Orzeczenie o niepełnosprawności bez komisji w 2025 roku – nowe zasady, ważne zmiany od października

• Co to jest orzeczenie o niepełnosprawności
• Ile osób w Polsce posiada orzeczenie
• Jak wygląda proces uzyskania orzeczenia – krok po kroku
• Kiedy można dostać orzeczenie bez komisji
• Skąd wzięła się ta możliwość – obowiązuje już od 2003 roku
• Kto może dostać orzeczenie bez komisji i jak często się to zdarza
• Podstawa prawna

Co to jest orzeczenie o niepełnosprawności

Orzeczenie o niepełnosprawności to formalny dokument wydawany przez właściwy zespół orzekający, powiatowy lub wojewódzki, który potwierdza, że dana osoba spełnia ustawowe kryteria niepełnosprawności. Oznacza to trwałe lub długotrwałe ograniczenia w funkcjonowaniu, wpływające na codzienne życie. Na podstawie orzeczenia można uzyskać szereg form wsparcia: zasiłki, dodatki, ulgi podatkowe, świadczenia z PFRON, a także przywileje w zatrudnieniu, rehabilitacji i komunikacji. Orzeczenie może być wydane na czas określony lub bezterminowo, jeśli stan zdrowia nie rokuje poprawy.

Ile osób w Polsce posiada orzeczenie

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, na koniec 2023 roku w Polsce było ponad cztery miliony osób z ważnym orzeczeniem o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności. Wśród nich przeważają osoby posiadające decyzje wydane przez zespoły orzekające przy starostwach, ale część ma orzeczenia z ZUS, a część z obu instytucji. Szersze szacunki Ministerstwa Rodziny wskazują, że łącznie liczba osób z różnymi formami niepełnosprawności w Polsce może sięgać nawet siedmiu milionów. Warto przy tym pamiętać, że nie każda osoba z ograniczeniami zdrowotnymi ubiega się o formalne orzeczenie. Część rezygnuje z procedury z powodu długiego oczekiwania lub braku potrzeby ubiegania się o konkretne świadczenia.

Jak wygląda proces uzyskania orzeczenia – krok po kroku

Osoba ubiegająca się o orzeczenie składa wniosek do powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności. Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia oraz inne dokumenty potwierdzające schorzenia, np. wyniki badań lub opinie specjalistów. Od czerwca 2025 roku takie zaświadczenie jest ważne przez trzy miesiące, co znacznie wydłuża termin obowiązywania w porównaniu z wcześniejszymi trzydziestoma dniami.

Po złożeniu wniosku zespół analizuje dokumenty i jeśli zachodzi taka potrzeba zaprasza osobę na badanie. Po rozpatrzeniu sprawy komisja wydaje orzeczenie z uzasadnieniem, a od 2025 roku obowiązują nowe terminy: w pierwszej instancji decyzja ma zapaść najpóźniej po trzech miesiącach, a w drugiej po dwóch.

Jeśli osoba nie zgadza się z decyzją, może odwołać się do wojewódzkiego zespołu orzekania o niepełnosprawności. W przypadku orzeczeń na czas określony wniosek o ponowne rozpatrzenie można złożyć na dwa lub trzy miesiące przed wygaśnięciem, a dotychczasowe orzeczenie zachowuje ważność do wydania nowego, jednak nie dłużej niż przez pół roku.

Kiedy można dostać orzeczenie bez komisji

Nowe przepisy wprowadzają możliwość uzyskania orzeczenia o niepełnosprawności bez konieczności osobistego stawiennictwa przed komisją. Wystarczy pełna dokumentacja medyczna, jeśli z jej treści jednoznacznie wynika, że stan zdrowia osoby jest trwały, przewlekły lub genetycznie uwarunkowany. Z uproszczonej procedury skorzystają przede wszystkim seniorzy, osoby przewlekle chore oraz dzieci z poważnymi schorzeniami. W przypadku nieuleczalnych chorób genetycznych możliwe będzie nawet wydanie orzeczenia bezterminowego, bez obowiązku ponownego pojawienia się przed komisją w przyszłości.

