Jak prawidłowo sporządzić pismo procesowe

Wniesienie do sądu pozwu jest konieczne, by wszczęte zostało postępowanie procesowe. Do wszczęcia postępowania nieprocesowego, zabezpieczającego, egzekucyjnego lub o uznanie orzeczenia sądu zagranicznego konieczne jest wniesienie wniosku. Pozwany ma prawo wnieść odpowiedź na pozew, a w niektórych sprawach ciąży na nim taki obowiązek.

Przepisy szczegółowe wymagają, aby w pewnych sprawach pozew, odpowiedź na pozew lub inne pisma procesowe były sporządzone na urzędowym formularzu. Na przykład na urzędowym formularzu ma obowiązek wnieść pozew powód, który jest usługodawcą lub sprzedawcą i dochodzi roszczeń wynikających z umów o: świadczenie usług pocztowych i telekomunikacyjnych, przewóz osób i bagażu w komunikacji masowej, dostarczanie energii elektrycznej, gazu i oleju opałowego, dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków, wywóz nieczystości oraz dostarczanie energii cieplnej.

Co musi zawierać pozew

Tak jak w każdym piśmie procesowym w pozwie należy oznaczyć:

• sąd, do którego jest skierowany. Nie wystarczy jedynie wskazać rodzaj sądu - na przykład: rejonowy bądź okręgowy, trzeba także podać wydział sądu, w którym sprawa zostanie rozpoznana (np. wydział cywilny). W dużych sądach działa zazwyczaj kilka wydziałów cywilnych, które specjalizują się w prowadzeniu określonej grupy spraw. Wówczas należy określić numer wydziału - na przykład podając: drugi wydział cywilny - albo wskazać jego specjalizację, na przykład: sąd gospodarczy albo sąd rodzinny. Podaje się też siedzibę sądu. Gdyby zaś poszczególne wydziały sądu miały różne adresy, to wówczas w pozwie należy wskazać siedzibę tego wydziału, do którego zostaje on przekazany. Takie różne adresy występują na przykład przy kierowaniu pozwów do poszczególnych wydziałów sądów warszawskich,

• strony (podając ich imiona, nazwiska albo nazwę). Pozew jest pierwszym pismem złożonym w sądzie w danej sprawie i dlatego dodatkowo jeszcze trzeba podać w nim adresy lub siedziby stron, a także przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,

• pełnomocników i przedstawicieli ustawowych stron (jeżeli występują w procesie). Pełnomocnika wskazuje się w pozwie wówczas, gdy strona nie ma zdolności procesowej. Podaje się jego imię i nazwisko oraz adres. Jeżeli pozew wnosi pełnomocnik, to powinien do niego dołączyć pełnomocnictwo. Pełnomocnik musi złożyć je w oryginale lub w uwierzytelnionym odpisie,

• rodzaj pisma (należy je zatytułować, np. pozew o zapłatę).

Oprócz wyżej wymienionych elementów należy podać osnowę wniosku podanego w pozwie wraz z dowodami na poparcie przytoczonych okoliczności. Dowody powinny pozwolić na stwierdzenie, że przytoczone okoliczności są prawdziwe.

Te wszystkie omówione wymogi są takie same dla pozwu, jak i dla pozostałych pism procesowych. Jednakże pozew jeszcze dodatkowo powinien zawierać dokładnie określone żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających je, a w miarę potrzeby również uzasadniających właściwość sądu.

WAŻNE

ADRES PRZEDSIĘBIORCY

Jeżeli stroną jest przedsiębiorca wpisany do rejestru sądowego, to wówczas jako adres jego siedziby należy podać ten, który został wpisany do rejestru sądowego.

Z ORZECZNICTWA

MYLNE OZNACZENIE PISMA

Mylne oznaczenie pisma procesowego nie pociąga za sobą ujemnych skutków i sąd rozpatruje je zgodnie z jego treścią. Jednak inne zasady obowiązują odnośnie do skargi kasacyjnej i do skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

Postanowienie SN z 8 grudnia 1997 r. w sprawie III CKN 289/97

Postanowienie SN z 26 sierpnia 1998 r. w sprawie II CZ 71/98

Podpis pod pozwem

Pozew należy podpisać. Jeżeli składa go osobiście strona, to pozew powinien zostać opatrzony jej własnoręcznym podpisem. Zamiast strony pozew może podpisać jej przedstawiciel ustawowy albo pełnomocnik (np. adwokat albo radca prawny).

