Święto Wojska Polskiego i 92. rocznica Bitwy Warszawskiej

W ramach tegorocznych uroczystości centralnych z okazji Święta Wojska Polskiego i 92. rocznicy Bitwy Warszawskiej w dniach 14-15 sierpnia 2012 r. zaplanowano następujące przedsięwzięcia:

W dniu 14 sierpnia 2012 r.:

• o godz. 20:00 - Cmentarz Wojskowy na Powązkach - Pomnik Poległym w 1920 r. - Apel Pamięci połączony z zapaleniem zniczy na mogiłach żołnierzy poległych w latach 1919-1920.
• o godz. 21:00 - uroczystości patriotyczno-religijne przy krzyżu upamiętniającym śmierć ks. mjr. Ignacego Skorupki w Ossowie.

W dniu 15 sierpnia 2012 r.:

• o godz. 8:10 - Pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego /obok Pałacu Belwederskiego/ - złożenie wieńca przez Prezydenta RP,
• o godz. 8:30 - Katedra Polowa Wojska Polskiego - msza święta za Ojczyznę,
• o godz. 10:00 - uroczystość patriotyczna w Ossowie na Cmentarzu Poległych żołnierzy polskich w 1920 r.,
• o godz. 10:30 - dziedziniec Pałacu Prezydenckiego - uroczystość wręczenia przez Prezydenta RP orderów i odznaczeń państwowych oraz nominacji generalskich i honorowej broni białej,
• o godz. 11:30 - Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego - koncert i pokaz musztry paradnej w wykonaniu Orkiestry Reprezentacyjnej Wojsk Lądowych z Wrocławia,
• o godz. 12:00 - Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego - Uroczysta Odprawa Wart połączona z Apelem Pamięci Oręża Polskiego oraz składaniem wieńców i wiązanek na płycie Grobu Nieznanego Żołnierza,
• około godz. 13:30 - przemarsz pododdziałów do Muzeum Wojska Polskiego,
• o godz. 13:30 - Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego, Muzeum Wojska Polskiego, ul. Tokarzewskiego-Karaszewicza - Festyn Żołnierski
• o godz. 14:00 - Pałac Prezydencki - spotkanie Prezydenta RP z zaproszonymi gośćmi,
• o godz. 16:30 - siedziba Ministra Obrony Narodowej - uroczystość wręczenia odznaczeń i wyróżnień z okazji Święta Wojska Polskiego,
• o godz. 17:00 - Cmentarz Żołnierzy Wojny Polsko-Bolszewickiej 1920 roku w Radzyminie - uroczystość patriotyczno-religijna,

W dniu 15 sierpnia w rocznicę Bitwy Warszawskiej Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej obchodzą swoje doroczne święto - Święto Wojska Polskiego, które zostało ustanowione w dniu 30 lipca 1992 roku. Nawiązuje ono do tradycji jego obchodzenia w II Rzeczypospolitej, upamiętniając rocznicę słynnego manewru Wojsk Polskich znad Wieprza w 1920 r.

Święto Żołnierza w II Rzeczypospolitej ustanowił Minister Spraw Wojskowych gen. broni Stanisław Szeptycki rozkazem z dnia 4 sierpnia 1923 roku. Podano w nim: „W dniu tym wojsko i społeczeństwo czci chwałę oręża polskiego, której uosobieniem i wyrazem jest żołnierz. W rocznicę wiekopomnego rozgromienia nawały bolszewickiej pod Warszawą święci się pamięć poległych w walkach z wiekowym wrogiem o całość i niepodległość Polski”.

Święto Żołnierza obchodzono w Wojsku Polskim bardzo uroczyście, starając się nadać mu charakter wspólnego święta wojska i społeczeństwa. W jednostkach wojskowych organizowano cykle pogadanek, podkreślając bohaterstwo żołnierza i zryw całego narodu w obronie zagrożonej niepodległości w lecie 1920 r. Każdy z pułków uczestniczących w bitwie warszawskiej miał swoich bohaterów, których nazwiska i czyny były przypominane żołnierzom.

Święto Żołnierza wiele pułków obchodziło w polu podczas letnich ćwiczeń. W dniu 15 sierpnia przerywano zajęcia, by przypomnieć chwalebne czyny i uczcić poległych bohaterów.

