REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Nieważność umowy kredytowej - skutki podatkowe. Podatnik musi dopłacić podatek, jeżeli wcześniej korzystał z ulg i odliczeń

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Nieważność umowy kredytowej - skutki podatkowe. Podatnik musi dopłacić podatek, jeżeli wcześniej korzystał z ulg i odliczeń
Nieważność umowy kredytowej - skutki podatkowe. Podatnik musi dopłacić podatek, jeżeli wcześniej korzystał z ulg i odliczeń
ShutterStock

REKLAMA

REKLAMA

Jedną z kluczowych kontrowersji towarzyszących sądowemu stosowaniu prawa w obszarze tzw. kredytów frankowych pozostaje kwestia uznania ich za nieważne – czyli zastosowania do ich oceny najdalej idącej sankcji przewidzianej przez ustawodawcę oraz zarazem wyjątkowej instytucji prawnej na tle innych rozwiązań prawa prywatnego. Najdalej idącej, bowiem pozwalającej przyjąć, że czynność prawna od samego swojego początku prawnie nie wywołała żadnych skutków prawnych, formalnie jej „nie było”. Jakie skutki w podatku dochodowym wywołuje taka nieważność umowy kredytu?

Wątpliwa nieważność umowy kredytu

W czasie, gdy jeszcze ów pogląd torował sobie drogę w orzecznictwie i doktrynie (a przypomnijmy, że przez długi okres czasu nie było to oczywiste, ponieważ sędziowie oraz komentatorzy formułowali poglądy odmienne, w tym znacznie bardziej umiarkowane) podnoszono, że utożsamianie skutków abuzywności (bezskuteczności) poszczególnych postanowień umownych z nieważnością całej umowy kredytowej jest nadużyciem i przykładem nieproporcjonalnego stosowania prawa. Korzystnym dla grupy kredytobiorców, których wysokość rat kredytowych wzrosła, a także obsługujących ich prawników, lecz nieadekwatnym do sytuacji oraz groźnym z punktu widzenia całego obrotu prawnego, pewności prawa i trwałości zobowiązań umownych. Tym bardziej, że posłużenie się instytucją nieważności pozwoliło w tym przypadku wzruszać umowy zawarte kilkanaście-dwadzieścia lat wcześniej, w tym te już spłacone i rozliczone.

Argumenty odwołujące się do stabilności stosunków prawnych, wagi zasady dotrzymywania umów oraz konieczności wyważenia ochrony konsumentów z bezpieczeństwem obrotu prawnego i prawami przedsiębiorcy – były zbywane różnymi ripostami. „Prokonsumencka wykładnia”, „orzecznictwo TSUE”, „dyrektywa 93/13” i podobnymi – choć z żadnej z przytoczonych okoliczności nie wynika potrzeba uznawania umów za nieważne. Więcej nawet: formułowano pogląd, że scenariusz nieważności umowy jest prosty, nieskomplikowany, szybki w zastosowaniu i efektywny. W efekcie: konsument uzyska sprawiedliwość, bank zostanie przykładnie „ukarany”, a sądy dostaną sprawne narzędzie poradzenia sobie z problemem. Czyli siekiera zamiast skalpela, nie dzielimy włosa na czworo, nie czas żałować róż gdy płoną lasy itd.

REKLAMA

REKLAMA

Druga strona medalu. Konieczność dopłacenia podatku, gdy korzystało się z ulg i odliczeń podatkowych

Niestety, wydawane w ostatnim czasie interpretacje podatkowe zdają się komplikować idylliczny obraz batalii frankowych. Niezależnie bowiem od zobowiązań i roszczeń, których adresatem – po wygranym procesie z bankiem – stanie się konsument (rozliczenie z kancelarią prawną/firmą odszkodowawczą), roszczenie zwrotne banku, wzruszenie umowy kredytowej spowodować może dotkliwe konsekwencje fiskalne, których nie da się już zbyć hasłami ochrony konsumenta czy tezami orzeczniczymi TSUE.

Tytułem przykładu: wielu kredytobiorców będzie musiało dopłacić niezapłacony wcześniej podatek, jeśli korzystali z różnych przewidzianych dla nich ulg podatkowych, w tym z ulgi odsetkowej.