Podpis musi być własnoręczny. Nie może zostać zastąpiony podpisem mechanicznym (np. faksymile) lub napisaniem imienia i nazwiska na maszynie bądź w postaci wydruku komputerowego.

Gdy strona nie może złożyć podpisu

Za stronę, która nie może się sama podpisać (np. z powodu kalectwa, choroby lub nieumiejętności pisania), pozew podpisuje osoba przez nią upoważniona. Należy jednak wówczas wymienić przyczynę z powodu której strona sama się nie podpisała. Przyczyną nie może być nieobecność strony, bo wówczas należałoby udzielić pełnomocnictwa.

Składając tzw. zastępczy podpis, osoba upoważniona powinna podać swoje imię i nazwisko. Powinna to być osoba, która nie jest objęta toczącym się postępowaniem. Na przykład takiego zastępczego podpisu nie może złożyć pozwany.

Najważniejsze żądanie pozwu

Sporządzając pozew, szczególną wagę należy zwrócić na żądanie pozwu. Powód określa w nim bowiem, czego domaga się od sądu, na przykład zasądzenia określonej kwoty, zasądzenia świadczenia, ustalenia prawa, wydania określonej rzeczy, ustalenia stosunku prawnego.

Żądanie powinno być konkretne i sformułowane w sposób niebudzący wątpliwości. Można też sformułować je w sposób ewentualny. Oznacza to, że powód od razu wskazuje, czego domaga się na wypadek, gdyby sąd oddalił to jego pierwsze żądanie. Taki sposób sformułowania żądania ewentualnego może wystąpić w pozwie o zasądzenie kwoty, a także o ustalenie lub ukształtowanie prawa albo stosunku prawnego. Chodzi tutaj o żądanie powoda zarówno o ustalenie istnienia prawa, jak i ustalenie, że jakieś prawo albo stosunek prawny nie istnieją.

ŻĄDANIE POZWU

Dlaczego precyzyjne żądanie jest ważne:

• wskazuje, jakiego rozstrzygnięcia domaga się powód,

• zakreśla granice, w jakich sąd powinien rozpoznać sprawę,

• od niego zależy wysokość zasądzonych odsetek oraz kosztów procesu

Jakie załączniki

Do pozwu najczęściej dołączone są dokumenty, faktury, korespondencja bądź inne pisma, które mają poprzeć przedstawioną w nim argumentację powoda i przekonać sąd o tym, że przytoczone okoliczności są prawdziwe. Określa się je mianem załączników i na końcu pozwu należy je wymienić. Załącznikiem jest także odpis pozwu.

WAŻNE

ZAŁĄCZNIKI DO POZWU

Do pozwu dołącza się załączniki oraz odpisy tych załączników, dla doręczenia ich uczestniczącym w sprawie osobom. Gdyby powód powoływał się w pozwie na jakiś dokument, to wówczas pozwany może domagać się od niego, aby oryginał tego dokumentu złożył w sądzie jeszcze przed rozprawą.

Wartość przedmiotu sporu

W pozwie należy podać wartość przedmiotu sporu, ponieważ od niej zależy właściwość rzeczowa sądu, wysokość kosztów sądowych. Do właściwości sądów okręgowych rozpoznających sprawę w I instancji należą bowiem m.in. sprawy o prawa majątkowe, których wartość przedmiotu sporu przewyższa 75 tys. zł (z wyjątkiem spraw o alimenty, o naruszenie posiadania, o zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami oraz spraw o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym).

Wartość przedmiotu sporu podaje się w złotych, zaokrąglając ją do pełnego złotego.

Gdyby jednak sprawa toczyła się o zapłatę określonej kwoty pieniężnej, to wówczas, sporządzając pozew, można nie podawać wartości przedmiotu sporu, gdyż jest nią właśnie ta kwota.

Dodatkowe elementy

Oprócz elementów, które muszą znajdować się w każdym pozwie, aby sąd uznał go za sporządzony w sposób właściwy i na przykład nie zwrócił go powodowi, pozew zawiera również elementy fakultatywne. Obligatoryjną treść pozwu omówiliśmy już wcześniej (art. 187 par. 1 k.p.c.). Natomiast elementy fakultatywne nie muszą znajdować się w każdym pozwie (art. 187 par. 2 k.p.c.). Nawet w razie ich braku sąd uzna pozew za wniesiony prawidłowo.