Pod koniec okresu międzywojennego dzień 15 sierpnia był też doskonałą okazją do przekazywania wojsku sprzętu i uzbrojenia zakupionego ze składek społeczeństwa. Szczególny charakter miało Święto Żołnierza w 1939 r. Wobec zbliżającego się konfliktu zbrojnego z Niemcami stanowiło ono charakter pożegnania wojska ze społeczeństwem przed wymarszem na front. Po przegranej kampanii 1939 r. Święto Żołnierza obchodzono we wszystkich jednostkach polskich sformowanych na Zachodzie. Starano się czcić pamięć o bohaterach wojny 1920 r. w obozach jenieckich.

Podczas okupacji szczególnego znaczenia nabierały obchody Święta Żołnierza urządzane w Podziemnym Państwie Polskim i w szeregach Armii Krajowej. Przypominanie wielkiego zwycięstwa podnosiło na duchu w ciężkich chwilach okupacji i dawało nadzieję na odrodzenie silnej i suwerennej Polski.

Do 1947 r. obchodzono je w jednostkach wojskowych, a następnie usunięto z tradycji oręża polskiego.

Powrót do obchodów święta w dniu 15 sierpnia nastąpił na mocy ustawy z dnia 30 lipca 1992 r. o ustanowieniu Święta Wojska Polskiego. Od tego momentu przed Grobem Nieznanego Żołnierza w Warszawie i we wszystkich garnizonach wojskowych w Polsce odbywają się jego uroczyste obchody.

Prawnik.pl poleca: Święto Wojska Polskiego

Bitwa Warszawska (12-25 sierpnia 1920 r.)

W dniach 12-25 sierpnia 1920 roku Wojsko Polskie stoczyło jedną z największych i zarazem najważniejszych bitew w historii swojego oręża. Było to jednocześnie decydujące starcie w wojnie polsko-rosyjskiej 1920 r.

Józef Piłsudski uznał, iż kształt wschodniej granicy Polski należy do priorytetów polskiej racji stanu. Od 14 lutego 1919 r. rozpoczęła się tzw. niewypowiedziana wojna polsko-rosyjska, kiedy to w rejonie miasteczka Mosty nad Niemnem nawiązano pierwszy kontakt bojowy z oddziałami Armii Czerwonej. Zamiarem obu stron było przejęcie kontroli nad obszarem opuszczanym przez wojska niemieckie Naczelnego Dowódcy Wojsk na Wschodzie (Ober-Ost). Strona polska, występując w obronie obszarów kresowych, wysuwała racje historyczne, kulturowe i etniczne, gdyż sporne terytoria w przeważającej części zamieszkiwali Polacy. Poza tym chodziło również o zabezpieczenie suwerenności odrodzonego państwa polskiego i ustroju opartego na systemie demokracji parlamentarnej.

Prowadzone działania bojowe przyniosły początkowo sukcesy odrodzonemu Wojsku Polskiemu, które w toku prowadzonych działań zajęło duże obszary litewsko-białoruskie. Jesienią 1919 r. Józef Piłsudski wstrzymał ofensywę, aby nie wspierać „białych generałów” w wojnie domowej z bolszewikami, gdyż nie uznawali oni odrodzonej Polski w granicach byłego zaboru rosyjskiego. Po klęsce wojsk kontrrewolucyjnych na przełomie 1919/1920 r. powróciła sprawa konfrontacji polskiej z bolszewikami. Józef Piłsudski zmienił swój plan idei federacyjnej na inkorporację ziem, które znajdowały się niegdyś w granicach I Rzeczypospolitej. Działania bojowe poprzedziły jeszcze rokowania polsko-ukraińskie, zakończone w dniu 21 kwietnia 1920 r. układem politycznym i konwencją wojskową, z przywódcą Ukrainy atamanem Semenem Petlurą, który zgodził się na polskie roszczenia terytorialne na wschód po rzekę Zbrucz. Podjęte decyzje polityczne zapoczątkowały wielkie operacje polskie na wschodzie, które w historii są znane jako „wyprawa kijowska”.

W dniu 25 kwietnia 1920 r. rozpoczęła się polska ofensywa na wschód. Celem uderzenia wyprzedzającego było zdobycie jak największych obszarów przed Armią Czerwoną. W wyniku działań bojowych siły polskie: 6. Armia gen. Wacława Iwaszkiewicza, 2. Armia gen. Antoniego Listowskiego i 3. Armia gen. Edwarda Rydza-Śmigłego, opanowały duże obszary prawobrzeżnej Ukrainy łącznie z Kijowem (7 maja).