Ulga odsetkowa dotyczyła podatników, którym w latach 2002-2006 został udzielony kredyt na własne potrzeby mieszkaniowe, np. na zakup domu albo mieszkania. Jej zasady regulowały przepisy art. 26b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W ramach ulgi możliwe było odliczenie od podstawy opodatkowania (dochodu) kwoty odsetek zapłaconych od wspomnianego kredytu. Pomimo uchylenia przepisów regulujących ulgę odsetkową ustawodawca zagwarantował podatnikom możliwość korzystania z tej preferencji podatkowej w ramach praw nabytych do 31 grudnia 2027 r. Dotyczy to osób, które zaciągnęły kredyt przed 1 stycznia 2007 r. Ulga odsetkowa była z tego powodu korzystnym rozwiązaniem dla wielu podatników, ponieważ pozwalała na obniżenie podatku do zapłaty.

Natomiast, co istotne z punktu widzenia kredytobiorców, w przypadku unieważnienia umowy kredytu i zwrotu kwoty odsetek przez bank, fiskus nie pozostanie obojętny na kwoty odliczone wcześniej od dochodu. Wręcz przeciwnie – wielu kredytobiorców będzie musiało zwrócić niezapłacony wtedy podatek, doliczając zwrócone kwoty odsetek do dochodu w zeznaniu podatkowym za rok, w którym bank zwrócił odsetki odliczane wcześniej w ramach ulgi odsetkowej.

Taki pogląd znajduje potwierdzenie w wydanych niedawno interpretacjach indywidualnych Dyrektora KIS, w których organ konsekwentnie wskazuje, że w takiej sytuacji zastosowanie znajdzie art. 45 ust. 3a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z którym jeżeli podatnik, obliczając podatek należny, dokonał odliczeń od dochodu, podstawy obliczenia podatku lub podatku, a następnie otrzymał zwrot odliczonych kwot (w całości lub w części), w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym otrzymał ten zwrot, dolicza odpowiednio kwoty poprzednio odliczone.
Nie zgadzając się z odmiennym stanowiskiem podatników, Dyrektor KIS podkreślił, że z przepisu tego jasno wynika, że kredytobiorca, który otrzyma zwrot odsetek, odliczanych przedtem w ramach ulgi, będzie musiał je doliczyć do dochodu w zeznaniu rocznym (tak np. w interpretacji indywidualnej z 8 maja 2025 r, sygn. 0112-KDIL2-1.4011.266.2025.2.MB oraz interpretacji indywidualnej z 24 czerwca 2024 r., sygn. 0112-KDIL2-1.4011.480.2024.1.MKA).

Co istotne, samo unieważnienie kredytu frankowego nie przesądza jeszcze o konieczności doliczenia niezapłaconego podatku. Z punktu widzenia prawa podatkowego znaczenie ma dopiero moment wzajemnego rozliczenia pomiędzy bankiem a kredytobiorcą, czyli moment, kiedy kredytobiorca otrzyma zwrot odliczonych wcześniej od dochodu odsetek. Dopiero otrzymanie tych kwot oznaczać będzie dla podatnika konieczność ich zwrotu (tak Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 5 marca 2025 r., sygn. 0112-KDIL2-1.4011.102.2025.1.DJ).

Czy doszło do przedawnienia zobowiązania podatkowego?

Niektórzy podatnicy zastanawiali się, czy w przypadku zwrotu odsetek odliczonych we wcześniejszych latach nie doszło już do przedawnienia zobowiązania podatkowego. Również w tym kontekście jednoznacznie wypowiedział się Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 7 maja 2025 r. (sygn. 0113-KDIPT2-2.4011.293.2025.3.ACZ), wskazując, że w sytuacji zwrotu odsetek zobowiązanie podatkowe z tego tytułu powstaje dopiero w momencie (roku) otrzymania tego zwrotu i przedawni się po pięciu latach licząc od końca roku, w którym upłynął termin zapłaty podatku. Nie ma natomiast w tym kontekście znaczenia, w jakich latach kredytobiorcy korzystali z ulgi odsetkowej. Te same wnioski wynikają również z innych interpretacji indywidualnych Dyrektora KIS: z 3 stycznia 2025 r. (sygn. 0115-KDIT1.4011.719.2024.1.MK), 5 marca 2025 r. (sygn. 0112-KDIL2-1.4011.102.2025.1.DJ), 27 lutego 2025 r. (sygn. 0114-KDIP3-2.4011.1025.2024.2.BM). Z drugiej strony takie rozwiązanie stanowi pewne praktyczne ułatwienie dla kredytobiorców – nie będą oni musieli korygować zeznań podatkowych za poprzednie lata ani obliczać i płacić odsetek za zwłokę.