Zobacz także: Masz jedną z tych chorób przewlekłych? Od października 2025 możesz dostać nawet 4134 zł miesięcznie – zobacz, jak zdobyć orzeczenie o niepełnosprawności

Zmiana ma charakter praktyczny: ma skrócić czas oczekiwania i odciążyć zespoły orzekające, które w wielu powiatach mierzą się z dużą liczbą wniosków. Dzięki temu osoby o dobrze udokumentowanym stanie zdrowia nie będą musiały przechodzić całego procesu badania, który w ich przypadku nie wnosi nowych informacji medycznych.

Skąd wzięła się ta możliwość – obowiązuje już od 2003 roku

Wbrew powszechnemu przekonaniu, tryb wydania orzeczenia bez komisji nie jest nowym rozwiązaniem. Jego podstawy prawne istnieją w Polsce od 2003 roku, kiedy weszło w życie rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 15 lipca 2003 r. (Dz.U. Nr 139, poz. 1328). Zawarty w nim § 8 ust. 3–4 dopuszczał, by skład orzekający wydał orzeczenie bez uczestnictwa osoby, jeśli dokumentacja medyczna była wystarczająca, a choroba miała charakter długotrwały i nierokujący poprawy. Jednak możliwość taka była rzadko stosowana.

Przez kolejne lata przepis ten był stosowany wyłącznie w wyjątkowych przypadkach, głównie wobec osób ciężko chorych, które nie były w stanie stawić się na komisji. Dopiero w czasie pandemii COVID-19 rozwiązanie to zyskało szersze zastosowanie, wówczas orzeczenia zaczęto wydawać bez osobistego badania, aby ograniczyć ryzyko zakażeń. Nowelizacje obowiązujące od 2025 roku rozwijają i upowszechniają ten mechanizm, wprowadzając jasne procedury i rozszerzając zakres jego stosowania. Od teraz możliwość taka przestaje być wyjątkiem, a staje się realną alternatywą dla tradycyjnego badania.

Kto może dostać orzeczenie bez komisji i jak często się to zdarza

Z uproszczonej ścieżki będą mogły korzystać osoby z chorobami przewlekłymi i stabilnymi, których przebieg jest dobrze udokumentowany, a także pacjenci z rzadkimi schorzeniami genetycznymi ujętymi w katalogu 208 jednostek chorobowych. W przypadku dzieci orzeczenie może być wydawane na okres do ukończenia 16. roku życia, jeśli stan zdrowia nie wymaga ponownej oceny. Uproszczona procedura obejmie też osoby starsze lub o ograniczonej mobilności, dla których badanie nie przynosi żadnych nowych danych medycznych.

Dotychczas orzekanie bez komisji stosowano bardzo rzadko, ale Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej zapowiada, że od października 2025 roku tryb ten będzie stosowany częściej. W wielu sprawach kompletna dokumentacja medyczna ma wystarczyć do wydania decyzji, bez konieczności wezwania na posiedzenie komisji. Dzięki temu czas oczekiwania na orzeczenie znacząco się skróci, a liczba spraw zalegających w zespołach orzekających powinna się zmniejszyć.

Nowe zasady nie tworzą więc całkowicie nowej procedury, lecz rozszerzają i ułatwiają tę, która istnieje w przepisach od ponad 20 lat. Od października 2025 roku orzekanie bez komisji stanie się częstszą praktyką, szczególnie w przypadkach, gdy stan zdrowia jest trwały i jednoznacznie udokumentowany. To duże ułatwienie dla pacjentów, ale też sposób na usprawnienie całego systemu orzekania w Polsce.

Podstawa prawna

Dz.U. 2003 nr 139 poz. 1328 – Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności