Krwiodawcy nie zawodzą – statystyki mówią jasno: Polacy chcą pomagać!

• Ponad 650 tys. krwiodawców w Polsce – nowy rekord!
• Kto najczęściej oddaje krew? Statystyki według wieku
• Kto może oddać krew? Kryteria dla dawców
• Jak się przygotować do oddania krwi?
• Jak wygląda proces oddania krwi?
• Komu pomaga krew? Niezastąpiony lek ratujący życie
• Dlaczego warto zostać krwiodawcą?
• Dni wolne za oddanie krwi - co trzeba wiedzieć?
• Czy oddanie krwi może przesunąć zaplanowany urlop wypoczynkowy? Wyjaśnienia PIP

Ponad 650 tys. krwiodawców w Polsce – nowy rekord!

W 2024 roku Polska odnotowała znaczący wzrost liczby krwiodawców. Według najnowszych danych Głównego Urzędu Statystycznego, krew oddało aż 651,4 tys. osób, co oznacza wzrost o 11,2 tys. w porównaniu z rokiem poprzednim. To wyraźny sygnał, że rośnie świadomość społeczna na temat znaczenia krwiodawstwa oraz potrzeb systemu ochrony zdrowia.

W 2024 roku w Polsce pobrano ponad 1,5 mln donacji krwi i jej składników, co oznacza ponad 3-procentowy wzrost w porównaniu do roku 2023. Dane pokazują, że coraz więcej osób decyduje się na regularne oddawanie krwi – aż 80,6 proc. dawców to osoby wielokrotnie oddające krew, co jest szczególnie istotne z punktu widzenia stabilności zasobów krwi w kraju.

Kto najczęściej oddaje krew? Statystyki według wieku

Najwięcej dawców znajduje się w przedziale wiekowym 25–44 lata – to aż 411,2 tys. osób. Młodsi obywatele (18–24 lata) stanowili 105,4 tys. dawców, natomiast osoby w wieku 45–65 lat – 134,5 tys. Taka struktura pokazuje, że krwiodawstwo w Polsce jest popularne zarówno wśród młodzieży, jak i osób dojrzałych.

Zdecydowanie najwięcej donacji zarejestrowano w województwie śląskim – aż 172,1 tys.. Wysokie wskaźniki odnotowano także w województwach mazowieckim i wielkopolskim. Te trzy regiony łącznie odpowiadają za 468,5 tys. donacji krwi pełnej. Na przeciwnym biegunie znajdują się województwa: świętokrzyskie, lubuskie i opolskie, gdzie liczba donacji była najniższa.

Ilu krwiodawców przypada na mieszkańców?

W przeliczeniu na liczbę ludności, średnio na każde 10 tys. mieszkańców przypadało 173 krwiodawców, co oznacza wzrost względem 2023 roku (170 na 10 tys.). To pozytywny trend, ale eksperci podkreślają, że liczba ta powinna być jeszcze wyższa, by pokryć rosnące zapotrzebowanie na krew i jej składniki.

Kto może oddać krew? Kryteria dla dawców

Aby oddać krew w Polsce, trzeba spełnić kilka podstawowych warunków:

• być w wieku 18–65 lat,
• ważyć co najmniej 50 kg,
• być zdrowym i wypoczętym,
• nie mieć w ciągu ostatnich 6 miesięcy wykonanych tatuaży, piercingów, zabiegów chirurgicznych lub endoskopowych.

Przed pobraniem krwi każdy potencjalny dawca przechodzi szczegółowy wywiad medyczny i badanie lekarskie, które mają wykluczyć przeciwwskazania do oddania krwi.

Jak się przygotować do oddania krwi?

Ministerstwo Zdrowia przypomina o kilku istotnych zasadach:

• nie należy przychodzić na czczo – zaleca się lekki posiłek,
• warto wypić około dwóch litrów wody w dniu donacji,
• nie wolno spożywać alkoholu dzień wcześniej,
• należy unikać intensywnego palenia papierosów,
• nie wolno przyjmować większości leków (poza antykoncepcyjnymi).

Nieodzowny jest również dokument tożsamości ze zdjęciem – najlepiej dowód osobisty.

Jak wygląda proces oddania krwi?

Pobranie pełnej krwi trwa około 5–8 minut, jednak cały proces – od rejestracji, przez badania, aż po samą donację – zajmuje zazwyczaj 40–60 minut.

Jednorazowo pobierane jest 450 ml pełnej krwi, a po oddaniu próbka jest szczegółowo badana m.in. pod kątem:

• poziomu hemoglobiny i hematokrytu,
• obecności wirusa HIV, HBV, HCV,
• grupy krwi i innych istotnych parametrów.

Komu pomaga krew? Niezastąpiony lek ratujący życie

Oddana krew jest bezcenna. Trafia głównie do:

• ofiar wypadków i urazów,
• pacjentów po zabiegach chirurgicznych i transplantacjach,
• chorych z nowotworami, szczególnie w trakcie i po chemioterapii,
• osób z chorobami krwi i zaburzeniami krzepnięcia,
• pacjentów wymagających operacji kardiochirurgicznych.

Nie ma możliwości syntetycznego wytworzenia krwi – dlatego każda donacja ma znaczenie i może uratować życie.

Dlaczego warto zostać krwiodawcą?