Sporządzając pozew, można więc w nim również zamieścić wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda. Oprócz tego można zamieścić również wnioski o wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków i biegłych, dokonania oględzin i polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu. Chodzi tutaj o dokument będący potrzebny do przeprowadzenia dowodu lub przedmiotu oględzin.

Dodatkowo jeszcze można w pozwie zażądać na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich.

Aby wystąpić z wnioskiem o zabezpieczenie roszczenia, powód powinien uprawdopodobnić roszczenie oraz swój interes prawny w udzieleniu mu go. Interes prawny ma wówczas, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwiłby mu lub poważnie utrudnił wykonanie zapadłego orzeczenia albo w inny sposób uniemożliwił, albo poważnie utrudnił osiągnięcie celu postępowania.

Sąd udziela zabezpieczenia na wniosek. Jedynie w postępowaniu, które mogłoby zostać wszczęte bez wniosku, sąd może udzielić zabezpieczenia również z urzędu.

Dodatkowy wniosek o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności umieszcza się w pozwie tylko w tych sprawach, w których nadanie takiego rygoru może nastąpić tylko na wniosek. Takich spraw jest większość, ponieważ z urzędu sąd musi nadać rygor jedynie w sprawach o alimenty (co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa, natomiast co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa tylko za okres trzech miesięcy) w razie wydania wyroku zaocznego, który uwzględnia powództwo, uznania powództwa przez pozwanego oraz w sprawach ze stosunku pracy, gdy sąd zasądza należność pracownika.

Natomiast od uznania sądu zależy nadanie wyrokowi przy jego wydaniu rygoru natychmiastowej wykonalności, gdy została zasądzona należność z weksla, czeku, warrantu, rewersu, dokumentu urzędowego albo prywatnego, którego prawdziwość nie została zaprzeczona, oraz gdy sąd uwzględnił powództwo o naruszenie posiadania.

Wniosek o przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda jest dosyć istotny dla ochrony interesów strony. Z tak zwanej ostrożności procesowej radzimy go zamieszczać w pozwie. Taki wniosek zapobiega zawieszeniu postępowania z urzędu, wówczas gdy na rozprawę nie stawi się powód oraz pozwany albo gdy wprawdzie nie stawi się tylko powód, ale pozwany nie będzie wnosił o rozpoznanie sprawy podczas nieobecności powoda.

DATA WNIESIENIA POZWU

Data sporządzenia pozwu nie jest istotna, bo nie wiążą się z nią żadne skutki prawne. Natomiast data pozwu (potwierdza ją stempel pocztowy lub kancelarii sądu jest dokładnie określona, ponieważ wiążą się z nią skutki procesowe i materialnoprawne na przykład: przerwanie biegu terminu przedawnienia, możliwość naliczania odsetek od zaległych odsetek, rozpoczęcie biegu przedawnienia zwrotnych roszczeń przewoźnika, spedytora z tytułu przewozu i spedycji przeciwko innym przewoźnikom i spedytorom.

Wartość przedmiotu sporu

Wartość przedmiotu sporu jest to wartość żądania powoda, czyli jego roszczenia, stosunku prawnego, który chce on ustalić, albo prawa, którego domaga się. Tę wartość ustala się według aktualnej oceny w dniu wniesienia pozwu. Zostaje ona określona na początku postępowania i do końca procesu się nie zmienia.

W pozwie wnoszonym w sprawie majątkowej (np. o roszczenie pieniężne) zawsze należy określić wartość przedmiotu sporu. Jest to wymóg formalny, który ma obowiązek dopełnić powód w chwili wnoszenia pozwu. Wartość przedmiotu sporu należy podać w kwocie pieniężnej, a ustala się ją najczęściej, biorąc pod uwagę wartość rynkową rzeczy. Natomiast przy roszczeniach przemiennych i ewentualnych, określając wartość przedmiotu sporu, bierze się pod uwagę wysokość wyższego świadczenia.

WAŻNE

BEZ ODSETEK I KOSZTÓW

Wartość przedmiotu sporu nie obejmuje odsetek, pożytków i kosztów, nawet wówczas gdy powód domaga się zasądzenia ich obok roszczenia głównego.

Wartość przedmiotu sporu stanowi jedynie wartość roszczenia głównego. Aby obliczyć ją w sposób właściwy, nie uwzględnia się odsetek, pożytków (rzeczy i praw) oraz kosztów dochodzonych obok roszczenia głównego. Na przykład chodzi tu o koszty przesłania długu wierzycielowi, wydania albo odebrania rzeczy, koszty procesu itd.

