Dziennik Ustaw - rok 1998 nr 95 poz. 602

2. W wyborach do każdego z organów, o których mowa w ust. 1, głosować można tylko osobiście i tylko jeden raz.

2. Ilekroć w niniejszej ustawie jest mowa o radzie gminy, należy przez to rozumieć także radę miasta na prawach powiatu.

3. Ilekroć w niniejszej ustawie jest mowa o radzie, należy przez to rozumieć także sejmik województwa.

1) pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym,

2) pozbawione praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu,

3) ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym.

2. Przepis ust. 1 stosuje się w przypadku uzupełniania składu rady lub wyboru danej rady przed upływem kadencji rad.

3. Można być radnym tylko jednej z rad, o których mowa w art. 3.

2. Wybory przeprowadzają:

1) terytorialne (wojewódzkie, powiatowe i gminne) komisje wyborcze,

2) obwodowe komisje wyborcze.

1) sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego,

2) powoływanie i odwoływanie wojewódzkich komisarzy wyborczych i ich zastępców,

3) rozpatrywanie skarg na działalność wojewódzkich komisarzy wyborczych i ich zastępców,

4) ustalanie wzorów urzędowych formularzy oraz druków wyborczych, a także wzorów pieczęci organów wyborczych niższego stopnia,

5) sprawowanie nadzoru nad sporządzaniem spisów wyborców,

6) podawanie do publicznej wiadomości zbiorczych wyników wyborów do rad,

7) wykonywanie innych zadań określonych w ustawach.

2. Wykonując zadania, o których mowa w ust. 1 Państwowa Komisja Wyborcza wydaje wytyczne wiążące wojewódzkich komisarzy wyborczych i ich zastępców oraz terytorialne i obwodowe komisje wyborcze, a także wyjaśnienia dla organów samorządu terytorialnego oraz podległych im jednostek wykonujących zadania związane z przygotowaniem i przeprowadzeniem wyborów.

2. Państwowa Komisja Wyborcza uchyla postanowienia wojewódzkiego komisarza wyborczego lub jego zastępcy podjęte z naruszeniem prawa lub niezgodne z jej wytycznymi i przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia.

4. Państwowa Komisja Wyborcza podejmuje uchwały w zakresie swoich ustawowych uprawnień.

5. Państwowa Komisja Wyborcza może na czas przeprowadzenia wyborów utworzyć swoją inspekcję i określić jej zadania. Do osób powołanych w skład inspekcji stosuje się odpowiednio przepisy art. 20 ust. 1 pkt 1, ust. 2 i 4 oraz art. 21 ust. 2.

1) sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego przez terytorialne i obwodowe komisje wyborcze,

2) zapewnianie we współdziałaniu z organami samorządu terytorialnego organizacji wyborów do rad na obszarze województwa,

3) powoływanie terytorialnych komisji wyborczych oraz rozwiązywanie terytorialnych i obwodowych komisji wyborczych po wykonaniu ich ustawowych zadań,

4) rozpatrywanie skarg na działalność terytorialnych komisji wyborczych,

5) kontrolowanie, w zakresie ustalonym przez Państwową Komisję Wyborczą, prawidłowości sporządzania spisów wyborców,

6) podawanie do publicznej wiadomości informacji o składach terytorialnych komisji wyborczych powołanych na obszarze województwa,

7) udzielanie, w miarę potrzeby, terytorialnym i obwodowym komisjom wyborczym wyjaśnień,

8) ustalanie zbiorczych wyników wyborów do rad przeprowadzonych na obszarze województwa i ogłaszanie ich w trybie określonym w niniejszej ustawie,

9) przedkładanie sprawozdania z przebiegu wyborów na obszarze województwa, wraz z ich wynikami, Państwowej Komisji Wyborczej,

10) nadzorowanie i koordynowanie działalności zastępców wojewódzkiego komisarza wyborczego,

11) wykonywanie innych czynności przewidzianych w ustawach lub zleconych przez Państwową Komisję Wyborczą.

2. Wojewódzki komisarz wyborczy uchyla uchwały terytorialnych i obwodowych komisji wyborczych podjęte z naruszeniem prawa lub niezgodne z wytycznymi Państwowej Komisji Wyborczej i przekazuje sprawę właściwej komisji do ponownego rozpatrzenia.

3. Wojewódzki komisarz wyborczy może na czas przeprowadzenia wyborów utworzyć swoją inspekcję i określić jej zadania. Przepisy dotyczące osób powołanych do inspekcji Państwowej Komisji Wyborczej, o których mowa w art. 11 ust. 5, mają zastosowanie do inspekcji powołanej przez wojewódzkiego komisarza wyborczego.

4. Wojewódzki komisarz wyborczy wydaje postanowienia w zakresie swoich ustawowych uprawnień.

5. Wojewódzcy komisarze wyborczy wykonują swoje zadania bezpośrednio lub przy pomocy swoich zastępców.

6. Zastępcy wojewódzkiego komisarza wyborczego wykonują na obszarze stanowiącym część województwa zadania należące do kompetencji wojewódzkiego komisarza wyborczego, z wyłączeniem zadań wymienionych w ust. 1 pkt 8 i 9.

1) rejestrowanie kandydatów na radnych,

2) zarządzanie druku obwieszczeń wyborczych i podanie ich do publicznej wiadomości w trybie określonym w ustawie,

3) zarządzanie druku kart do głosowania i ich dostarczania obwodowym komisjom wyborczym,

4) rozpatrywanie skarg na działalność obwodowych komisji wyborczych,

5) ustalenie wyników głosowania i wyników wyborów do rady i ogłoszenie ich w trybie określonym niniejszą ustawą,

6) przesłanie wyników głosowania i wyników wyborów wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu,

7) wykonywanie innych czynności określonych w ustawie lub zleconych przez wojewódzkiego komisarza wyborczego.

1) przeprowadzenie głosowania w obwodzie,

2) czuwanie w dniu wyborów nad przestrzeganiem prawa wyborczego w miejscu i czasie głosowania,

3) ustalenie wyników głosowania w obwodzie i podanie ich do publicznej wiadomości,

4) przesłanie wyników głosowania do właściwej terytorialnie komisji wyborczej.

2. Wojewódzkich komisarzy wyborczych powołuje spośród sędziów, na okres 5 lat, Państwowa Komisja Wyborcza na wniosek ministra właściwego do spraw sprawiedliwości. Ta sama osoba może być ponownie powołana na stanowisko komisarza tylko raz.

3. Wojewódzki komisarz wyborczy pełni swoją funkcję niezależnie od sprawowania urzędu sędziego właściwego sądu.

4. Funkcja wojewódzkiego komisarza wyborczego wygasa wskutek śmierci, ustania stosunku służbowego sędziego lub odwołania. Państwowa Komisja Wyborcza odwołuje wojewódzkiego komisarza wyborczego przed upływem okresu, na jaki został powołany, z powodu zrzeczenia się funkcji lub na wniosek prezesa właściwego sądu albo na wniosek ministra właściwego do spraw sprawiedliwości.

5. W przypadku, o którym mowa w ust. 4, powołanie wojewódzkiego komisarza wyborczego następuje w trybie i na zasadach przewidzianych w ust. 2.

6. W razie czasowej niemożności pełnienia funkcji przez wojewódzkiego komisarza wyborczego Państwowa Komisja Wyborcza może powierzyć pełnienie tej funkcji na ten okres jednemu z jego zastępców.

2. Zastępców wojewódzkiego komisarza wyborczego, w liczbie od 1 do 4, powołuje spośród sędziów, na okres 5 lat, Państwowa Komisja Wyborcza na wniosek wojewódzkiego komisarza wyborczego Ta sama osoba może być ponownie powołana na stanowisko zastępcy wojewódzkiego komisarza tylko raz.

3. Zastępca wojewódzkiego komisarza pełni swoją funkcję niezależnie od sprawowania urzędu sędziego właściwego sądu.

4. Funkcja zastępcy wojewódzkiego komisarza wyborczego wygasa wskutek śmierci, ustania stosunku służbowego sędziego lub odwołania. Państwowa Komisja Wyborcza odwołuje zastępcę wojewódzkiego komisarza wyborczego przed upływem okresu, na jaki został powołany, z powodu zrzeczenia się funkcji lub na wniosek wojewódzkiego komisarza wyborczego.

5. Przepis art. 15 ust. 5 stosuje się odpowiednio.

2. W skład komisji wchodzi od 7 do 9 osób.

3. W skład komisji wyborczej wojewódzkiej, powiatowej oraz komisji wyborczej w mieście na prawach powiatu wchodzi z urzędu, jako przewodniczący, sędzia wskazany przez prezesa sądu wojewódzkiego.

4. Pierwsze posiedzenie wojewódzkiej komisji wyborczej organizuje wojewódzki komisarz wyborczy.

5. Pierwsze posiedzenia powiatowych i gminnych komisji wyborczych organizuje, z upoważnienia wojewódzkiego komisarza wyborczego, odpowiednio starosta i wójt (burmistrz, prezydent miasta).

6. Komisja na pierwszym posiedzeniu wybiera, z zastrzeżeniem ust. 3, ze swojego składu przewodniczącego i jego zastępcę.

7. Skład komisji podaje się niezwłocznie do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty.

8. Zmiany i uzupełnienia w składzie komisji następują w trybie przepisów o jej powołaniu.

2. W skład komisji wchodzi od 5 do 9 osób, w tym z urzędu, jako członek, osoba wskazana przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) spośród pracowników samorządowych gminy.

3. Pierwsze posiedzenie komisji organizuje wójt (burmistrz, prezydent miasta).

4. Komisja na pierwszym posiedzeniu wybiera ze swojego składu przewodniczącego i jego zastępcę.

5. Skład komisji podaje się niezwłocznie do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty.

6. Zmiany i uzupełnienia w składzie komisji następują w trybie przepisów o jej powołaniu.

2. W skład każdej z komisji wyborczych wchodzi po jednym przedstawicielu zgłoszonym przez pełnomocnika każdego komitetu wyborczego, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4.

3. W przypadku zgłoszenia przez pełnomocników komitetów wyborczych do składu terytorialnej lub obwodowej komisji wyborczej liczby kandydatów przekraczającej dopuszczalny skład komisji, o składzie komisji decyduje publiczne losowanie przeprowadzone przez organ właściwy do jej powołania.

4. Jeżeli liczba kandydatów zgłoszonych w trybie, o którym mowa w ust. 2 i 3, jest mniejsza od dopuszczalnego minimalnego składu liczbowego komisji, uzupełnienia jej składu dokonuje organ właściwy do powołania komisji ze zgłoszonych, przez pełnomocników komitetów wyborczych, kandydatów w ciągu 3 dni po upływie terminu określonego odpowiednio w art. 17 ust. 1 i w art. 18 ust. 1.