Oddawanie krwi to jeden z najprostszych i najskuteczniejszych sposobów niesienia pomocy innym. To również wyraz solidarności społecznej i zaangażowania obywatelskiego. W zamian krwiodawcy mogą liczyć m.in. na:

• dwa dnia zwolnienia z pracy po donacji,
• pakiet regeneracyjny (np. czekolady),
• ulgi podatkowe,
• a w przypadku zasłużonych dawców – darmową komunikację miejską, priorytet w kolejce do lekarza, a nawet odznaczenia.

Dni wolne za oddanie krwi - co trzeba wiedzieć?

Pracownik krwiodawca ma szczególne przywileje związane z honorowym oddawaniem krwi. Są nimi między innymi, wspomniane już wyżej, płatne zwolnienia od pracy.

Jak wynika z § 12 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy, pracodawca ma obowiązek zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi. Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi, krwiodawcy przysługuje między innymi zwolnienie od pracy w dniu, w którym oddaje krew, oraz w następnym dniu.

Za czas zwolnienia od pracy pracownik będący krwiodawcą zachowuje prawo do wynagrodzenia, które oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu wynagrodzenia za czas urlopu z tą różnicą, że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypada dzień oddawania krwi.

Obowiązkiem pracodawcy jest też udzielenie krwiodawcy zwolnienia na czas niezbędny do przeprowadzenia zaleconych przez stację okresowych badań lekarskich, jeżeli nie można ich wykonać poza godzinami pracy.

Ważne! O uprawnieniu do zwolnienia od pracy decyduje stacja krwiodawstwa, która wydaje zaświadczenie potwierdzające czas przeznaczony na oddanie krwi lub badania. Dokument ten pracownik przekazuje pracodawcy w celu usprawiedliwienia nieobecności.

Stacja krwiodawstwa wystawia stosowne zaświadczenie również wtedy, gdy z przyczyn zdrowotnych oddanie krwi okaże się niemożliwe – uwzględnia w nim wówczas rzeczywisty czas pobytu pracownika w stacji (np. 2 godziny). Pracownik powinien w tej sytuacji udać się do pracy. Otrzymany dokument stanowi podstawę do zwolnienia go z pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Informacja z wyprzedzeniem! Swoją nieobecnością związaną z oddawaniem krwi pracownik nie może zaskakiwać pracodawcy. Ponieważ nie jest to zdarzenie nagłe, powinien poinformować pracodawcę o planowanej nieobecności z wyprzedzeniem. Może to zrobić osobiście, telefonicznie, za pośrednictwem innej osoby lub drogą elektroniczną. Formę i termin zgłaszania nieobecności może określać regulamin pracy lub informacja przekazana pracownikowi zgodnie z art. 29 § 3 Kodeksu pracy.

Czy oddanie krwi może przesunąć zaplanowany urlop wypoczynkowy? Wyjaśnienia PIP

Czy oddanie krwi przesuwa urlop wypoczynkowy? To pytanie zadaje sobie wielu pracowników, którzy chcą pomóc, nie tracąc przy tym cennych dni wolnych. Choć prawo przewiduje zwolnienie od pracy dla krwiodawców, sytuacja wygląda inaczej, gdy dzień donacji przypada na okres urlopu. Państwowa Inspekcja Pracy rozwiewa wątpliwości – przepisy są w tej sprawie jednoznaczne:

"Miałem zaplanowany urlop wypoczynkowy, ale później pomyślałem, że zamiast tracić dni urlopowe oddam krew. Pracodawca nie chce się zgodzić na zmianę mojego wniosku. Czy jeśli mimo wszystko oddam krew, to urlop wypoczynkowy odgórnie zostanie zastąpiony dniami wolnymi z tytułu oddania krwi?

Zgodnie z § 12 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy, oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy, pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi. Za czas zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Natomiast w myśl art. 9 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi, zasłużonemu honorowemu dawcy krwi i honorowemu dawcy krwi przysługuje zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddaje krew, oraz w dniu następnym, a także na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 2982 Kodeksu pracy.

Kodeks pracy przewiduje sytuacje, które powodują przerwanie urlopu wypoczynkowego z mocy prawa. Zgodnie z art. 166 Kodeksu pracy takimi zdarzeniami są:

1) czasowa niezdolność do pracy wskutek choroby,

2) odosobnienie w związku z chorobą zakaźną,

3) odbywanie ćwiczeń wojskowych w ramach pasywnej rezerwy, pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie albo pełnienia służby w aktywnej rezerwie, przez czas do 3 miesięcy,

4) urlop macierzyński.

Jedynie w przytoczonych sytuacjach pracodawca ma obowiązek przesunąć urlop wypoczynkowy na termin późniejszy.

Podsumowując, przepisy prawa pracy nie przewidują, aby oddanie krwi przez pracownika przerywało urlop wypoczynkowy. Skoro więc pracownik na dzień donacji nie miał zaplanowanej pracy, takie zwolnienie nie będzie mu przysługiwało. Nie ma również podstaw do udzielenia mu dodatkowo zwolnienia od pracy w innym terminie".

Krew to życie – oddawaj regularnie!

Rok 2024 pokazał, że Polacy coraz częściej i chętniej dzielą się tym, co najcenniejsze – swoją krwią. Mimo pozytywnych trendów, zapotrzebowanie na krew nie maleje. Każda osoba, która może oddać krew, ma szansę uratować życie nawet trzem osobom.

Jeśli jesteś zdrowy i spełniasz warunki – nie zwlekaj, zarejestruj się w najbliższym centrum krwiodawstwa. Twoja decyzja może być dla kogoś początkiem nowego życia.