Armia Czerwona, znajdująca się dotąd w odwrocie po przeprowadzonej reorganizacji, wzmocniła siłę uderzeniową swoich wojsk i od dnia 29 maja 1920 r. przeszła do kontruderzenia na Ukrainie, a następnie na całym polsko-rosyjskim froncie. Szczególnie Polakom dała się we znaki Armia Konna Siemiona Budionnego, która 5 czerwca po przełamaniu frontu polskiego doprowadziła do generalnego odwrotu wojsk polskich. Konnica S. Budionnego została zatrzymana dopiero w bitwie pod Brodami w dniach 29 lipca do 2 sierpnia 1920 r.

Wojska Frontu Północnego pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego parły zaś na Warszawę z myślą przewodnią przeniesienia rewolucji na Zachód przez terytorium Polski. Rozciągnięte wojska bolszewickie podjęły próbę forsowania Wisły pod Włocławkiem oraz w Płocku, by starym rosyjskim zwyczajem zaatakować Warszawę od Zachodu.

Na tym też obszarze miały miejsce najcięższe walki, które stoczyły wojska polskie. Pierwsza armia gen. Franciszka Latinika walczyła pod Radzyminem a 5. Armia gen. Władysława Sikorskiego pod Modlinem i nad Wkrą. Zadaniem głównym wojsk obu polskich armii było związanie jak największych sił rosyjskich w celu stworzenia korzystnych warunków do wykonania manewru okrążającego przez formującą się Grupę Manewrową, która miała rozciąć rosyjski Front Północny Michaiła Tuchaczewskiego.

W dniu 12 sierpnia siły rosyjskie na głównym, tj. warszawsko-modlińskim kierunku działań, liczyły 19 dywizji strzelców, 2 brygady strzelców, 2 dywizje kawalerii i oddział zbiorczy Grupy Mozyrskiej.

Siłom rosyjskim Polacy przeciwstawili 15 dywizji piechoty, 2 dywizje kawalerii i 2 brygady piechoty. Niestety, nie było żadnych odwodów.

Polskie Naczelne Dowództwo opracowało plan bitwy, którego szczegóły dopracował Piłsudski z gen. Tadeuszem Rozwadowskim. Zdecydowano o koncentracji ponad sześciu dywizji polskich nad Wieprzem w rejonie Puław. Siły polskie zostały zorganizowane jako trzy związki operacyjne:

I. Front Północny pod dowództwem gen. Józefa Hallera, a w jego składzie:

• 5. Armia gen. Władysława Sikorskiego, która broniła obszaru Modlina;
• 1. Armia dowodzona przez gen. Franciszka Latinika broniła przedmościa warszawskiego od Serocka pod Narwią do Góry Kalwarii;
• Środkowej Wisły od Góry Kalwarii po ujście Wieprza do Wisły broniła 2. Armia gen. Bolesława Roi.

II. Dowództwo Frontu Środkowego w obszarze między Dęblinem a Brodami sprawował gen. Edward Rydz-Śmigły, mający do dyspozycji:

• 4. Armię, dowodzoną przez gen. Leonarda Skierskiego;
• 3. Armię pod dowództwem gen. Zygmunta Zielińskiego.

III. Frontem Południowym dowodził gen. Wacław Iwaszkiewicz, rozciągnięty między Brodami do granicy południowej, któremu podlegały:

• 6. Armia gen. Wacława Jędrzejewskiego;
• 7. Armia Ukraińska pod dowództwem gen. Mychajły Omelianowicza Pawlenki.

W sumie stanowiło to 29 dywizji piechoty i 3 dywizje kawalerii, tj. około 190 000 żołnierzy.

Pomiędzy Dęblinem a Kockiem, za Wieprzem, zgrupowane zostały siły Grupy Manewrowej z 4. Armii. Koncentracja wojsk polskich przebiegła bez większych przeszkód. Położenie sił polskich dla całości planu bitwy było korzystne, ponieważ wojska nieprzyjaciela były rozrzucone na dużej przestrzeni.

W dniu 13 sierpnia 1920 r. rozpoczęła się wielka Bitwa Warszawska, która składała się z trzech faz:

• walk obronnych na przedmościu warszawskim na przedpolach Radzymina;
• bitwy obronnej i manewru zaczepnego 5. Armii gen. W. Sikorskiego nad Wkrą;
• uderzenia w dniu 16 sierpnia Grupy Manewrowej znad Wieprza i pościg.