5. Sposób zgłaszania kandydatów, wzór zgłoszenia oraz zasady powoływania komisji wyborczych, w tym tryb przeprowadzenia losowania, określa Państwowa Komisja Wyborcza.

6. Osoby wchodzące w skład komisji wyborczych tracą członkostwo w komisji z dniem podpisania zgody na kandydowanie na radnego.

7. Członkowie komisji nie mogą pełnić funkcji pełnomocników komitetów wyborczych ani też mężów zaufania, o których mowa w art. 43 ust. 2.

8. Członkowie komisji nie mogą prowadzić agitacji na rzecz kandydatów na radnych.

1) diety i zwrot kosztów podróży,

2) zryczałtowane wynagrodzenia za czas związany z przeprowadzeniem głosowania oraz ustaleniem wyników głosowania i wyników wyborów na zasadach i w wysokości określonych przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej.

2. W związku z wykonywaniem czynności, o których mowa w ust. 1 pkt 2, członkom komisji przysługuje na okres do 5 dni zwolnienie od pracy z zachowaniem prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia, z zastrzeżeniem ust. 3.

3. Przewodniczący wojewódzkich i powiatowych komisji wyborczych wykonują swoje zadania na zasadach takich jak sędzia sądu powszechnego delegowany do pracy w innym sądzie.

4. Wynagrodzenie wojewódzkich komisarzy wyborczych ustala minister właściwy do spraw administracji publicznej w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej, w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu członka Państwowej Komisji Wyborczej, określonej odrębnymi przepisami. Wynagrodzenie zastępcy wojewódzkiego komisarza wyborczego wynosi do 80 procent wysokości wynagrodzenia wojewódzkiego komisarza wyborczego.

2. Osobom wchodzącym w skład komisji wyborczych, które uległy wypadkowi w czasie wykonywania zadań tych komisji albo w drodze do miejsca lub z miejsca ich wykonywania, przysługuje odszkodowanie w wysokości i na zasadach określonych dla pracowników w przepisach o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Odszkodowanie wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a postępowanie powypadkowe prowadzi wojewódzki komisarz wyborczy lub jego zastępca.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do wojewódzkich komisarzy wyborczych i ich zastępców.

2. Państwowa Komisja Wyborcza ustala regulaminy terytorialnych i obwodowych komisji wyborczych określając w nich w szczególności tryb pracy komisji oraz sposób wykonania zadań.

3. Minister właściwy do spraw administracji publicznej, w drodze rozporządzenia, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej może określić zasady i tryb wykorzystywania elektronicznego systemu przesyłania i przetwarzania danych o wynikach głosowania i wynikach wyborów.

2. Obsługę administracyjną właściwej terytorialnej komisji wyborczej oraz wykonanie zadań wyborczych odpowiednio na obszarze województwa, powiatu i gminy zapewnia marszałek województwa, starosta i wójt (burmistrz, prezydent miasta), jako zadanie zlecone. W tym celu marszałek województwa, starosta i wójt (burmistrz, prezydent miasta) może ustanowić pełnomocnika do spraw wyborów – urzędnika wyborczego. Zasady współdziałania urzędnika wyborczego z Krajowym Biurem Wyborczym określa porozumienie zawarte odpowiednio pomiędzy marszałkiem, starostą i wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) a Kierownikiem Krajowego Biura Wyborczego lub upoważnioną przez niego osobą.

3. Obsługę administracyjną i warunki techniczno-materialne pracy obwodowych komisji wyborczych zapewnia wójt (burmistrz, prezydent miasta), jako zadanie zlecone gminie.

2. Pomieszczenia, o których mowa w ust. 1, są udostępniane bezpłatnie.

3. Siedziby organów wyborczych można również umieszczać w pomieszczeniach innych podmiotów niż wymienione w ust. 1, po uprzednim porozumieniu z zarządzającymi tymi pomieszczeniami.

4. Przepisy ust. 1–3 stosuje się odpowiednio do pomieszczeń niezbędnych dla wykonywania przez wojewódzkiego komisarza wyborczego i jego zastępców zadań związanych z wyborami.

2. Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej, wyznacza, w drodze rozporządzenia, datę wyborów zgodnie z ust. 1 oraz określa dni, w których upływają terminy wykonania czynności wyborczych przewidzianych w ustawie (kalendarz wyborczy).

3. Rozporządzenie, o którym mowa w ust. 2, podaje się niezwłocznie do publicznej wiadomości i ogłasza w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej najpóźniej w 60 dniu przed dniem wyborów.

2. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie wyborów, o których mowa w ust. 1, wojewoda podaje niezwłocznie do publicznej wiadomości, w formie obwieszczenia, na obszarze działania rady, do której wybory mają być przeprowadzone.

2. Ustalenie liczby radnych dla każdej rady następuje na podstawie liczby mieszkańców zamieszkałych na obszarze działania danej rady, według stanu ewidencji ludności na koniec roku poprzedzającego rok, w którym wybory mają być przeprowadzone.

2. Liczbę radnych, o której mowa w ust. 1, podaje się w zarządzeniu o wyborach.

3. Przepisy art. 28 stosuje się odpowiednio.

2. Podziału gminy na obwody głosowania dokonuje rada gminy, na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta), według następujących zasad:

1) obwód głosowania powinien obejmować od 500 do 3000 mieszkańców; w przypadkach uzasadnionych miejscowymi warunkami obwód głosowania może obejmować mniejszą liczbę mieszkańców,

2) można utworzyć odrębny obwód głosowania w zakładzie karnym, zakładzie opieki zdrowotnej, zakładzie pomocy społecznej bądź w innym zakładzie tego rodzaju, jeżeli stale zamieszkuje lub przebywa w nim co najmniej 15 wyborców objętych rejestrem wyborców w gminie, na terenie której położony jest zakład.

3. Uchwałę rady gminy o utworzeniu obwodów głosowania ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym oraz podaje do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty. Po jednym egzemplarzu uchwały przekazuje się niezwłocznie wojewodzie i wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu.

4. Na ustalenia rady gminy, o których mowa w ust. 2, wyborcom w liczbie co najmniej 15 przysługuje prawo wniesienia skargi do wojewódzkiego komisarza wyborczego, w terminie 5 dni od daty podania ich do publicznej wiadomości. Wojewódzki komisarz wyborczy rozpoznaje sprawę w ciągu 5 dni i wydaje postanowienie; na postanowienie nie przysługuje środek zaskarżenia.

2. Wnioski, o których mowa w ust. 1, przedkłada się nie później niż na 3 miesiące przed upływem kadencji rady gminy. Rada gminy dokonuje zmian w podziale na obwody głosowania najpóźniej w ciągu miesiąca od przedłożenia wniosku.

3. Do zmian w podziale na obwody głosowania przepisy art. 30 ust. 3 i 4 stosuje się odpowiednio.

2. Wyborca może być wpisany tylko do jednego spisu.

2. Spis sporządza się w urzędzie gminy, najpóźniej w 14 dniu przed dniem wyborów, na podstawie stałego rejestru wyborców w gminie, prowadzonego na zasadach określonych w przepisach ustawy – Ordynacja wyborcza do Sejmu.

3. Spis sporządza się w 2 egzemplarzach, oddzielnie dla każdego obwodu głosowania, według miejsca zamieszkania wyborców.

4. W spisie umieszcza się nazwisko i imiona, imię ojca, datę urodzenia oraz adres zamieszkania wyborcy.

2. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) powiadamia wyborców, w sposób zwyczajowo przyjęty, o sporządzeniu spisu wyborców oraz o miejscu i czasie jego udostępniania.

2. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) obowiązany jest rozpatrzyć reklamację w terminie 3 dni od daty jej wniesienia i wydać decyzję w sprawie.

3. Decyzję, wraz z uzasadnieniem, doręcza się niezwłocznie wnoszącemu reklamację, a gdy dotyczy ona innych osób – również tym osobom.

2. Prawo skargi do właściwego sądu rejonowego przysługuje wyborcy również w przypadku niewydania decyzji przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) na reklamację, o której mowa w art. 36, w terminie 7 dni od daty wniesienia reklamacji.

3. Sąd rozpoznaje skargę w postępowaniu nieprocesowym, w składzie jednego sędziego, w terminie 3 dni od daty jej wniesienia. Odpis postanowienia sądu doręcza się osobie, która wniosła skargę, oraz wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), którego decyzja została zaskarżona. Na postanowienie sądu nie przysługuje środek zaskarżenia.

2. W obwodach głosowania, o których mowa w art. 30 ust. 2 pkt 2, obwodowa komisja wyborcza, po uzgodnieniu z terytorialną komisją wyborczą, może ustalić inne godziny rozpoczęcia i zakończenia głosowania. O ustaleniach tych powiadamia się wyborców oraz odpowiednio wójta (burmistrza, prezydenta miasta) i wojewódzkiego komisarza wyborczego.

3. O godzinie 20 przewodniczący komisji zarządza zakończenie głosowania. Od tej chwili mogą głosować tylko wyborcy, którzy przybyli do lokalu wyborczego przed godziną 20.

2. Od chwili opieczętowania aż do zakończenia głosowania urny otwierać nie wolno.

2. W lokalu wyborczym podczas wszystkich czynności obwodowej komisji wyborczej mogą przebywać mężowie zaufania wyznaczeni przez pełnomocników komitetów wyborczych w trybie określonym niniejszą ustawą.

2. Wyborca nie wpisany do spisu wyborców zostanie przez komisję dopisany do spisu i dopuszczony do udziału w głosowaniu, jeżeli udokumentuje, iż stale zamieszkuje na terenie danego obwodu głosowania, a urząd gminy potwierdzi, że osoba ta jest wpisana do rejestru wyborców w gminie.

2. Wyborca potwierdza otrzymanie karty własnym podpisem w rubryce spisu na to przeznaczonej.

3. Komisja wydaje karty do głosowania opatrzone jej własną pieczęcią.

4. Po otrzymaniu karty do głosowania wyborca udaje się do miejsca zapewniającego tajność głosowania, znajdującego się w lokalu wyborczym.

5. Kartę do głosowania wyborca wrzuca do urny.

2. W razie przerwania lub odroczenia głosowania komisja zapieczętowuje wlot urny wyborczej i oddaje urnę wraz ze spisem wyborców na przechowanie przewodniczącemu komisji. Pieczęć komisji oddaje się w takim przypadku na przechowanie zastępcy przewodniczącego lub innemu członkowi komisji. W miarę możliwości komisja ustala również liczbę kart nie wykorzystanych, umieszcza je w opieczętowanym pakiecie i oddaje na przechowanie przewodniczącemu komisji. Przed ponownym podjęciem głosowania komisja stwierdza protokolarnie, czy pieczęcie na urnie i pakiecie z kartami są nie naruszone.