REKLAMA

Dodatkowy „koszt” dla frankowicza

Podsumowując przepisy ustawy o podatku dochodowym, zarówno te dotyczące zwrotu otrzymanych kwot, jak i przedawnienia zobowiązania podatkowego wskazują jasno na zasadę rozliczenia i przedawniania zobowiązań wynikających ze zwracanych kwot, o które podatnik obniżył dochód korzystając z ulgi. Ponadto przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie przewidują żadnych dodatkowych wyłączeń ani zwolnień dla tego typu zdarzeń. Z tego powodu wszystko wskazuje na to, że kredytobiorcy, którzy otrzymali zwrot kwot zapłaconych odsetek, prawdopodobnie nie unikną zapłaty wyższego podatku dochodowego.

Przedstawione wyżej konsekwencje podatkowe stanowią zatem kolejny „koszt”, który należy wkalkulować, podejmując decyzję o inicjowaniu sporu sądowego z bankiem. Skłaniają ponadto do ponownego zadania pytania o zasadność wykorzystania instytucji nieważności do umów kredytowych.

Barbara Błaszczak – doktorantka w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego w dyscyplinie nauki prawne, absolwentka prawa oraz studiów Finance, International Investment and Accounting na Uniwersytecie Warszawskim

Krzysztof Koźmiński – profesor Uniwersytetu Warszawskiego, kierownik Zakładu Ekonomicznej Analizy Prawa, kierownik Centrum Oceny Skutków Regulacji Uniwersytetu Warszawskiego, radca prawny, partner zarządzający Kancelarii Jabłoński Koźmiński

Dalszy ciąg materiału pod wideo
Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Czy NBP oprócz rezerw złota utworzy rezerwę bitcoina?

Narodowy Bank Polski zgromadził już blisko 520 ton złota, co plasuje nasz kraj w czołówce największych posiadaczy kruszcu na świecie. W obliczu globalnych zmian pojawia się jednak pytanie: czy złoto wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo finansowe kraju i kiedy Polska zdecyduje się sięgnąć także po bitcoina? Eksperci podpowiadają kiedy i jak tego dokonać!

Nowe uprawnienia PIP od 1 stycznia 2026 r. - decyzje zamiast sądu, wyższe kary i kontrole zdalne

Od początku 2026 roku wejdą w życie przepisy znacząco rozszerzające kompetencje Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). Zmiany te w istotny sposób wpłyną na relacje między pracodawcami, zleceniobiorcami i osobami współpracującymi w modelu B2B. Nowe regulacje mają zwiększyć skuteczność kontroli i ograniczyć nadużycia w zatrudnieniu, ale mogą też oznaczać poważne wyzwania dla firm. W artykule omawiamy najważniejsze założenia nowelizacji oraz jej praktyczne konsekwencje dla przedsiębiorców.

Chcesz mieć byle jaką emeryturę? Wypłacaj pieniądze z PPK na bieżące wydatki

Polska się starzeje, a pracowników ubywa. Co to oznacza dla przyszłych emerytów? Raport GUS nie pozostawia złudzeń - obciążenie systemu emerytalnego będzie coraz większe. W obliczu tych wyzwań Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) stają się kluczem do finansowej stabilności na jesień życia. Tomasz Orlik, Członek Zarządu ds. Operacyjnych, PFR TFI wyjaśnia dlaczego PPK to nie tylko oszczędności, ale i inwestycja w Twoją przyszłość, którą warto potraktować długoterminowo.

Nieobowiązkowe prace domowe - krzywda liczona w miliardach złotych. Kto poniesie odpowiedzialność za decyzje w edukacji?

