewyższają wysokość przysługującego świadczenia – ze strony prezesa Krajowego Sztabu Ratownictwa Społecznej Sieci Ratunkowej Jerzego Płókarza, padła propozycja, aby w takich przypadkach – emerytura wypłacana była jednorazowo, w całości, w kwocie, jaka przysługiwałaby seniorowi do końca życia:

– „Jeżeli chodzi o te groszowe emerytury, to mam pewną propozycję do rozważenia, bo ja to przeżyłem na własnej skórze przez przypadek. Kiedyś zapłaciłem jakąś składkę emerytalną w PZU i po kilkudziesięciu latach dostałem od PZU informację – bo zapomniałem o tym, więc wychodziła jakaś tam groszowa emerytura PZU – i oni zaproponowali: „To my Panu wypłacimy jednorazowo całość emerytury, która by się Panu należała do końca życia”. To było ubezpieczenie, ale jako świadczenie emerytalne – substytut emerytury. Więc czy nie byłoby to rozwiązaniem w stosunku do tych właśnie emerytur groszowych?” – zasugerował prezes Krajowego Sztabu Ratownictwa Społecznej Sieci Ratunkowej.

Sugestia ta, spotkała się z aprobatą przewodniczącej sejmowej Komisji Polityki Senioralnej – posłanki PiS Joanny Borowiak: – „To nie będą wysokie kwoty, a to również pozwoli na uniknięcie tych ogromnych opłat, tak jak powiedział pan minister – wielokrotnie przewyższających kwotę tej… Trudno nawet określić to mianem emerytury. Tego świadczenia – może trzymajmy się tej formuły.” – podsumowała przewodnicząca Komisji.

Pozostaje zatem teraz pytanie – czy w następstwie powyższych ustaleń – sejmowa Komisja Polityki Senioralnej, zdecyduje się na wystosowanie do MRPiPS (lub do Rady Ministrów) dezyderatu, w którym poprosi resort lub rząd o zajęcie oficjalnego stanowiska w powyższej sprawie czy też samodzielnie podejmie inicjatywę ustawodawczą w tym zakresie.

Czy przyjęcie rozwiązania polegającego na jednorazowej wypłacie emerytury groszowej, oznacza pozbawienie seniorów (których dotyczy ten problem) prawa do świadczeń w postaci trzynastej i czternastej emerytury?

Na aspekt ten, podczas obrad sejmowej Komisji zwrócił uwagę zastępca dyrektora Departamentu Ubezpieczeń Społecznych MRPiPS Sebastian Kamiński: – „Należy mieć na względzie, że tym osobom, oprócz tego, że dostają tę groszową emeryturę, przysługuje „trzynastka” i „czternastka”. Odebranie powyższych świadczeń tym osobom mogłoby być społecznie nieakceptowalne, więc tutaj ten problem jest bardzo złożony i myślę, że trzeba rozważać różne warianty.” – poinformował przedstawiciel MRPiPS jednocześnie podkreślając, iż resort dąży do tego, żeby emeryci groszowi otrzymywali wyższe świadczenia, czego wyrazem jest chociażby wprowadzenie renty wdowiej, która już lipcu br. część tych świadczeń podniosła (lub niebawem – podniesie). „Do problemu emerytur groszowych nasze ministerstwo podchodzi bardzo poważnie i analizuje różne rozwiązania” – zapewnił Sebastian Kamiński.

¹ Zgodnie z komunikatem Prezesa ZUS z dnia 18.02.2025 r. w sprawie kwoty najniższej emerytury i renty, dodatku pielęgnacyjnego i dodatku dla sierot zupełnych, kwot maksymalnych zmniejszeń emerytur i rent oraz kwot emerytur i rent wolnych od egzekucji i potrąceń

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631 z późn. zm.)