2. W lokalu wyborczym umieszcza się tylko urzędowe obwieszczenia wyborcze.

3. Państwowa Komisja Wyborcza może postanowić o umieszczeniu w lokalu wyborczym oraz w miejscu zapewniającym tajność głosowania zwięzłej informacji o sposobie głosowania właściwym dla przeprowadzanych wyborów. Informację tę sporządza, według wzoru ustalonego przez Państwową Komisję Wyborczą, wojewódzki komisarz wyborczy i zapewnia umieszczenie jej we wszystkich lokalach wyborczych.

2. Na żądanie przewodniczącego komisji komendant właściwego komisariatu policji obowiązany jest zapewnić konieczną pomoc. W takim przypadku przepis art. 49 nie ma zastosowania.

2. Komisja ustala liczbę nie wykorzystanych kart do głosowania, a następnie karty te umieszcza w zapieczętowanych pakietach.

3. Przewodniczący komisji w obecności jej członków otwiera urnę wyborczą, po czym komisja liczy znajdujące się w niej karty do głosowania.

4. Kart do głosowania przedartych, całkowicie na dwie lub więcej części, nie bierze się pod uwagę przy obliczeniach, o których mowa w ust. 3.

5. Jeżeli liczba kart do głosowania wyjętych z urny jest mniejsza lub większa od liczby wydanych kart, komisja podaje w protokole przypuszczalną przyczynę tej niezgodności.

2. Warunki ważności głosu określają przepisy szczególne niniejszej ustawy.

3. Komisja sporządza w trzech egzemplarzach protokół głosowania w obwodzie.

1) osób uprawnionych do głosowania,

2) wyborców, którym wydano karty do głosowania,

3) oddanych kart do głosowania,

4) kart nieważnych,

5) kart ważnych,

6) głosów nieważnych, z podaniem przyczyny ich nieważności,

7) głosów ważnie oddanych na każdą z list kandydatów,

8) głosów ważnie oddanych na poszczególnych kandydatów każdej z list.

2. W protokole wymienia się ponadto liczbę otrzymanych i nie wykorzystanych kart do głosowania.

3. W protokole podaje się czas rozpoczęcia i zakończenia głosowania oraz omawia zarządzenia i wydane decyzje, jak również inne istotne okoliczności związane z przebiegiem głosowania.

4. Protokół podpisują i każdą ze stron parafują wszystkie osoby wchodzące w skład obwodowej komisji wyborczej obecne przy jego sporządzaniu. Protokół opatruje się pieczęcią komisji.

5. Mężom zaufania przysługuje prawo wniesienia do protokołu uwag, z wymienieniem konkretnych zarzutów.

6. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio do członków obwodowej komisji wyborczej, z tym że nie zwalnia ich to z obowiązku podpisania protokołu głosowania w obwodzie.

2. Tryb przekazywania i przyjmowania protokołów, o których mowa w ust. 1, określa Państwowa Komisja Wyborcza.

3. Państwowa Komisja Wyborcza może określić zasady i tryb wcześniejszego przekazywania danych z protokołu za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnej użytku publicznego lub systemu elektronicznego przesyłania danych.

2. Jeżeli podstawę protestu stanowi zarzut popełnienia przestępstwa przeciwko wyborom do danej rady lub naruszenia przez organy wyborcze przepisów ustawy dotyczących ustalenia wyników głosowania lub wyników wyborów, może go wnieść każdy wyborca zamieszkały na obszarze działania tej rady.

3. Protest przeciwko wyborowi radnego w okręgu wyborczym może wnieść wyborca, którego nazwisko w dniu wyborów było umieszczone w spisie wyborców w jednym z obwodów głosowania na obszarze danego okręgu wyborczego.

4. Prawo wniesienia protestu przysługuje również pełnomocnikowi, o którym mowa w art. 101 ust. 2.

5. W razie wniesienia protestu, do czasu rozstrzygnięcia sprawy w sposób określony w art. 61, do osób wybranych stosuje się przepisy o obowiązkach i prawach radnych.

2. Wnoszący protest powinien sformułować w nim zarzuty oraz przedstawić lub wskazać dowody, na których opiera swoje zarzuty.

2. Sąd wojewódzki pozostawia bez dalszego biegu protest wniesiony przez osobę do tego nieuprawnioną w myśl art. 58 ust. 2–4 lub nie spełniający warunków określonych w art. 58 ust. 1 i art. 59 ust. 2.

3. Sąd wojewódzki pozostawia bez dalszego biegu również protest dotyczący sprawy, co do której w niniejszej ustawie przewiduje się możliwość wniesienia skargi lub odwołania do sądu lub właściwego organu wyborczego przed dniem głosowania.

2. Sąd wojewódzki, orzekając o nieważności wyborów lub o nieważności wyboru radnego, stwierdza wygaśnięcie mandatów oraz postanawia o przeprowadzeniu wyborów ponownych lub o podjęciu niektórych czynności wyborczych, wskazując czynność, od której należy ponowić postępowanie wyborcze.

3. Na orzeczenia sądu wojewódzkiego, o których mowa w ust. 1 i 2 oraz art. 60, zainteresowanym, wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu i przewodniczącemu właściwej komisji wyborczej przysługuje, w ciągu 7 dni od daty doręczenia, zażalenie do właściwego sądu apelacyjnego. Sąd apelacyjny rozpoznaje sprawę w ciągu 30 dni; na postanowienie sądu nie przysługuje środek zaskarżenia.

4. O zakończeniu postępowania w sprawie protestów i o treści ostatecznych orzeczeń właściwy sąd zawiadamia niezwłocznie zainteresowanych, wojewodę, wojewódzkiego komisarza wyborczego i przewodniczącego właściwej komisji wyborczej.

2. Przepisy art. 26 stosuje się odpowiednio, z tym że w zarządzeniu wojewody o wyborach wymienia się ponadto osoby, które utraciły mandaty, ze wskazaniem oznaczenia listy kandydatów.

3. Wygaśnięcie mandatów radnych, o którym mowa w art. 61 ust. 2, następuje z dniem podania zarządzenia wojewody do publicznej wiadomości.

2. Jeżeli podstawą unieważnienia wyborów lub wyboru radnego były zarzuty odnoszące się do komisji wyborczych lub nieprawidłowości w spisie wyborców, powołuje się nowe komisje lub sporządza nowe spisy.

3. Wyborów ponownych nie przeprowadza się, jeżeli ich data przypadałaby w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji rady.

2. Zabrania się przeprowadzenia kampanii wyborczej:

1) na terenie urzędów administracji rządowej i administracji samorządu terytorialnego oraz sądów,

2) na terenie zakładów pracy w sposób i w formach zakłócających ich normalne funkcjonowanie,

3) na terenie jednostek wojskowych i innych jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw obrony narodowej oraz oddziałów obrony cywilnej, a także skoszarowanych jednostek policyjnych.

3. W dniu głosowania zwoływanie zgromadzeń, organizowanie pochodów i manifestacji jest zabronione.

2. Każdy wyborca może agitować na rzecz kandydatów na radnych, a także zbierać podpisy popierające zgłoszenia kandydatów, po uzyskaniu pisemnej zgody pełnomocnika komitetu wyborczego.

3. Podpisy popierające zgłoszenia, o których mowa w ust. 2, można zbierać w miejscu, czasie i w sposób wykluczający stosowanie jakichkolwiek nacisków zmierzających do wymuszenia podpisów.

2. Do umieszczania plakatów wyborczych nie stosuje się przepisów art. 63a Kodeksu wykroczeń.

2. Przy ustawianiu własnych urządzeń ogłoszeniowych w celu prowadzenia kampanii wyborczej należy stosować obowiązujące przepisy porządkowe. Przepis art. 70 stosuje się odpowiednio.

3. Plakaty i hasła wyborcze należy umieszczać w taki sposób, aby można je było usunąć bez powodowania szkód.

4. Policja (straż gminna) jest obowiązana usuwać plakaty i hasła, których sposób umieszczenia może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo bezpieczeństwu mienia bądź bezpieczeństwu w ruchu drogowym.

5. Plakaty i hasła wyborcze oraz urządzenia ogłoszeniowe ustawione w celu prowadzenia kampanii wyborczej pełnomocnicy komitetów wyborczych obowiązani są usunąć w terminie 30 dni po dniu wyborów.

6. Zarząd gminy postanawia o usunięciu plakatów i haseł wyborczych oraz urządzeń ogłoszeniowych nie usuniętych przez obowiązanych do tego w terminie, o którym mowa w ust. 5. Koszty usunięcia ponoszą obowiązani.

1) orzeczenie konfiskaty takich materiałów,

2) wydanie zakazu publikowania takich danych i informacji,

3) nakazanie sprostowania informacji,

4) nakazanie przeproszenia pomówionego,

5) nakazanie uczestnikowi postępowania wpłacenia kwoty do 10 000 złotych na rzecz instytucji charytatywnej,

6) zasądzenie od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawcy kwoty do 10 000 złotych tytułem odszkodowania.

2. Sąd wojewódzki, w składzie jednego sędziego, rozpoznaje wniosek, o którym mowa w ust. 1, w ciągu 24 godzin w postępowaniu nieprocesowym. Sąd może rozpoznać sprawę w przypadku usprawiedliwionej nieobecności wnioskodawcy lub uczestnika postępowania, pod warunkiem że o terminie rozprawy zostali oni prawidłowo powiadomieni. Postanowienie kończące postępowanie w sprawie sąd niezwłocznie doręcza osobie zainteresowanej, o której mowa w ust. 1, właściwemu wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu i obowiązanemu do wykonania postanowienia sądu.

3. Na postanowienie sądu wojewódzkiego, w terminie 24 godzin od jego wydania, służy zażalenie do sądu apelacyjnego. Sąd apelacyjny, w składzie trzech sędziów, rozpoznaje zażalenie w postępowaniu nieprocesowym, w trybie i terminie, o których mowa w ust. 2. Na postanowienie sądu apelacyjnego nie przysługuje środek zaskarżenia i podlega ono natychmiastowemu wykonaniu.

2. W odniesieniu do sprostowań danych lub informacji opublikowanych w prasie innej niż dziennik sąd wskazuje dziennik, w którym sprostowanie ma być zamieszczone na koszt obowiązanego w ciągu 48 godzin.

3. W razie odmowy lub niezamieszczenia sprostowania przez obowiązanego w sposób określony w postanowieniu sądu, sąd na wniosek zainteresowanego zarządza opublikowanie sprostowania w trybie egzekucyjnym na koszt obowiązanego.

4. W sprawach, o których mowa w ust. 1–3 i art. 72, przepisu art. 65 ust. 1 nie stosuje się.

2. Łączny czas nieodpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych wynosi w każdym programie regionalnym Telewizji Polskiej 15 godzin i w każdym programie regionalnym Polskiego Radia 20 godzin.