Zdarza się, że powód w jednym pozwie domaga się zasądzenia od jednego pozwanego na jego rzecz kilku roszczeń. Aby obliczyć wówczas wartość przedmiotu sporu, należy wówczas zliczyć ich wartość.

Na innych zasadach oblicza się wartość przedmiotu sporu, gdy pozew dotyczy świadczeń powtarzających się. Są to między innymi: alimenty, renty odszkodowawcze, świadczenia z tytułu dożywocia i inne świadczenia, które opierają się na jednej podstawie prawnej. Ich wielkość i częstotliwość musi być możliwa do określenia.

Wartością przedmiotu sporu jest wówczas suma świadczeń za jeden rok. Gdyby zaś świadczenie trwało krócej niż rok, to wówczas bierze się pod uwagę ich wartość za cały czas trwania. Natomiast w sytuacji odwrotnej, gdy okres świadczenia jest dłuższy niż rok, wartość przedmiotu sporu oblicza się, biorąc pod uwagę wartość świadczeń tylko za rok.

Jeżeli pozew zostanie wniesiony w następujących sprawach: o istnienie, unieważnienie albo rozwiązanie umowy najmu lub dzierżawy o wydanie albo odebranie przedmiotu najmu albo dzierżawy, to wówczas zasady obliczania wartości przedmiotu sporu zależą od tego, czy umowa została zawarta na czas oznaczony czy na czas nieoznaczony. Przy umowach na czas oznaczony bierze się pod uwagę sumę czynszu za czas sporny, ale nie za okres dłuższy niż rok. Natomiast odnośnie do umów zawartych na czas nieoznaczony wartością przedmiotu sporu jest suma czynszu za trzy miesiące. Uwzględnia się więc wysokość rat, które w tym okresie miały być zapłacone albo zostały zapłacone.

Z kolei w sprawach o roszczenia pracowników, którzy domagają się nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy, wartość przedmiotu sporu ustala się dwoma sposobami:

• sumując wysokość wynagrodzenia za pracę za okres sporny (przy umowach na czas określony); nie może to być jednak okres przekraczający rok,

• sumując wysokość wynagrodzenia za pracę za okres jednego roku (przy umowach na czas nieokreślony).

Podana przez powoda suma równa trzymiesięcznemu czynszowi najmu lub dzierżawy, który pobierany jest od danego rodzaju nieruchomości, stanowi wartość przedmiotu sporu, wówczas gdy pozew zawiera roszczenie o wydanie nieruchomości posiadanej bez tytułu prawnego lub na podstawie innego tytułu niż najem albo dzierżawa.

Aby zaś ustalić wartość przedmiotu sporu w sprawach o zabezpieczenie, zastaw lub hipotekę, należy ustalić sumę wierzytelności. Zdarza się jednak, że przedmiot zabezpieczenia lub zastawu ma mniejszą wartość niż wierzytelność. Wtedy o wysokości tej wartości decyduje wartość mniejsza.

WAŻNE

OKREŚLANIE WARTOŚCI SPORU

Radzimy wartość przedmiotu sporu określać w pozwie w sposób rzetelny, ponieważ na posiedzeniu niejawnym sąd ma prawo z urzędu sprawdzić jej wysokość, a nawet zarządzić w tym celu dochodzenie. Sąd robi to w każdym wypadku, gdy ma wątpliwości co do tego, że ta wartość została w sposób właściwy określona.

Wniesienie należnej opłaty

Podjęcie przez sąd czynności w sprawie na skutek pozwu uzależnione jest od wniesienia należnej opłaty. W praktyce oznacza to, że nawet jeżeli została wniesiona opłata, ale zbyt niska, niewłaściwie obliczona, to wówczas sąd również nie podejmie żadnej czynności. Na takich samych zasadach sąd nie podejmie czynności wówczas, gdy zostało wniesione nienależycie opłacone inne pismo procesowe niż pozew. Chodzi tu oczywiście o pismo podlegające opłacie.

W razie wniesienia pisma, od którego strona nie uiściła stosownej opłaty, przewodniczący wezwie stronę do opłacenia jej w ciągu tygodnia. Robi to pod rygorem zwrócenia pisma. Natomiast po bezskutecznym upływie tego terminu zwraca pismo stronie. Nie wywołuje ono wówczas żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma procesowego do sądu. Gdyby zaś pismo zostało należycie opłacone we wskazanym przez sąd terminie, to wówczas wywoła skutki od chwili swojego wniesienia.