W dniu 14 sierpnia wojska 5. Armii gen. W. Sikorskiego natarły na Nasielsk. Następnego dnia 17. Dywizja Piechoty wyruszyła z Modlina i wzdłuż osi na Nasielsk zaszła nieprzyjaciela od flanki. Rosjanie zostali wyrzuceni po ciężkiej walce za Wkrę. W dniu 16 sierpnia 5. Armia, kontynuując natarcie, zdobyła Nasielsk, Serock, Pułtusk, Ciechanów, Przasnysz oraz Mławę. Pobita 15. Armia wycofała się ku Narwi, zagrażając odcięciem wojsk bolszewickich, które zagalopowały się już nad Wisłę. Wielkim sukcesem polskim okazało się zdobycie Ciechanowa, gdzie zdobyto sowiecką radiostację. Spowodowało to utratę łączności 4. Armii Sowieckiej z Tuchaczewskim, którego stanowisko dowodzenia znajdowało się w Mińsku Białoruskim.

O świcie 16 sierpnia 1920 r. zgodnie z planami, Grupa Manewrowa składająca się ze związków taktycznych 3. i 4. Armii pod dowództwem J. Piłsudskiego rozpoczęła natarcie znad Wieprza na rozciągniętą w marszu z Brześcia nad Bugiem ku Wiśle na wysokości Maciejowic - Grupę Mozyrską. Nagłe i zdecydowane uderzenie było zupełnym zaskoczeniem dla Rosjan, mimo wszystko nie do końca pojmowali grozę zaistniałej sytuacji. Armia polska przechodziła do następnej fazy, okrążenia i zniszczenia sowieckich armii Frontu Północnego. Sukces zależał od szybkości piechoty polskiej. Od dnia 16 do 25 sierpnia czołowe jednostki 2. Armii przeszły ok. 300 km.

Bitwa na przedpolach Warszawy była operacją krótką, której efektem bitwy było rozbicie wojsk Tuchaczewskiego atakujących stolicę Polski. Wojska bolszewickie zostały pokonane, jednak Północny Front rosyjski nie został do końca rozbity. Straty rosyjskie wyniosły 25 tysięcy zabitych i rannych oraz 66 tys. wziętych do niewoli. 45 tysięcy czerwonoarmistów zostało internowanych po przekroczeniu granicy niemieckiej. Zdobyto też 231 dział i 1023 ciężkie karabiny maszynowe oraz wiele innego sprzętu.

Z polskich szeregów ubyło 4,5 tys. zabitych, 22 tys. rannych i ok. 10 tys. zaginionych.

Przyczyn klęski Rosjan pod Warszawą należy upatrywać w braku koordynacji dowodzenia strony rosyjskiej, jednak zasadniczo męstwo oręża polskiego oraz zasada ekonomii sił sprawiły, że „płomień rewolucji” zatrzymał się na przedpolach Warszawy i został zmuszony do powrotu skąd przyszedł. Bolszewicy, mimo klęski pod Warszawą, byli jeszcze groźni i należało się z nimi liczyć. Jeszcze Siemion Budionny dowodzący 1. Armią Konną pod koniec sierpnia wdarł się na Zamojszczyznę, próbując przyjść z odsieczą wojskom Tuchaczewskiego.

W dniu 31 sierpnia pod Komarowem doszło do największej bitwy kawaleryjskiej. Pomimo posiadanej przewagi 1. Armia Konna została zmuszona do odwrotu.

Ostatecznie Bitwa Niemeńska i bitwy na południowo-wschodnich rubieżach odrodzonego państwa przesądziły o zwycięskim zakończeniu wojny o polską granicę wschodnią.

Bitwa Warszawska wniosła również cenne doświadczenia do planowania i prowadzenia wielkich bitew. Wnioski były bardzo proste, otóż w tej wojnie zwycięstwo zależało nie tylko od przewagi liczebnej i materiałowej, ale od umiejętnie stosowanej sztuki wojennej, a w szczególności od śmiałych manewrów na skrzydła i tyły przeciwnika.

Bibliografia:

1. Dzieje oręża polskiego, pod red. Wiesława Jana Wysockiego. Warszawa 2000.

2. Szlakiem oręża polskiego, pod red. Wiesława Jana Wysockiego. Warszawa 2003.

3. Tadeusz Krząstek, Wojna polsko-rosyjska 1919-1920. Warszawa 1995.

4. Polska sztuka wojenna od X w. do końca II wojny światowej, pod red. Henryka Hermana. Warszawa 1994.

5. Józef Piłsudski, Pisma zbiorowe, t. VII, Warszawa 1937, (zbiór map), szkice nr 6 i 8.

Autor: ppłk Ryszard Najczuk

Źródło: www.wojsko-polskie.pl