3. Przez pojęcie nieodpłatnego rozpowszechniania rozumie się zarówno rejestrację i emisję wystąpień przedstawicieli komitetów wyborczych bądź kandydatów na radnych, jak i rejestrację oraz emisję audycji wyborczych przygotowanych przez komitety wyborcze.

4. Podział czasu antenowego pomiędzy uprawnione komitety wyborcze jest dokonywany proporcjonalnie do liczby zarejestrowanych list kandydatów w okręgach, na obszarze emitowania audycji wyborczych.

5. Czas antenowy przysługujący jednemu komitetowi wyborczemu nie może być odstępowany innemu komitetowi wyborczemu.

2. Na ustalenia dotyczące podziału czasu antenowego komitetom wyborczym przysługuje skarga do wojewódzkiego komisarza wyborczego właściwego ze względu na siedzibę oddziału Telewizji Polskiej lub Polskiego Radia. Skargę wnosi się w terminie 48 godzin od dokonania ustalenia. Wojewódzki komisarz wyborczy rozpatruje sprawę niezwłocznie i wydaje postanowienie. Na postanowienie wojewódzkiego komisarza wyborczego nie przysługuje środek zaskarżenia.

3. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, w drodze rozporządzenia, określi po porozumieniu z Państwową Komisją Wyborczą tryb postępowania w sprawach podziału czasu nieodpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych, sposób przygotowania i emisji tych audycji oraz sposób upowszechniania informacji o terminach emisji audycji wyborczych.

2. Łączny czas nieodpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych wynosi 15 godzin w Telewizji Polskiej i 20 godzin w Polskim Radiu.

3. Przepisy art. 76 i 77 stosuje się odpowiednio.

4. W czynnościach związanych z wykonywaniem uprawnień wynikających z ust. 1 komitet wyborczy reprezentuje pełnomocnik.

2. Publiczni nadawcy nie mogą odmówić rozpowszechniania, na jednakowych warunkach dla wszystkich komitetów wyborczych korzystających z uprawnienia wynikającego z ust. 1, audycji wyborczych, o których mowa w ust. 1.

3. Wysokość opłat pobieranych za rozpowszechnianie audycji wyborczych, o których mowa w ust. 1, nie może przekraczać stawek pobieranych za reklamy i musi być ustalana według cennika obowiązującego w dniu zarządzenia wyborów.

4. Do audycji, o których mowa w ust. 1, stosuje się przepisy o działalności reklamowej w programach telewizyjnych i radiowych, z zastrzeżeniem ust. 5.

5. Czas przeznaczony na rozpowszechnianie odpłatnych audycji wyborczych nie jest wliczany do ustalonego odrębnymi przepisami dopuszczalnego wymiaru czasu emisji reklam.

1) zadaniami Państwowej Komisji Wyborczej, wojewódzkich komisarzy wyborczych i ich zastępców oraz Krajowego Biura Wyborczego,

2) zadaniami wyborczymi zleconymi jednostkom samorządu terytorialnego,

3) należnościami dla osób wchodzących w skład komisji wyborczych, o których mowa w art. 20 ust. 1,

4) refundacją wydatków, o których mowa w art. 21 ust. 2.

2. Środki finansowe na zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego przekazywane są nie później niż w ciągu 30 dni od daty ogłoszenia o zarządzeniu wyborów.

3. Informację o wydatkach poniesionych z budżetu państwa, o których mowa w ust. 1 pkt 1–3, Kierownik Krajowego Biura Wyborczego podaje do publicznej wiadomości w ciągu 5 miesięcy od dnia głosowania.

4. W budżecie państwa zapewnia się ponadto corocznie, w ramach rezerwy celowej, środki na przeprowadzenie wyborów przedterminowych i uzupełniających do rad.

5. Zasady planowania finansowego oraz realizacji wydatków, o których mowa w ust. 1 i 2, a także sprawozdawczości finansowej określają przepisy budżetowe.

6. Dysponentem środków finansowych, o których mowa w ust. 1, jest Kierownik Krajowego Biura Wyborczego.

2. Pełnomocnicy komitetów wyborczych mogą organizować zbiórki publiczne środków finansowych na cele wyborcze, na zasadach określonych w przepisach o zbiórkach publicznych.

3. Organizowanie zbiórki publicznej, o której mowa w ust. 2, nie wymaga uzyskania pozwolenia.

1) z budżetu państwa, budżetu jednostek samorządu terytorialnego, związków komunalnych i innych komunalnych osób prawnych,

2) od państwowych jednostek organizacyjnych,

3) od przedsiębiorstw państwowych, a także od przedsiębiorców z udziałem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego, związków komunalnych oraz innych komunalnych osób prawnych,

4) od podmiotów korzystających z dotacji budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego,

5) od osób zagranicznych w rozumieniu przepisów Prawa dewizowego.

2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do wartości niepieniężnych.

2. Pełnomocnik komitetu wyborczego, którego lista kandydatów została zarejestrowana, obowiązany jest sporządzić sprawozdanie finansowe o źródłach pozyskanych funduszy oraz poniesionych wydatkach na cele wyborcze, według wzoru ustalonego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, w drodze rozporządzenia, po porozumieniu z Państwową Komisję Wyborczą.

3. Jeżeli komitet wyborczy utworzony przez wyborców osiągnie nadwyżkę pozyskanych środków finansowych nad poniesionymi wydatkami, pełnomocnik komitetu wyborczego jest obowiązany do jej przekazania instytucji charytatywnej. Informację o tym, ze wskazaniem celu, na który nadwyżka została przekazana, zamieszcza się w sprawozdaniu finansowym, o którym mowa w ust. 2.

4. Sprawozdanie finansowe obowiązany do jego sporządzenia składa wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu w ciągu 3 miesięcy od dnia wyborów.

5. Sprawozdania, o których mowa w ust. 2, udostępniane są do publicznego wglądu. Wojewódzki komisarz wyborczy podaje do publicznej wiadomości, w formie komunikatu w dzienniku o zasięgu co najmniej wojewódzkim, informację o obowiązanych do złożenia sprawozdania finansowego i o złożeniu sprawozdań w ustawowym terminie, a także o miejscu, czasie i sposobie ich udostępniania do wglądu.

6. Pełnomocnik komitetu wyborczego utworzonego przez wyborców jest obowiązany przechowywać dokumenty związane z finansowaniem kampanii wyborczej przez okres 12 miesięcy od dnia wyborów.

1) gminne (miejskie) komisje wyborcze,

2) obwodowe komisje wyborcze.

2. Na jednego kandydata wyborca może oddać tylko jeden głos.

2. W miastach na prawach powiatu w podziale mandatów, o którym mowa w ust. 1, uczestniczą listy kandydatów tych komitetów wyborczych, na których listy oddano w skali miasta na prawach powiatu co najmniej 5% ważnie oddanych głosów.

2. W gminach na terenach wiejskich okręgiem wyborczym jest sołectwo. Łączenie sołectw w celu utworzenia okręgu wielomandatowego jest możliwe, jeżeli wynika to z konieczności zachowania jednolitej normy przedstawicielstwa.

3. Podział sołectwa na dwa lub więcej okręgów wyborczych jest dopuszczalny jedynie wtedy, gdyby liczba radnych wybieranych w danym sołectwie była większa niż przewidziana w art. 90.

4. W miastach przy tworzeniu okręgów wyborczych uwzględnia się utworzone jednostki pomocnicze (dzielnice, osiedla).

2. Dla wyboru rady w gminie liczącej powyżej 20000 mieszkańców tworzy się okręgi wyborcze, w których wybiera się od 5 do 10 radnych.

2. Podział na okręgi, ich granice i numery oraz liczbę radnych wybieralnych w każdym okręgu ustala, na wniosek wójta (burmistrza, prezydenta miasta), rada gminy.

3. Uchwałę rady gminy w sprawie okręgów wyborczych ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym oraz podaje się do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty. Po jednym egzemplarzu uchwały przekazuje się niezwłocznie wojewodzie i wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu.

2. Od postanowienia wojewódzkiego komisarza wyborczego przysługuje odwołanie do Państwowej Komisji Wyborczej w terminie 5 dni od daty jego doręczenia. Na orzeczenie Państwowej Komisji Wyborczej nie przysługuje środek zaskarżenia.

3. Do zmian w podziale na okręgi wyborcze, o których mowa w art. 92 ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy ust. 1 i 2.

1) partiom politycznym,

2) stowarzyszeniom oraz organizacjom społecznym, zwanym dalej „organizacjami",

3) wyborcom.

2. Kandydaci zgłaszani są w formie list kandydatów. Przez listę kandydatów rozumie się również zgłoszenie jednego kandydata.

2. Czynności wyborcze w imieniu partii politycznych i organizacji wykonują ich statutowe organy upoważnione do reprezentowania tych partii i organizacji przy czynnościach prawnych. W imieniu koalicji wyborczej czynności, o których mowa, wykonuje utworzony w tym celu komitet wyborczy.

3. Przez użyte w ustawie określenie „komitet wyborczy" rozumie się również statutowe organy partii i organizacji, o których mowa w ust. 2.

2. Do utworzonego przez wyborców komitetu wyborczego stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (Dz. U. Nr 98, poz. 604) – z wyjątkiem przepisów dotyczących ewidencji partii politycznych – oraz przepisy innych ustaw dotyczące działalności partii politycznych.

2. Lista kandydatów w wyborach do rady:

1) w gminie liczącej do 20000 mieszkańców może zawierać najwyżej tyle nazwisk kandydatów, ilu radnych jest wybieranych w danym okręgu wyborczym,

2) w gminie liczącej powyżej 20000 mieszkańców nie może zawierać mniej niż 5 nazwisk kandydatów, z tym że liczba kandydatów nie może być większa niż dwukrotność liczby radnych wybieranych w danym okręgu wyborczym.

3. Kandydować można tylko w jednym okręgu wyborczym i tylko z jednej listy kandydatów.

1) nazwę komitetu wyborczego oraz dokładny adres jego siedziby,

2) nazwę rady gminy oraz numer okręgu wyborczego, do którego dokonuje się zgłoszenia,

3) nazwiska i imiona, wiek oraz miejsce zamieszkania kandydatów; nazwiska kandydatów umieszcza się w kolejności ustalonej przez komitet wyborczy.

2. Do każdego zgłoszenia należy dołączyć pisemne oświadczenia kandydatów o wyrażeniu zgody na kandydowanie oraz o posiadaniu prawa wybieralności (biernego prawa wyborczego) do danej rady.

3. W zgłoszeniu można wnosić o oznaczenie kandydatury nazwą lub skrótem nazwy partii politycznej lub organizacji popierającej kandydata (nie więcej jednak niż jedną nazwą lub jednym skrótem nazwy składającymi się z nie więcej niż 40 znaków drukarskich). Fakt poparcia kandydatury powinien być potwierdzony pisemnie przez właściwy statutowo organ partii lub organizacji; potwierdzenie składa się łącznie ze zgłoszeniem.

