Niebieska Karta – zakończenie procedury

Jak zlikwidować Niebieskie Karty?

Nie można cofnąć, zlikwidować czy zrezygnować z procedury Niebieskie Karty. Nawet ofiara nie może tego zrobić. Jest to procedura, która nie może zostać zakończona, jeśli nadal występuje czynnik przemocowy. Procedurę Niebieskie Karty można jedynie zakończyć, ale dopiero wówczas, gdy zostaną spełnione przesłanki, od których jest uzależnione owo zakończenie.

Podstawę prawną do zakończenia procedury NK stanowi art. 18 pkt. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie procedury Niebieskie Karty i wzorców formularzy Niebieska Karta, który mówi, że następuje ono w przypadku: ustania przemocy w rodzinie i uzasadnionego przypuszczenia o zaprzestaniu dalszego stosowania przemocy w rodzinie oraz po zrealizowaniu indywidualnego planu pomocy albo rozstrzygnięcia o braku zasadności podejmowania działań. Taki zapis kryteriów zakończenia wyraźnie wskazuje na zaprojektowanie procedury jako działania z jednej strony interwencyjnego (ustanie przemocy) i wspierającego czy pomocowego wobec rodziny dotkniętej przemocą (uzasadnione przypuszczenie o zaprzestaniu dalszego jej stosowania i realizacja indywidualnego planu pomocy).

Przeczytaj także: Niebieska Karta - jak się bronić? (niesłuszne założenie Niebieskiej Karty)

Co znaczy ustanie przemocy?

Ustanie przemocy to pewien stan faktyczny, który jest rezultatem działań ze strony: służb, osoby doznającej przemocy, osoby stosującej przemoc. Wskaźnikiem potwierdzającym, że przemoc ustała, jest określony czas bez występowania aktów przemocy. Praktycy postulują, by wynosił on od pół roku do roku (szczególnie jeśli w rodzinie są małoletnie dzieci). Wobec tego wydaje się, że niezbędnym elementem realizowania procedury NK jest m.in. regularne, wynikające z ustaleń specjalistów monitorowanie sytuacji w rodzinie przez przedstawiciela określonej służby (np. dzielnicowy/pracownik socjalny/pedagog szkolny/kurator sądowy).

Polecamy: Świadczenia z pomocy społecznej. Postępowanie administracyjne

Co znaczy uzasadnione przypuszczenie zaprzestania dalszego stosowania przemocy?

Przesłanka ta oznacza stan wiedzy specjalistów, realizujących procedurę NK o danej rodzinie, świadczący o wyrównaniu sił między osobą stosującą przemoc a osobą doznającą/osobami doznającymi przemocy, czyli o dokonanych zmianach lub gotowości do zmian sytuacji osoby uwikłanej/osób uwikłanych w przemoc w rodzinie. Wskaźnikami takiego stanu rzeczy mogą być: trwała nieobecność i brak możliwości kontaktu z osobą stosującą przemoc, zmiana zachowania osoby stosującej przemoc utrzymująca się od 6 do 12 miesięcy, polegająca na powstrzymaniu się od zachowań agresywnych w wyniku przyznania się do krzywdzenia i podjęcia działań edukacyjno-korekcyjnych; zmiana zachowania osoby doznającej przemocy polegająca m.in. na gotowości do ujawniania przemocy, nadto, stwierdzenie, że osoba doznająca przemocy wykazuje większą wiedzę i świadomość w zakresie zjawiska przemocy i potrafi adekwatnie reagować na sytuacje zagrożenia i inne pojawiające się problemy, przejawia postawę proaktywną.

Co znaczy realizacja indywidualnego planu pomocy?

Indywidualny plan pomocy jest kluczowym elementem pracy zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej, realizujących procedurę NK na rzecz rodziny dotkniętej przemocą. Plan powinien określać, co, dlaczego i jak chcemy zrobić oraz jakie rezultaty chcemy osiągnąć. Zaplanowane wspólnie z osobą doznającą przemocy cele, zadania oraz działania specjalistów mają pomóc w zatrzymaniu przemocy i dokonaniu zmiany sytuacji rodziny. Niezbędnymi etapami konstruowania planu pomocy są: diagnoza sytuacji rodziny, określenie wspólnie z osobą doznającą przemocy jej potrzeb i celów oraz możliwych sposobów ich realizacji, a także wskaźników.