Dłuższy termin (nie krótszy niż miesiąc) na uzupełnienie opłaty od nienależycie opłaconego pisma sąd wyznacza, gdy wniosła je osoba zamieszkała za granicą albo mająca tam siedzibę, a nieposiadająca przedstawiciela w kraju.

Na opisanych wyżej zasadach sąd zwraca pismo (również i pozew) wówczas, gdy zostało wniesione osobiście przez stronę. Nawet takie, które faktycznie sporządził adwokat albo radca prawny, a strona tylko podpisała i wniosła.

Natomiast przepisy art. 130² kodeksu postępowania cywilnego przewidują znacznie surowsze restrykcje wówczas, gdy nienależycie opłacony pozew albo inne pismo procesowe zostało wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego. Gdyby podlegało ono opłacie w wysokości stałej albo stosunkowej, obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu, to wówczas w razie niewłaściwego opłacenia sąd zwraca je bez wezwania o uiszczenie opłaty. Jeżeli w ciągu tygodnia od doręczenia zarządzenia o zwrocie pisma strona zapłaciła brakującą kwotę z tytułu opłaty, to wówczas pismo wywołuje skutek od daty pierwotnego wniesienia.

Zdarza się jednak, że sąd po raz kolejny zwraca pismo z tej samej przyczyny. Gdyby jednak dopiero wówczas strona wniosła opłatę we właściwej wysokości, to pismo nie wywoła już skutków od daty pierwotnego wniesienia.

Podobne zasady związane ze zwrotem pisma stosowane są wówczas, gdy w postępowaniu w sprawach gospodarczych w charakterze powoda lub pozwanego występuje przedsiębiorca, którego nie reprezentuje adwokat lub radca prawny. Jeżeli sam przedsiębiorca wniesie pozew lub inne pismo procesowe nienależycie opłacone, to wówczas sąd zwróci mu je bez wezwania do uiszczenia opłaty. Chodzi tutaj o pismo podlegające opłacie stałej lub stosunkowej, którą oblicza się od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu. Jeżeli jednak w ciągu tygodnia od doręczenia zarządzenia o zwrocie pisma przedsiębiorca uiści brakującą opłatę, to wówczas wniesiony przez niego pozew albo inne pismo wywoła skutek od daty pierwotnego wniesienia. Jednakże taki skutek nie nastąpi w razie kolejnego zwrotu pozwu lub innego pisma procesowego przez sąd z tej samej przyczyny.

WAŻNE

ZWROT PISMA

Zwracając pismo przedsiębiorcy, którego nie reprezentuje ani adwokat ani radca prawny, sąd w zarządzeniu o zwrocie powinien określić wysokość należnej opłaty stosunkowej, wówczas gdy opłata została uiszczona w niewłaściwej wysokości. Sąd musi też określić skutki ponownego wniesienia pisma.

Przed sądem gospodarczym

Ze sporządzeniem pozwu dla sądu gospodarczego wiąże się więcej wymogów, niż gdy jest on wnoszony do zwykłego sądu. W sprawach gospodarczych realizowana jest bowiem zasada koncentracji materiału procesowego. Ma to usprawnić i przyspieszyć przebieg postępowania, podczas gdy faktycznie jedynie przysparza przedsiębiorcy wielu niepotrzebnych formalności.

Na przedsiębiorcę i reprezentującego go adwokata lub radcę prawnego, który dochodzi swoich roszczeń przed sądem gospodarczym, zostały nałożone dodatkowe obowiązki. W pozwie muszą podać wszystkie twierdzenia i dowody na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, tzn. aż do zakończenia postępowania. Później, już po wniesieniu pozwu, dodatkowy dowód mogą złożyć jedynie wówczas, gdyby wykazali, że zgłoszenie go w pozwie nie byłoby możliwe (bo np. nie wiedział o ich istnieniu) albo że potrzeba powołania go wynikła później. Chodzi tu na przykład o dowody, które powód musi zgłosić, ponieważ chce obalić argumenty pozwanego zawarte w odpowiedzi na pozew.

Jednakże nawet w takim przypadku przy zgłaszaniu później dodatkowych dowodów obowiązują przedsiębiorcę i jego pełnomocników terminy. Dalsze twierdzenia i dowody na ich poparcie muszą powołać w ciągu dwóch tygodni od dnia, w którym powołanie ich stało się możliwe albo wynikła potrzeba ich powołania.