4. Jeżeli zgłoszenie dotyczy listy kandydatów partii politycznej lub organizacji, należy dołączyć również uwierzytelniony wyciąg odpowiednio z ewidencji partii bądź rejestru organizacji prowadzonych przez właściwy sąd, a w przypadku koalicji wyborczej – ponadto dokument stwierdzający utworzenie komitetu wyborczego.

5. Jeżeli listę kandydatów zgłaszają wyborcy, do zgłoszenia należy dołączyć wykaz imienny członków komitetu wyborczego wraz z ich dokładnymi adresami zamieszkania oraz numerami ewidencyjnymi PESEL.

6. Komitet wyborczy może złożyć Państwowej Komisji Wyborczej dokumenty, które zgodnie z ust. 4 i 5 jest obowiązany dołączyć do zgłoszenia listy kandydatów w okręgu wyborczym. Państwowa Komisja Wyborcza wystawia zaświadczenia potwierdzające złożenie tych dokumentów. Zaświadczenia takie komitet wyborczy może okazywać właściwym terenowo komisjom wyborczym. Przepisy art. 144 i 169 stosuje się odpowiednio.

1) co najmniej 25 wyborców – jeżeli dotyczy zgłoszenia w gminie liczącej do 20000 mieszkańców,

2) co najmniej 150 wyborców – jeżeli dotyczy zgłoszenia w gminie liczącej powyżej 20000 mieszkańców.

2. Wyborca może udzielić poparcia dowolnej liczbie list kandydatów. Wycofanie udzielonego poparcia nie jest skuteczne.

3. Wyborca udzielający poparcia liście składa podpis obok czytelnie wpisanego jego nazwiska i imienia, adresu zamieszkania oraz numeru ewidencyjnego PESEL.

4. Na każdej karcie wykazu osób popierających listę umieszcza się nazwiska kandydatów zgłaszanych w okręgu wyborczym.

5. Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej, określa, w drodze rozporządzenia, wzór wykazu osób popierających listę kandydatów.

2. Zgłoszenia listy dokonuje pełnomocnik komitetu wyborczego, uprawniony do składania oświadczeń w sprawie zgłoszenia wobec organów wyborczych, lub upoważniona przez niego osoba, zwani dalej „pełnomocnikiem". Do zgłoszenia załącza się dokument, wydany przez komitet wyborczy, stwierdzający ustanowienie pełnomocnika komitetu wyborczego, z podaniem jego nazwiska i imienia oraz dokładnego adresu zamieszkania i numeru ewidencyjnego PESEL.

3. Jeżeli zgłoszenia listy dokonuje osoba upoważniona prze pełnomocnika komitetu wyborczego, do zgłoszenia załącza się również odpowiednio dokument, o którym mowa w ust. 2, wydany przez pełnomocnika komitetu wyborczego.

4. Po dokonaniu zgłoszenia uzupełnienie listy o nazwiska kandydatów lub zmiany kandydatów albo ich kolejności na liście są niedopuszczalne.

2. W sprawach związanych z oznaczeniem listy kandydatów nazwą lub skrótem nazwy partii politycznej bądź organizacji przepisy art. 99 ust. 3 stosuje się odpowiednio.

2. Nazwa, skrót nazwy i symbol graficzny komitetu wyborczego utworzonego przez wyborców lub koalicję wyborczą korzystają z ochrony prawnej przewidzianej dla dóbr osobistych.

3. Jeżeli po przyjęciu zgłoszenia zostanie dokonane zgłoszenie zawierające to samo lub niedostatecznie różniące się oznaczenie listy, komisja wyborcza uznaje to za wadę zgłoszenia i wyznacza termin 3 dni w celu jej usunięcia. W przypadku nieusunięcia wady w terminie komisja odmawia rejestracji listy.

4. Przepisu ust. 3 nie stosuje się do zgłoszeń list kandydatów partii politycznych i organizacji.

5. Na uchwały komisji w sprawach, o których mowa w ust. 3, pełnomocnikowi przysługuje prawo wniesienia skargi do właściwego sądu wojewódzkiego w terminie 3 dni od daty ich doręczenia. Sąd rozpoznaje skargę, w terminie 3 dni, w postępowaniu nieprocesowym w składzie 3 sędziów. O terminie posiedzenia zawiadamia się właściwą komisję wyborczą i pełnomocnika. Na postanowienie sądu nie przysługuje środek zaskarżenia.

2. Jeżeli usunięcie wskazanych wad zgłoszenia nie jest możliwe w terminie ustalonym dla dokonywania zgłoszeń, komisja odmawia rejestracji zgłoszenia i niezwłocznie zawiadamia o tym pełnomocnika.

3. Na uchwały komisji w sprawach, o których mowa w ust. 1 i 2, pełnomocnikowi przysługuje prawo wniesienia skargi do właściwego sądu wojewódzkiego w terminie 3 dni od daty ich doręczenia. Sąd rozpoznaje skargę, w terminie 3 dni, w postępowaniu nieprocesowym w składzie 3 sędziów. O terminie posiedzenia zawiadamia się właściwą komisję wyborczą i pełnomocnika. Na postanowienie sądu nie przysługuje środek zaskarżenia.

2. Uchwały komisji w sprawach, o których mowa w ust. 1, doręcza się niezwłocznie pełnomocnikowi. Od uchwały pełnomocnikowi przysługuje prawo odwołania do wojewódzkiego komisarza wyborczego w terminie 3 dni od daty jej doręczenia, który rozpatruje odwołanie w terminie 3 dni i wydaje postanowienie. Na postanowienie wydane w wyniku rozpatrzenia odwołania nie przysługuje środek zaskarżenia.

2. Jeżeli w danym okręgu wyborczym, pomimo postępowania, o którym mowa w ust. 1, nie zostanie zarejestrowana żadna lista kandydatów, wyborów w tym okręgu nie przeprowadza się. O przyczynach nieprzeprowadzenia wyborów komisja wyborcza niezwłocznie powiadamia wyborców w drodze obwieszczenia, którego druk i rozplakatowanie zapewnia wójt (burmistrz, prezydent miasta).

2. Listy kandydatów komitetu wyborczego zarejestrowane w więcej niż jednym okręgu wyborczym otrzymują jednolity numer, taki sam, jaki uzyskały listy tego komitetu w trybie określonym w art. 141 i art. 166 ust. 1 w województwie, na którego terenie znajduje się gmina.

3. Listy kandydatów komitetów wyborczych zarejestrowane w więcej niż jednym okręgu wyborczym, lecz nie spełniające warunku, o którym mowa w ust. 2, otrzymują kolejne jednolite numery ustalone w drodze losowania spośród numerów następujących po numerach nadanych w trybie art. 166 ust. 1.

4. Listy komitetów wyborczych zarejestrowane w jednym okręgu wyborczym otrzymują w ramach okręgu, w drodze losowania, kolejne numery następujące po numerach, o których mowa w ust. 3.

5. Komisja zarządza wydrukowanie obwieszczenia o zarejestrowanych listach kandydatów, zawierającego ich numery, dane o kandydatach umieszczone w zgłoszeniach list wraz z ewentualnymi oznaczeniami kandydatów i list, o których mowa w art. 99 i 102.

6. Obwieszczenie, o którym mowa w ust. 5, przekazuje się wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), który zapewnia jego druk i rozplakatowanie na obszarze gminy najpóźniej w 15 dniu przed dniem wyborów. Jeden egzemplarz obwieszczenia przesyła się niezwłocznie wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu.

2. Jeżeli skreślenie nazwiska kandydata nastąpiło wskutek śmierci kandydata i powoduje, że w okręgu wyborczym liczba kandydatów jest równa liczbie radnych wybieranych w tym okręgu lub mniejsza od niej, komisja informuje właściwego pełnomocnika o możliwości zgłoszenia nowego kandydata. Uzupełnienia listy dokonuje się najpóźniej w 10 dniu przed dniem wyborów; w takim przypadku przepisu art. 100 ust. 1 nie stosuje się.

3. Komisja wyborcza unieważnia rejestrację listy, jeżeli nie pozostaje na niej nazwisko żadnego kandydata lub jeżeli komitet wyborczy powiadomi komisję o swoim rozwiązaniu.

4. O skreśleniu nazwiska kandydata i zgłoszeniu nowego kandydata, a także o unieważnieniu zarejestrowanej listy kandydatów z przyczyn, o których mowa w ust. 3, komisja zawiadamia niezwłocznie wyborców danego okręgu wyborczego oraz wojewódzkiego komisarza wyborczego.

2. Pełnomocnik, o którym mowa w art. 101 ust. 2, może wyznaczyć po jednym mężu zaufania do każdego obwodu głosowania na obszarze okręgu wyborczego, w którym dane zgłoszenie zostało zarejestrowane.

3. Pełnomocnik wydaje mężom zaufania zaświadczenie według wzoru określonego przez Państwową Komisję Wyborczą.

2. Pełnomocnik może wyznaczyć swojego zastępcę, wydając mu stosowne zaświadczenie w myśl art. 111 ust. 3.

2. Jeżeli po wydrukowaniu kart do głosowania komisja wyborcza skreśli z listy kandydatów nazwisko kandydata z przyczyn, o których mowa w art. 110 ust. 1, nazwisko kandydata pozostawia się na wydrukowanych kartach do głosowania. Informacje o skreśleniu oraz o warunkach decydujących o ważności głosu oddanego na takiej karcie komisja wyborcza podaje do publicznej wiadomości w formie obwieszczenia i zapewnia jego rozplakatowanie w lokalach wyborczych w dniu wyborów.

3. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio, jeżeli komisja wyborcza unieważnia rejestrację listy kandydatów z przyczyn, o których mowa w art. 110 ust. 3.

2. Na karcie do głosowania drukuje się odcisk pieczęci gminnej komisji wyborczej.

3. Karta do głosowania może być zadrukowana tylko po jednej stronie. Wielkość i rodzaj czcionek powinny być jednakowe dla nazwisk wszystkich kandydatów i oznaczeń umieszczonych na karcie.

4. Wzór karty do głosowania ustala Państwowa Komisja Wyborcza.

2. Wyborca może głosować na określonych kandydatów bez względu na to, na jakich listach nazwiska ich są umieszczone.

3. Wyborca może głosować na mniejszą liczbę kandydatów.

4. Za nieważny uznaje się głos, jeżeli na karcie do głosowania postawiono znak „x" w kratce z lewej strony obok nazwisk więcej kandydatów niż radnych jest wybieranych lub nie postawiono znaku „x" w kratce z lewej strony obok nazwiska żadnego kandydata. Głos jest również nieważny, jeżeli znak „x" postawiono w kratce wyłącznie przy nazwisku kandydata w sytuacji określonej w art. 113 ust. 2.