Wskaźniki rezultatów realizacji indywidualnego planu pomocy, które często pokrywają się ze wskaźnikami uzasadnionego przypuszczenia zaprzestania stosowania przemocy to między innymi:

• osoba (lub osoby) doznająca przemocy jest bezpieczna, tzn. wie, jak zadbać o bezpieczeństwo swoje i osób od niej zależnych, i umie z tej wiedzy skorzystać, korzysta ze wsparcia i czuje się bezpieczna, zna placówki pomocowe i wie, jak szukać pomocy, ma sporządzony plan bezpieczeństwa;
• osoba (osoby) doznająca przemocy wie, czym jest zjawisko przemocy w rodzinie, jak się przejawia i jakie są jej psychologiczne skutki.

Powyższe trzy przesłanki do zakończenia procedury muszą występować łącznie. Ustawodawca w żaden sposób nie zakreślił ram czasowych realizacji procedury. We wszystkich dotychczasowych interpretacjach, szczególnie w ocenie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, kwestia długości procedowania jest sprawą indywidualną. Oznacza to tyle, że służby, realizując działania w indywidualnym przypadku, za każdym razem winny wziąć pod uwagę okoliczności konkretnej sprawy. Mając na uwadze cel główny procedury, jakim jest trwałe zatrzymanie przemocy, oczywiste jest, że nie można uzyskać tego rezultatu w krótkim czasie.

Brak zasadności podejmowania działań

Ustalenie takiej oceny sytuacji w rodzinie jest drugim możliwym kryterium wskazanym w rozporządzeniu, które daje podstawy do zakończenia procedury NK. Należy pamiętać, że przepisy stanowią, że do wszczęcia procedury wystarczy podejrzenie występowania przemocy w rodzinie, powzięte przez przedstawiciela jednej z pięciu wskazanych służb. Pokazuje to wyraźnie, że celem ustawodawcy jest także działanie profilaktyczne i ujawnianie sytuacji mogących stanowić czynniki zagrożenia przemocą oraz zapobieganie dalszej jej eskalacji.

Czasem zdarza się, że osoba zgłaszająca przemoc prosi o wszczęcie działań, aby wykorzystać to jako kartę przetargową w konflikcie rodzinnym. Wskaźnik: Osoba wskazana jako doznająca przemocy nie wykazuje cech bezradności. Brak woli współpracy ze strony osób uwikłanych w przemoc, kiedy obie strony sytuacji przemocowej nie są zainteresowane zmianą swojej sytuacji. Wskaźniki: Obie strony unikają kontaktu z realizatorami procedury. Nie życzą sobie żadnej pomocy, żądają zamknięcia procedury. Służby zaangażowane w realizację procedury NK nie potwierdzają występowania zdarzeń przemocowych. Służby wykonały wiele prób nawiązania kontaktu z rodziną zakończonych niepowodzeniem. Powyższe wskaźniki, między innymi, będą mówiły o braku zasadności podejmowania działań w celu udzielenia pomocy rodzinie dotkniętej przemocą, w której tak naprawdę przemocy nie ma.

Podstawa prawna:

1. USTAWA O PRZECIWDZIAŁANIU PRZEMOCY W RODZINIE z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz.U. Nr 180, poz. 1493), tj. z dnia 24 sierpnia 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1390).
2. ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW W SPRAWIE PROCEDURY „NIEBIESKIE KARTY” ORAZ WZORÓW FORMULARZY „NIEBIESKA KARTA” z dnia 13 września 2011 r. (Dz.U. Nr 209, poz. 1245).

Więcej informacji i pomoc: 

„Niebieska Linia” – poradnia telefoniczna dla osób pokrzywdzonych przemocą i innymi przestępstwami – tel. 22-688-7000

Poradnia telefoniczna „Niebieska Linia” tel. 801 120 002 (można zgłaszać incydenty przemocy ze strony osób, które mają „zawieszony” wyrok za stosowanie przemocy)

Adresy internetowe instytucji pomagających w przypadku przemocy domowej: www.niebieskalinia.pl (zakładka „szukam pomocy”)

www.pokrzywdzeni.gov.pl (zakładka „sieć pomocy”)

www.ms.gov.pl (zakładka „działalność/przeciwdziałanie przemocy w rodzinie”)

www.mpips.gov.pl (zakładka „przeciwdziałanie przemocy w rodzinie”)