Jednakże, zgłaszając je w pierwszej kolejności, powód powinien wykazać, że dotychczas nie miał możliwości albo potrzeby powołania ich w treści pozwu. Musi też wykazać, że został zachowany dwutygodniowy termin. Jest to bowiem termin prekluzyjny, który nie może zostać przywrócony ani przedłużony. W dodatku sądy zarówno I, jak i II instancji nie mogą przy wyrokowaniu opierać się na dowodach, które zostały wniesione z opóźnieniem na skutek naruszenia prekluzji dowodowej.

Do pozwu należy też dołączyć odpis reklamacji lub wezwania do dobrowolnego spełnienia żądania. Odpis reklamacji składa się tylko, gdy przepisy szczególne przewidują konieczność przeprowadzenia postępowania reklamacyjnego. Natomiast w pozostałych wypadkach dołącza się odpis wezwania drugiej strony do dobrowolnego spełnienia żądania. Gdyby powód otrzymał od pozwanego odpowiedź na reklamację lub odpowiedź na wezwania do dobrowolnego spełnienia świadczenia, to odpisy tych pism musi również dołączyć do pozwu. Razem z tymi odpisami należy złożyć dowód doręczenia ich pozwanemu albo wysłania ich pozwanemu przesyłką poleconą. Należy złożyć też odpisy pism świadczących o próbie wyjaśnienia spornych kwestii w drodze rokowań.

Gdy pozwany lub jego profesjonalny pełnomocnik nie złoży odpisu wezwania do dobrowolnego spełnienia żądania lub reklamacji wraz z dowodem doręczenia albo wysłania go pozwanemu przesyłką poleconą, to pozew nie otrzyma prawidłowego biegu na skutek niezachowania warunków formalnych. Przewodniczący zwróci go stronie bez wzywania do poprawienia lub uzupełnienia. W zarządzeniu o zwrocie pisma sąd musi jednak wskazać braki, którymi było ono dotknięte, oraz pouczyć o skutkach jego ponownego wniesienia.

Konsekwencje zwrotu pozwu są więc inne, gdy strona działa sama i wówczas gdy reprezentuje ją profesjonalny pełnomocnik. Jednakże w obu przypadkach na zarządzenie sądu o zwrocie pozwu przysługuje zażalenie.

WAŻNE

WNOSZENIE POZWU

• powód działający bez adwokata lub radcy prawnego powinien wnieść po uzupełnieniu braku ponownie pozew w ciągu tygodnia od doręczenia mu zarządzenia o zwrocie, aby można było przyjąć, że pozew był wniesiony w pierwotnym terminie,

• do wnoszonego pozwu trzeba dołączyć odpis reklamacji i dowód jej doręczenia lub wysłania listem poleconym, aby pozew nie został zwrócony, zanim jeszcze sąd nada bieg sprawie,

• do pozwu należy dołączyć odpis odpowiedzi na reklamację (o ile powód ją otrzymał), aby uniknąć odrzucenia pozwu lub ponoszenia kosztów sądowych.

Odpowiedź na pozew

Przed sądem cywilnym pozwany nie musi wnosić odpowiedzi na pozew. Wyjątek od tej zasady ma miejsce wówczas, gdy sąd zarządzi wniesienie odpowiedzi na pozew w sprawie zawiłej lub rozrachunkowej. W takich przypadkach odpowiedź na pozew umożliwia sądowi ustalenie okoliczności, które są faktycznie sporne między stronami.

Taki obowiązek ciąży na pozwanym jedynie wówczas, gdy jest przedsiębiorcą i prowadzi sprawę w sądzie gospodarczym w sprawach, w których sąd nie wydał nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym lub upominawczym. Powinien wówczas wnieść odpowiedź na pozew w ciągu dwóch tygodni od dnia otrzymania pozwu. Jeżeli zrobi to później - sąd zwróci mu tę odpowiedź. Dwutygodniowy termin na wniesienie odpowiedzi na pozew sąd może przywrócić na zasadach ogólnych. Nie może go jednak ani wydłużyć ani skrócić.

Aby odpowiedź na pozew została sporządzona w sposób właściwy, należy podać w niej wszystkie twierdzenia, zarzuty oraz dowody na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, czyli aż do końca trwania procesu. Tylko gdyby pozwany wykazał i w odpowiedni sposób udowodnił, że powołanie konkretnego dowodu nie było możliwe w odpowiedzi na pozew, bo na przykład nie wiedział o nim, albo że potrzeba powołania go wyniknęła później, sąd może ten dowód dopuścić. Robi to jednak, tylko gdy pozwany wskaże na nie w ciągu dwóch tygodni od dnia, w którym powołanie stało się możliwe albo powstała potrzeba ich powołania.