2. Za nieważny uznaje się głos, jeżeli na karcie do głosowania postawiono znak „x" w kratce z lewej strony obok nazwisk dwóch lub większej liczby kandydatów z różnych list lub nie postawiono tego znaku w kratce z lewej strony obok nazwiska żadnego kandydata z którejkolwiek z list, z zastrzeżeniem ust. 3.

3. Jeżeli znak „x" postawiono w kratce z lewej strony wyłącznie przy nazwisku kandydata z jednej tylko listy w sytuacji określonej w art. 113 ust. 2, głos uznaje się za ważny i oddany na tę listę.

4. Jeżeli znak „x" postawiono w kratce z lewej strony obok nazwisk dwóch lub większej liczby kandydatów, ale z tej samej listy, głos uznaje się za ważny i oddany na wskazaną listę z przyznaniem pierwszeństwa do uzyskania mandatu temu kandydatowi, przy którego nazwisku znak „x" jest umieszczony w pierwszej kolejności.

2. Przy ustalaniu wyników mogą być obecni pełnomocnicy lub ich zastępcy, o których mowa w art. 112.

2. W zestawieniu wymienia się odpowiednio liczby:

1) osób uprawnionych do głosowania,

2) wyborców, którym wydano karty do głosowania,

3) oddanych kart do głosowania,

4) kart nieważnych,

5) kart ważnych,

6) głosów nieważnych, z podaniem przyczyny ich nieważności,

7) głosów ważnie oddanych na każdą z list kandydatów z uwzględnieniem art. 118 ust. 3,

8) głosów ważnie oddanych na poszczególnych kandydatów z każdej z list.

3. Na podstawie zestawień, o których mowa w ust. 1, komisja wyborcza ustala wyniki wyborów radnych w okręgach wyborczych.

2. Jeżeli równą liczbę głosów uprawniającą do uzyskania mandatu otrzymali kandydaci z tej samej listy, o wyborze rozstrzyga kolejność umieszczenia nazwisk na liście. W przypadku gdy kolejność na liście była ustalona w porządku alfabetycznym, o uzyskaniu mandatu rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez przewodniczącego komisji w obecności członków komisji i pełnomocników.

3. Jeżeli równą liczbę głosów uprawniającą do uzyskania mandatu otrzymali kandydaci z różnych list, za wybranego uważa się kandydata z tej listy, której kandydaci otrzymali w okręgu wyborczym łącznie największą liczbę głosów. W przypadku gdyby i ta liczba była równa – rozstrzyga losowanie, o którym mowa w ust. 2.

4. Tryb przeprowadzenia losowania, o którym mowa w ust. 2 i 3, określa Państwowa Komisja Wyborcza.

1) liczbę głosów ważnie oddanych na każdą z list w okręgu wyborczym dzieli się kolejno przez 1; 2; 3; 4; 5 i dalej, aż do chwili, gdy z otrzymanych w ten sposób ilorazów da się uszeregować tyle kolejno największych liczb, ile wynosi liczba mandatów do rozdzielenia między listy,

2) każdej liście przyznaje się tyle mandatów, ile spośród ustalonego w powyższy sposób szeregu ilorazów przypada jej liczb kolejno największych.

2. W okręgach wyborczych w miastach na prawach powiatu podziału mandatów dokonuje się pomiędzy listy kandydatów, o których mowa w art. 88 ust. 2.

3. Jeżeli kilka list uzyskało ilorazy równe ostatniej liczbie z liczb uszeregowanych w podany wyżej sposób, a list tych jest więcej niż mandatów do rozdzielenia, pierwszeństwo mają listy w kolejności ogólnej liczby oddanych na nie głosów. Gdyby na dwie lub więcej list oddano równą liczbę głosów, o pierwszeństwie rozstrzyga liczba obwodów głosowania, w których na daną listę oddano większą liczbę głosów.

4. Mandaty przypadające danej liście kandydatów uzyskują kandydaci w kolejności wynikającej z otrzymanej liczby głosów.

5. Jeżeli równą liczbę głosów uprawniających do uzyskania mandatu otrzymało dwóch lub więcej kandydatów z danej listy, o wyborze rozstrzyga kolejność umieszczenia nazwisk kandydatów na liście. W przypadku gdy kolejność na liście była ustalona zgodnie z porządkiem alfabetycznym, o uzyskaniu mandatu rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez przewodniczącego komisji w obecności członków komisji i pełnomocników. Tryb przeprowadzenia losowania określa Państwowa Komisja Wyborcza.

2. W protokole podaje się, według okręgów wyborczych, liczbę radnych wybieranych w okręgu, liczby z zestawienia wyników głosowania, o którym mowa w art. 121 ust. 2, oraz nazwiska i imiona wybranych radnych z podaniem oznaczenia listy, z której zostali wybrani; w protokole podaje się również ewentualną liczbę nie obsadzonych mandatów.

3. W protokole podaje się również przebieg losowania, o którym mowa w art. 122 ust. 2 i 3 oraz w art. 123 ust. 5.

4. Do protokołu załącza się zestawienia wyników głosowania w okręgach wyborczych.

5. Protokół podpisują i każdą ze stron parafują wszystkie osoby wchodzące w skład komisji wyborczej obecne przy jego sporządzaniu. Protokół opatruje się pieczęcią komisji.

6. Pełnomocnikom i członkom komisji przysługuje prawo wniesienia do protokołu uwag z wymienieniem konkretnych zarzutów. Przepis art. 54 ust. 6 stosuje się odpowiednio.

2. Państwowa Komisja Wyborcza może określić zasady i tryb wcześniejszego przekazywania danych z protokołu z wyborów za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnej użytku publicznego lub elektronicznego przesyłania danych.

3. Pozostałe dokumenty z wyborów oraz pieczęć przewodniczący komisji wyborczej przekazuje w depozyt wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) w sposób ustalony przez Państwową Komisję Wyborczą.

2. W razie stwierdzenia nieprawidłowości w ustaleniu wyników, wojewódzki komisarz wyborczy lub jego zastępca zarządza ponowne ustalenie tych wyników i zawiadamia o tym niezwłocznie Państwową Komisję Wyborczą. Przepisy art. 120–126 stosuje się odpowiednio.

1) powiatowe komisje wyborcze,

2) obwodowe komisje wyborcze.

2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, obwodowa komisja wyborcza sporządza oddzielnie protokoły głosowania w obwodach dla wyborów do rady gminy i dla wyborów do rady powiatu, przekazując je odpowiednio gminnej i powiatowej komisji wyborczej.

2. Na jednego kandydata wyborca może oddać tylko jeden głos.

2. W podziale mandatów, o którym mowa w ust. 1, uczestniczą listy kandydatów tych komitetów wyborczych, na których listy oddano w skali powiatu co najmniej 5% ważnie oddanych głosów.

2. Okręgiem wyborczym jest jedna gmina.

3. W celu tworzenia okręgów możliwe jest łączenie gmin tylko w tym przypadku, jeżeli liczba radnych przypadająca na którąkolwiek z gmin, wynikająca z normy przedstawicielstwa dla okręgów, wynosiłaby mniej niż 3.

4. Podział gminy na dwa lub więcej okręgów jest dopuszczalny jedynie wtedy, gdyby liczba radnych przypadających na tę gminę, wynikająca z normy przedstawicielstwa dla okręgów, wynosiła więcej niż 10 radnych.

5. Utworzenie na obszarze gminy dwóch lub więcej okręgów wyborczych wymaga porozumienia z radą tej gminy; należy przy tym uwzględnić podział danej gminy na okręgi wyborcze dla wyborów do rad gmin.

6. Łączenie dwóch lub więcej gmin w celu utworzenia okręgu wyborczego wymaga zasięgnięcia opinii rad tych gmin.

7. W miastach przy tworzeniu okręgów wyborczych uwzględnia się utworzone jednostki pomocnicze (dzielnice, osiedla).

1) ułamki liczby mandatów wybieranych w okręgu wyborczym równe lub większe od 1/2, jakie wynikną z zastosowania normy przedstawicielstwa, zaokrągla się w górę do liczby całkowitej,

2) jeżeli w wyniku postępowania, o którym mowa w pkt 1, liczba radnych wybieranych w okręgach przewyższa liczby wynikające z art. 132 i 133, mandaty nadwyżkowe odejmuje się w tych okręgach wyborczych, w których norma przedstawicielstwa jest najmniejsza. W przypadku gdy liczba mandatów jest mniejsza od wynikającej z art. 132 i 133, dodatkowe mandaty przydziela się tym okręgom wyborczym, w których norma przedstawicielstwa jest największa.

2. Podział na okręgi wyborcze jest stały. Uchwałę rady powiatu w sprawie okręgów wyborczych ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym oraz podaje do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty. Po jednym egzemplarzu uchwały przesyła się niezwłocznie każdej radzie gminy położonej na obszarze powiatu oraz wojewodzie i wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu.

2. Od orzeczenia wojewódzkiego komisarza wyborczego przysługuje odwołanie do Państwowej Komisji Wyborczej w terminie 5 dni od daty jego doręczenia. Na orzeczenie Państwowej Komisji Wyborczej nie przysługuje środek zaskarżenia.

2. Do zmian w podziale na okręgi wyborcze przepisy art. 135–137 stosuje się odpowiednio.

2. Każda zgłoszona kandydatura powinna być poparta podpisami co najmniej 200 wyborców.

2. Pozostałym listom numery przyznaje powiatowa komisja wyborcza stosując odpowiednio przepisy art. 109 ust. 3 i 4.

3. Powiatowa komisja wyborcza powiadamia niezwłocznie pełnomocników o przyznanych numerach list kandydatów.

2. Każdy komitet wyborczy może zgłosić do danego okręgu tylko jedną listę kandydatów.

2. Na karcie do głosowania drukuje się odcisk pieczęci powiatowej komisji wyborczej.

2. Za nieważny uznaje się głos, jeżeli na karcie do głosowania postawiono znak "x" w kratce z lewej strony obok nazwisk dwóch lub większej liczby kandydatów z różnych list lub nie postawiono tego znaku w kratce z lewej strony obok nazwiska żadnego kandydata z którejkolwiek z list, z zastrzeżeniem ust. 3.

3. Jeżeli znak "x" postawiono w kratce z lewej strony wyłącznie przy nazwisku kandydata z jednej tylko listy w sytuacji określonej w art. 113 ust. 2, głos uznaje się za ważny i oddany na tę listę.

4. Jeżeli znak "x" postawiono w kratce z lewej strony obok nazwisk dwóch lub większej liczby kandydatów, ale z tej samej listy, głos uznaje się za ważny i oddany na wskazaną listę z przyznaniem pierwszeństwa do uzyskania mandatu temu kandydatowi, przy którego nazwisku znak "x" jest umieszczony w pierwszej kolejności.

2. Przy ustalaniu wyników mogą być obecni pełnomocnicy.

2. W zestawieniu wymienia się odpowiednio liczby:

1) osób uprawnionych do głosowania,

2) wyborców, którym wydano karty do głosowania,

3) oddanych kart do głosowania,

4) kart nieważnych,

5) kart ważnych,

6) głosów nieważnych, z podaniem przyczyny ich nieważności,

7) głosów ważnie oddanych na każdą z list kandydatów z uwzględnieniem art. 147 ust. 3,

8) głosów ważnie oddanych na poszczególnych kandydatów z każdej z list.

3. Na podstawie zestawienia, o którym mowa w ust. 1, komisja wyborcza ustala wyniki wyborów radnych w okręgach wyborczych.

1) liczbę głosów ważnie oddanych na każdą z list w okręgu wyborczym dzieli się kolejno przez 1; 2; 3; 4; 5 i dalej, aż do chwili, gdy z otrzymanych w ten sposób ilorazów da się uszeregować tyle kolejno największych liczb, ile wynosi liczba mandatów do rozdzielenia między listy,

2) każdej liście przyznaje się tyle mandatów, ile spośród ustalonego w powyższy sposób szeregu ilorazów przypada jej liczb kolejno największych.

2. Jeżeli kilka list uzyskało ilorazy równe ostatniej liczbie z liczb uszeregowanych w podany wyżej sposób, a list tych jest więcej niż mandatów do rozdzielenia, pierwszeństwo mają listy w kolejności ogólnej liczby oddanych na nie głosów. Gdyby na dwie lub więcej list oddano równą liczbę głosów, o pierwszeństwie rozstrzyga liczba obwodów głosowania, w których na daną listę oddano większą liczbę głosów.

3. Mandaty przypadające danej liście kandydatów uzyskują kandydaci w kolejności wynikającej z otrzymanej liczby głosów.

4. Jeżeli równą liczbę głosów uprawniającą do uzyskania mandatu otrzymało dwóch lub więcej kandydatów z danej listy, o wyborze rozstrzyga kolejność umieszczenia nazwisk kandydatów na liście. W przypadku gdy kolejność na liście była ustalona zgodnie z porządkiem alfabetycznym, o uzyskaniu mandatu rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez przewodniczącego komisji w obecności członków komisji i pełnomocników. Tryb przeprowadzenia losowania określa Państwowa Komisja Wyborcza.

2. W protokole podaje się, według okręgów wyborczych, liczbę radnych wybieranych w okręgu, liczby z zestawienia wyników głosowania, o którym mowa w art. 150 ust. 2, oraz nazwiska i imiona wybranych radnych z podaniem oznaczenia listy, z której zostali wybrani; w protokole podaje się również ewentualną liczbę nie obsadzonych mandatów.

3. W protokole podaje się również przebieg losowania, o którym mowa w art. 151 ust. 4.

4. Do protokołu załącza się zestawienia wyników głosowania w okręgach wyborczych.

5. Protokół podpisują i każdą ze stron parafują wszystkie osoby wchodzące w skład komisji wyborczej obecne przy jego sporządzaniu. Protokół opatruje się pieczęcią komisji.

6. Pełnomocnikom i członkom komisji przysługuje prawo wniesienia do protokołu uwag z wymienieniem konkretnych zarzutów. Przepis art. 54 ust. 6 stosuje się odpowiednio.

2. Państwowa Komisja Wyborcza może określić zasady i tryb wcześniejszego przekazywania danych z protokołu z wyborów za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnej użytku publicznego lub elektronicznego przesyłania danych.

3. Pozostałe dokumenty z wyborów oraz pieczęć przewodniczący komisji wyborczej przekazuje w depozyt staroście w sposób ustalony przez Państwową Komisję Wyborczą.

2. W razie stwierdzenia nieprawidłowości w ustaleniu wyników, wojewódzki komisarz wyborczy lub jego zastępca zarządza ponowne ustalenie tych wyników i zawiadamia o tym niezwłocznie Państwową Komisję Wyborczą. Przepisy art. 149–154 stosuje się odpowiednio.

1) wojewódzkie komisje wyborcze,

2) powiatowe komisje wyborcze,

3) obwodowe komisje wyborcze.

1) głosowanie przeprowadzają obwodowe komisje wyborcze powołane dla wyborów do rad powiatów, na podstawie tych samych spisów wyborców,

2) powiatowe komisje wyborcze powołane dla wyborów do rad powiatów sporządzają protokoły zbiorczych wyników głosowania w powiecie dla wyborów do sejmiku województwa.

2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, sporządzane są odrębne protokoły głosowania w obwodzie dla wyborów do sejmików województw i dla wyborów do rad powiatów.

3. Miejskie komisje wyborcze w miastach na prawach powiatu sporządzają protokoły zbiorczych wyników głosowania w mieście dla wyborów do sejmiku województwa.

4. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio w razie zarządzenia na ten sam dzień wyborów do sejmików województw, rad powiatów i rad gmin.

2. Na jednego kandydata wyborca może oddać tylko jeden głos.

2. W podziale mandatów, o którym mowa w ust. 1, uczestniczą listy kandydatów tych komitetów wyborczych, na których listy oddano w skali województwa co najmniej 5% ważnie oddanych głosów.

2. Okręgiem wyborczym jest jeden powiat lub jego część.

3. Łączenie powiatów w celu utworzenia okręgu wyborczego jest dopuszczalne jedynie wtedy, gdyby liczba radnych wybieranych w danym powiecie do sejmiku województwa była mniejsza niż 5 radnych.

4. Przepis art. 135 ust. 5 stosuje się odpowiednio.

1) w okręgu wyborczym wybiera się od 5 do 15 radnych,

2) w żadnym z powiatów stanowiących jeden okręg wyborczy nie mogą być wybierani radni w liczbie równej lub większej niż 3/5 ogólnej liczby danej rady.

2. Przepisy art. 136 ust. 1 pkt 1 i 2, ust. 2 oraz art. 137–139 stosuje się odpowiednio.

2. Każda zgłaszana lista kandydatów powinna być poparta podpisami co najmniej 300 wyborców.

3. Listy kandydatów, odrębnie dla każdego okręgu wyborczego, zgłasza się do wojewódzkiej komisji wyborczej.

2. Państwowa Komisja Wyborcza zawiadamia niezwłocznie wojewódzkie komisje wyborcze oraz pełnomocników o wylosowanych numerach list.

3. Pozostałe numery list przyznaje wojewódzka komisja wyborcza stosując odpowiednio przepisy art. 109 ust. 3 i 4.

2. Każdy komitet wyborczy może zgłosić w wyborach do danej rady w okręgu wyborczym tylko jedną listę kandydatów.

2. Na karcie do głosowania drukuje się odcisk pieczęci wojewódzkiej komisji wyborczej.

2. Jeżeli znak „x" postawiono w kratce z lewej strony wyłącznie przy nazwisku kandydata z jednej tylko listy w sytuacji określonej w art. 113 ust. 2, głos uznaje się za ważny i oddany na tę listę.

3. Jeżeli znak „x" postawiono w kratce z lewej strony obok nazwisk dwóch lub więcej kandydatów, ale z tej samej listy, głos uznaje się za ważny i oddany na wskazaną listę z przyznaniem pierwszeństwa do uzyskania mandatu temu kandydatowi, przy którego nazwisku znak „x" jest umieszczony w pierwszej kolejności.

2. W przypadku utworzenia okręgu wyborczego obejmującego więcej niż jeden powiat, zadania powiatowej komisji wyborczej, określone w ust. 1, wykonuje powiatowa komisja wyborcza wskazana przez wojewódzkiego komisarza wyborczego.

3. W protokole wymienia się liczby:

1) osób uprawnionych do głosowania,

2) wyborców, którym wydano karty do głosowania,

3) oddanych kart do głosowania,

4) kart nieważnych,

5) kart ważnych,

6) głosów nieważnych, z podaniem przyczyny ich nieważności,

7) głosów ważnie oddanych na każdą z list kandydatów, z uwzględnieniem art. 173 ust. 2,

8) głosów ważnie oddanych na poszczególnych kandydatów z każdej z list.

4. Przy ustalaniu wyników mogą być obecni pełnomocnicy.

5. Przepisy art. 124 ust. 5 i 6, art. 125 i 126 stosuje się odpowiednio.

2. W zestawieniu wymienia się liczby:

1) osób uprawnionych do głosowania,

2) wyborców, którym wydano karty do głosowania,

3) oddanych kart do głosowania,

4) kart nieważnych,

5) kart ważnych,

6) głosów nieważnych, z podaniem przyczyny ich nieważności,

7) głosów ważnie oddanych na każdą z list kandydatów, z uwzględnieniem art. 173 ust. 2,

8) głosów ważnie oddanych na poszczególnych kandydatów z każdej z list.

3. Na podstawie zestawień, o których mowa w ust. 2, wojewódzka komisja wyborcza dokonuje podziału mandatów w każdym okręgu wyborczym pomiędzy listy kandydatów, o których mowa w art. 162 ust. 2, w sposób następujący:

1) liczbę głosów ważnie oddanych na każdą z list w okręgu wyborczym dzieli się kolejno przez 1; 2; 3; 4; 5 i dalej, aż do chwili, gdy z otrzymanych w ten sposób ilorazów da się uszeregować tyle kolejno największych liczb, ile wynosi liczba mandatów do rozdzielenia między listy,

2) każdej liście przyznaje się tyle mandatów, ile spośród ustalonego w powyższy sposób szeregu ilorazów przypada jej liczb kolejno największych.

4. Jeżeli kilka list uzyskało ilorazy równe ostatniej liczbie z liczb uszeregowanych w podany wyżej sposób, a list tych jest więcej niż mandatów do rozdzielenia, pierwszeństwo mają listy w kolejności ogólnej liczby oddanych na nie głosów. Gdyby na dwie lub więcej list oddano równą liczbę głosów, o pierwszeństwie rozstrzyga liczba obwodów głosowania, w których na daną listę oddano większą liczbę głosów.

5. Mandaty przypadające danej liście kandydatów uzyskują kandydaci w kolejności wynikającej z otrzymanej liczby głosów.

6. Jeżeli równą liczbę głosów uprawniającą do uzyskania mandatu otrzymało dwóch lub więcej kandydatów z danej listy, o wyborze rozstrzyga kolejność umieszczenia nazwisk kandydatów na liście. W przypadku gdy kolejność na liście była ustalona zgodnie z porządkiem alfabetycznym, o uzyskaniu mandatu rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez wojewódzką komisje wyborczą w obecności pełnomocników.