WAŻNE

ODPOWIEDŹ NA POZEW

Odpowiedź na pozew musi zostać złożona, jeszcze zanim odbędzie się pierwsza rozprawa w danej sprawie gospodarczej. Musi ją złożyć nawet pozwany przedsiębiorca, który przed sądem gospodarczym występuje sam bez adwokata i bez radcy prawnego.

Pozwany przedsiębiorca, który w sprawie występuje bez profesjonalnego pełnomocnika, odpowiedź na pozew i odpis tej odpowiedzi przeznaczony dla powoda składa w sądzie. Natomiast gdy ma on adwokata lub radcę prawnego - odpowiedź na pozew powinna zostać złożona w sądzie wraz z dowodem doręczenia odpisu powodowi albo z dowodem wysłania do niego przesyłki poleconej.

Gdyby pozwany nie złożył odpowiedzi na pozew, sąd może wydać wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym. Jeżeliby zaś złożył tę odpowiedź po upływie dwutygodniowego terminu - sąd ją zwróci i razem z wyrokiem zaocznym doręczy pozwanemu zarządzenie o tym zwrocie. Zarządzenia o zwrocie odpowiedzi na pozew pozwany nie może zaskarżyć.

Natomiast zamiast odpowiedzi na pozew pozwany nie może wnieść powództwa wzajemnego. Powództwo wzajemne w takich przypadkach nie jest dopuszczalne. Natomiast powództwo wzajemne jest dopuszczalne jedynie w tzw. zwykłych sprawach cywilnych.

Pismo na urzędowym formularzu

Na urzędowych formularzach są składane pisma procesowe, jeśli przepis szczegółowy tak stanowi. Ich wzory określił minister sprawiedliwości w rozporządzeniu z 29 maja 2002 r. w sprawie określenia wzorów i sposobu udostępnienia stronom urzędowych formularzy pism procesowych w postępowaniu cywilnym. Można je otrzymać m.in. w sądzie. Dostępne są też na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości (www.ms.gov.pl).

Formularze odpowiadają wymaganiom przewidzianym dla pism procesowych i może je wypełnić zarówno adwokat, radca prawny, jak i strona osobiście. Formularz zawiera pouczenie co do sposobu wypełnienia, wnoszenia i skutków niedostosowania pisma do wymagań.

Pismo w sprawie apelacji

Apelacja jest środkiem odwoławczym i służy do zaskarżenia orzeczenia, które wydał sąd w I instancji. Strona sporządza ją i składa osobiście albo wyręcza ją w tym adwokat lub radca prawny.

Apelację rozpoznaje sąd II instancji, czyli:

• okręgowy - od wyroku sądu rejonowego I instancji,

• apelacyjny - od wyroku sądu okręgowego orzeczonego w I instancji.

Sąd II instancji rozpoznaje apelację w składzie trzech sędziów zawodowych. Ponowne rozpoznanie następuje w tych samych granicach, w jakich miał prawo tę sprawę rozpatrzyć sąd I instancji. Jednakże sąd II instancji ma prawo ponownie zbadać całokształt sprawy, a nie tylko to, co ustalił sąd I instancji.

Aby apelacja była sporządzona w sposób właściwy, powinna spełniać wymogi przewidziane dla pisma procesowego, a oprócz nich musi jeszcze dodatkowo oznaczyć wyrok, od którego została wniesiona, podając, że zaskarża go w całości albo w części. Należy w niej również zwięźle przedstawić zarzuty wraz z uzasadnieniem ich, a nawet w razie potrzeby powołać nowe fakty i dowody. Trzeba jednak wówczas wykazać, że powołanie tych nowych faktów i dowodów nie było możliwe podczas postępowania przed sądem I instancji. Można też wykazać, że potrzeba powoływania się na nowe fakty i dowody wynikła dopiero później.

Zarzuty w apelacji mogą dotyczyć obrazy i naruszenia prawa materialnego, istotnych przepisów postępowania oraz błędnego ustalenia stanu faktycznego sprawy. Można w niej wysuwać również zarzuty dotyczące wadliwego rozstrzygnięcia problemów faktycznych oraz niewłaściwego rozstrzygnięcia problemów prawnych. Wolno też powoływać się na nieważność postępowania, a także powoływać nowe fakty i dowody.

Apelacja musi też zawierać wniosek o zmianę lub o uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany albo uchylenia. W sprawach o prawa majątkowe należałoby w niej określić również wartość przedmiotu zaskarżenia. W zasadzie powinna to być kwota wskazana w pozwie. Natomiast wyższą kwotę można podać tylko wówczas, gdy powód rozszerzył powództwo, albo sąd orzekł ponad żądanie. Sąd Najwyższy w postanowieniu z 13 sierpnia 1970 r. (w sprawie II CZ/03/70) wyjaśnił, że brak w skardze apelacyjnej oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia jest brakiem formalnym, który można uzupełnić w trybie art. 370 k.p.c.

WAŻNE!

Sporządzając apelację zakresu i sposobu rozstrzygnięcia, nie można pozostawić do uznania sądu drugiej instancji, ponieważ sąd jest związany zakresem zaskarżenia i rozpoznaje sprawę w jego granicach. Natomiast wolno sformułować treść wniosku ewentualnie na wypadek, gdyby sąd nie uwzględnił drugiego wniosku.

W apelacji zamieszcza się też tzw. wnioski dodatkowe. Najczęściej są to wnioski dowodowe, o zwolnienie od kosztów sądowych, oraz inne, które jednak dotyczą kosztów postępowania.

Skarga kasacyjna

Od prawomocnego wyroku wydanego przez sąd drugiej instancji oraz od prawomocnego postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończącego postępowanie w sprawie strona może wnieść skargę kasacyjną. Musi to zrobić w jej imieniu profesjonalny pełnomocnik (radca prawny, adwokat), w przeciwnym razie pismo zostanie zwrócone.

Skargi kasacyjnej nie można wnieść od prawomocnego orzeczenia sądu pierwszej instancji. Nie przysługuje ona również od postanowienia o kosztach procesu. Nie jest też dopuszczalna w sprawach o rozwód, separację, alimenty, czynsz najmu lub dzierżawy, naruszenie posiadania, a także spraw rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym. Nie sporządza się jej w sprawach dotyczących kar porządkowych, świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych, o deputaty oraz o ich ekwiwalent.

Z kolei w sprawach majątkowych jest niedopuszczalna wówczas, gdy wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 50 tysięcy złotych, w sprawach gospodarczych niższa niż 75 tysięcy złotych, a w sprawach z zakresu prawa pracy niższa niż 10 tysięcy złotych. W sprawach o przyznanie i wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego można wnieść skargę kasacyjną niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia.

Wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie w ciągu dwóch miesięcy od dnia doręczenia jej przez sąd orzeczenia z uzasadnieniem.

Sporządzając skargę, należy powołać się na naruszenia prawa materialnego przez jego błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, lub naruszenie przepisów postępowania, gdyby takie uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Naruszenie prawa materialnego przez jego błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie oraz naruszenie przepisów postępowania wówczas, gdy takie uchybienie mogło mieć wpływ na wynik sprawy - to dwie podstawy, na których strona może oprzeć skargę kasacyjną. Dlatego można w niej podnieść tylko te błędy sądu, które można uznać za naruszenie prawa. Natomiast podstawą kasacji nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów.

Treść skargi kasacyjnej powinna spełniać następujące wymogi formalne:

• zawierać oznaczenie orzeczenia, od którego została wniesiona; wskazuje się przy tym, czy orzeczenie zaskarżone jest w całości czy tylko w części

• wskazuje na podstawy kasacyjne i uzasadnia je

• wnioskuje o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania oraz uzasadnia ten wniosek

• wnioskuje o uchylenie lub uchylenie i zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia i zmiany.

W skardze kasacyjnej oznacza się wartość przedmiotu zaskarżenia. Oprócz tego powinna czynić zadość wymogom przewidzianym dla pisma procesowego.

Wnosząc ją, należy dołączyć dwa odpisy skargi i jeden do akt Sądu Najwyższego, a drugi dla Prokuratora Generalnego.

Wzór wniosku pozwanego o przywrócenie terminu

Wzór pozwu o zapłatę

MAŁGORZATA PIASECKA-SOBKIEWICZ

malgorzata.piasecka@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

• Ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 ze zm.).

• Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 29 maja 2002 r. w sprawie określenia wzorów i sposobu udostępnienia stronom urzędowych formularzy pism procesowych w postępowaniu cywilnym (Dz.U. nr 80, poz. 728 ze zm.).