2. W protokole podaje się, według okręgów wyborczych, liczbę radnych wybieranych w okręgu, liczby z zestawienia wyników głosowania, o którym mowa w art. 178 ust. 2, oraz nazwiska i imiona wybranych radnych z podaniem oznaczenia listy, z której zostali wybrani; w protokole podaje się również ewentualną liczbę nie obsadzonych mandatów.

3. W protokole podaje się również przebieg losowania, o którym mowa w art. 178 ust. 6.

4. Do protokołu załącza się zestawienia wyników głosowania w okręgach wyborczych.

5. Protokół podpisują i każdą ze stron parafują wszystkie osoby wchodzące w skład komisji wyborczej obecne przy jego sporządzaniu. Protokół opatruje się pieczęcią komisji.

6. Pełnomocnikom i członkom komisji przysługuje prawo wniesienia do protokołu uwag z wymienieniem konkretnych zarzutów. Przepis art. 54 ust. 6 stosuje się odpowiednio.

2. Przepisy art. 154 i 155 stosuje się odpowiednio.

2. W obwieszczeniu, o którym mowa w ust. 1, zamieszcza się zbiorczą informację o wynikach głosowania i wynikach wyborów do rad, do których wybory zostały przeprowadzone, oraz – odrębnie dla każdej rady – dane zawarte w protokołach z wyborów. Państwowa Komisja Wyborcza może określić wzór obwieszczenia.

2. Obwieszczenie, o którym mowa w ust. 1, publikuje się w dzienniku o zasięgu ogólnokrajowym oraz ogłasza w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Jeżeli w okręgu wyborczym w wyborach do rady w gminie liczącej powyżej 20000 mieszkańców lub w wyborach do rad powiatów zarejestrowana liczba kandydatów jest równa liczbie radnych wybieranych w danym okręgu wyborczym lub od niej mniejsza, głosowania nie przeprowadza się, a za wybranych na radnych terytorialna komisja wyborcza uznaje zarejestrowanych kandydatów, a odpowiednio pozostałe mandaty pozostają nie obsadzone.

3. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio w przypadku zarejestrowania w okręgu wyborczym dla wyboru rady w gminie liczącej powyżej 20000 mieszkańców bądź w okręgu dla wyboru rady w powiecie tylko jednej listy kandydatów.

2. Komisja wyborcza sporządza odpowiedni protokół z obsadzenia mandatu radnego bez głosowania w okręgu wyborczym. Przepisy art. 123–127 stosuje się odpowiednio.

1) odmowy złożenia ślubowania,

2) pisemnego zrzeczenia się mandatu,

3) utraty prawa wybieralności lub braku tego prawa w dniu wyborów,

4) prawomocnego wyroku sądu, orzeczonego za przestępstwo popełnione z winy umyślnej,

5) śmierci.

2. Wygaśnięcie mandatu radnego w przypadkach określonych w ust. 1 stwierdza rada w drodze uchwały, najpóźniej w 3 miesiące od wystąpienia przyczyny wygaśnięcia mandatu.

3. W przypadkach określonych w ust. 1 pkt 1 i 3 przed podjęciem uchwały o wygaśnięciu mandatu należy umożliwić radnemu złożenie wyjaśnień.

4. Uchwałę rady o wygaśnięciu mandatu radnego doręcza się niezwłocznie zainteresowanemu i przesyła wojewodzie oraz wojewódzkiemu komisarzowi wyborczemu.

2. Wygaśnięcie mandatu radnego następuje z dniem wydania przez sąd orzeczenia oddalającego odwołanie.

2. Przepisy art. 25 stosuje się odpowiednio, z tym że w zarządzeniu wojewody o wyborach podaje się liczbą wybieranych radnych.

2. Jeżeli w wyniku wyborów, o których mowa w ust. 1, mandat pozostaje nie obsadzony, wybory uzupełniające powtarza się między 6 a 9 miesiącem, licząc od daty tych wyborów.

3. Kadencja radnych wybranych w wyborach uzupełniających upływa z dniem upływu kadencji rad wybranych w wyborach zarządzonych na podstawie art. 25.

4. Wyborów uzupełniających nie przeprowadza się, jeżeli ich data przypadałaby w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji rad.

2. Kandydat może zrzec się pierwszeństwa przy obsadzeniu mandatu na rzecz kandydata z tej samej listy, który uzyskał kolejno największą liczbę głosów. Oświadczenie to powinno być zgłoszone radzie na piśmie w ciągu trzech dni od daty doręczenia zawiadomienia o przysługującym mu mandacie.

3. Jeżeli wskutek wygaśnięcia mandatów, których obsadzenie w trybie ust. 1 i 2 nie było możliwe, skład rady zmniejszył się więcej niż o 1/5, przeprowadza się wybory uzupełniające do danej rady, chyba że do zakończenia kadencji rady zostało mniej niż 6 miesięcy.

2. Kadencja radnych i rad wybranych w wyborach przedterminowych upływa z dniem zakończenia kadencji rad wybranych w wyborach zarządzonych na podstawie art. 25.

3. Wyborów przedterminowych nie przeprowadza się, jeżeli ich data przypadałaby w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji rad.

1) jeżeli z jednej jednostki samorządu terytorialnego tworzy się dwie jednostki lub więcej, dotychczasowa rada zostaje z mocy prawa rozwiązana,

2) jeżeli z jednostki zostaje wyłączony obszar stanowiący okręg wyborczy dla wyboru danej rady i zostaje on włączony do sąsiedniej jednostki, radny stale zamieszkały i wybrany w tym okręgu staje się radnym rady w jednostce powiększonej; mandat radnego nie spełniającego tych warunków wygasa z mocy prawa,

3) jeżeli z jednostki zostaje wyłączony obszar stanowiący część okręgu wyborczego dla wyboru rady i zostaje on włączony do sąsiedniej jednostki, radny stale zamieszkały na tym obszarze i wybrany w tym okręgu staje się radnym w jednostce powiększonej; mandat radnego nie spełniającego tych warunków wygasa z mocy prawa,

4) jeżeli jednostka zostaje włączona do innej jednostki albo dwie jednostki lub więcej łączy się w nową jednostkę, rady tych jednostek zostają z mocy prawa rozwiązane.

2. Przepisy ust. 1 pkt 2 i 3 stosuje się odpowiednio w przypadku radnego stale zamieszkałego na obszarze okręgu wyborczego lub jego części włączanego do sąsiedniej jednostki, a wybranego w innym okręgu wyborczym włączanym także w całości lub w części do tej jednostki.

3. W przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 4, przeprowadza się wybory nowych rad w trybie i na zasadach określonych niniejszą ustawą.

4. W wyniku zmian w składach rad, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3 oraz ust. 2, dopuszcza się na czas danej kadencji, z zastrzeżeniem ust. 5, odstępstwa od ustawowej liczby radnych ustalonej dla danej rady, stosownie do przepisów ustaw. Zmiany w składach rad ogłasza, w formie obwieszczenia, wojewódzki komisarz wyborczy w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

5. Jeżeli w wyniku zmian, o których mowa w ust. 4, skład rady zmniejszył się poniżej 3/5 ustawowej liczby radnych, rada jednostki zostaje z mocy prawa rozwiązana. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio.

6. Wojewódzki komisarz wyborczy podaje do publicznej wiadomości oraz ogłasza w wojewódzkim dzienniku urzędowym, w formie obwieszczenia, informację o rozwiązaniu z mocy prawa rady jednostki z przyczyn, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 4 oraz w ust. 5.

7. Wygaśnięcie mandatu radnego z przyczyn, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3 oraz w ust. 2, następuje w dniu wejścia w życie zmiany w podziale terytorialnym. Wygaśnięcie mandatu stwierdza właściwa rada, w drodze uchwały, podjętej w ciągu 3 miesięcy od ich wystąpienia. Przepis ust. 6 stosuje się odpowiednio.

8. Wyborów uzupełniających i wyborów nowych rad nie przeprowadza się, jeżeli ich data przypadałaby w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji rad.

2. Kto dopuszcza do niewykonania obowiązku sporządzenia i złożenia sprawozdania finansowego, o którym mowa w art. 84 ust. 2, albo do podania w nim nieprawdziwych danych – podlega karze grzywny.

2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie – podlega grzywnie.

2. Jeżeli koniec terminu do wykonania czynności określonej w ustawie przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, termin upływa pierwszego roboczego dnia po tym dniu.

3. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, czynności wyborcze określone kalendarzem wyborczym oraz czynności, o których mowa w ust. 1, dokonywane są w godzinach urzędowania sądów i organów wyborczych.

2. Prezes Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia, dostosuje kalendarz wyborczy odnoszący się do ogłoszonych na dzień 11 października 1998 r. wyborów, o których mowa w ust. 1, do wymogów niniejszej ustawy.

2. W razie zarządzenia pierwszych wyborów do rad powiatów i sejmików województw na podstawie niniejszej ustawy na ten sam dzień, na który zarządzono pierwsze wybory do rad gmin przeprowadzanych na podstawie niniejszej ustawy (art. 208), Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, dni, w których upływają terminy wykonania czynności wyborczych określonych w ustawie (wspólny kalendarz wyborczy do wyborów do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw).

1) minister właściwy do spraw administracji publicznej, po zasięgnięciu opinii właściwego wojewody i sejmiku samorządowego oraz Państwowej Komisji Wyborczej, dokonuje, w drodze rozporządzenia, podziału powiatów i województw na okręgi wyborcze oraz ustala liczbę radnych wybieranych w każdym okręgu wyborczym,

2) obsługę administracyjną wojewódzkich komisji wyborczych i wykonanie zadań wyborczych na obszarze województwa zapewnia wojewoda właściwy dla siedziby sejmiku województwa we współdziałaniu z dyrektorem delegatury Krajowego Biura Wyborczego,

3) obsługę administracyjną powiatowej komisji wyborczej i wykonanie zadań wyborczych na obszarze powiatu zapewnia burmistrz (prezydent miasta) właściwy dla siedziby powiatu,

4) art. 135 ust. 5 i 6 nie stosuje się,

5) art. 137 nie stosuje się,

6) art. 136, art. 139 i art. 164 stosuje się odpowiednio.

2. Opinia sejmiku samorządowego, o której mowa w ust. 1 pkt 1, powinna być udzielona w terminie 7 dni od dnia zwrócenia się o nią przez ministra właściwego do spraw administracji. W przypadku niedotrzymania tego terminu minister wykonuje uprawnienia określone w ust. 1 pkt 1 bez uzyskania opinii sejmiku samorządowego.

3. Przy podziale województwa na okręgi wyborcze dla przeprowadzenia pierwszych wyborów do sejmików województw należy dążyć do tego, aby okręgi wyborcze obejmowały obszar możliwie jednorodny ze względu na układ osadniczy i przestrzenny.

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej: A. Kwaśniewski