Jeśli każde dziecko w Polsce straciło jeden rok edukacji przez wadliwe decyzje resortu, to nie mówimy o reformie, lecz o krzywdzie narodowej – wartej ponad 15 miliardów złotych. Waldemar Żurek zapowiada pozwy wobec sędziów, którzy – jego zdaniem – „nie są sędziami” i powinni odpowiadać własnym majątkiem. Wreszcie ktoś głośno mówi o osobistej odpowiedzialności za decyzje publiczne. Problem w tym, że pan Żurek patrzy jedynie tam, gdzie politycznie wygodnie. Jeśli naprawdę chcemy rozmawiać o odpowiedzialności za wyrządzanie krzywdy, to nie w sądach, lecz w Ministerstwie Edukacji trzeba jej szukać - pisze adwokat Grzegorz Prigan.

REKLAMA

Jest limit kontroli – mogą trwać tyle i ani dnia dłużej. NSA potwierdza – wtedy można kazać kontrolerom pocałować klamkę

Przedsiębiorcy, także działający w formie jednoosobowych działalności gospodarczych, mogą być kontrolowani przez szereg państwowych instytucji. Czas trwania kontroli to nie tylko stres co do tego, czy kontroler nie będzie dokonywał innej, mniej korzystnej interpretacji przepisów, niż przedsiębiorca stosował, ale też uciążliwość. W toku kontroli urzędnicy żądają masy dokumentów, a także wyjaśnień, odpowiedzi na pytania. Jednak czas kontroli jest limitowany.

Wniosek o zasiłek pogrzebowy – duże zmiany od 2026 roku

Od 1 stycznia 2026 r. zmienią się zasady składania wniosku o zasiłek pogrzebowy. Wynika to zarówno z nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jak i zmienionych przepisów rozporządzenia w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno–rentowe. Gotowy jest już projekt rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w tej sprawie. Przypomnijmy, że od przyszłego roku wzrośnie też kwota zasiłku pogrzebowego z 4000 zł do 7000 zł.

Odpowiedzialność solidarna przy delegowaniu pracowników do Niemiec. Obowiązki pracodawcy i pracodawcy użytkownika

W przypadku delegowania pracowników do Niemiec - zarówno w modelu pracy tymczasowej, jak i świadczenia usług - szczególnego znaczenia nabiera zagadnienie odpowiedzialności solidarnej. Choć temat ten nie zawsze znajduje się w centrum uwagi przedsiębiorców, jego praktyczne skutki mogą być bardzo poważne. W razie stwierdzenia nieprawidłowości przez instytucje kontrolne, zarówno agencja delegująca pracowników do Niemiec, jak i klient końcowy mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności - również finansowej.Podstawą prawną dla agencji pracy jest Arbeitnehmerüberlassungsgesetz (AÜG) – niemiecka ustawa o zatrudnieniu tymczasowym, natomiast w przypadku firm podwykonawczych zastosowanie ma § 631 niemieckiego Kodeksu cywilnego (BGB). W artykule eksperckim przygotowanym przez Euro-lohn odpowiadamy na pytania: Kto odpowiada za wynagrodzenie, składki i podatki - pracodawca czy użytkownik? Jaka jest rola dokumentów: PIT-4, PIT-28, Lohnsteuerbeschanigung, o czym należy wiedzieć podczas rozliczeń podatkowych i jakie są obowiązki księgowe przy delegowaniu pracowników do Niemiec.

Długi weekend i wysyp wolnego na szybko. Co może zrobić pracownik, gdy wizyta w rodzinnych stronach nie pójdzie zgodnie z planem?

Dzień Wszystkich Świętych zajmuje szczególne miejsce w sercach Polaków. Wielu z nich w czasie zbliżającego się weekendu wyjedzie w rodzinne strony. Nie tylko odwiedzą cmentarze, ale i spotkają się z rodziną. Pracodawcy mogą się spodziewać, że 3 listopada nie każdy stawi się do pracy.

REKLAMA

Listopad to ostatni miesiąc na skorzystanie z tego uprawnienia. Aby zaoszczędzić w grudniu, trzeba szybko złożyć wniosek

Aby skorzystać z wakacji składkowych w grudniu 2025 roku, trzeba złożyć wniosek w listopadzie. Oznacza to, że czas na porządki na koncie ubezpieczonego i zawnioskowanie o ulgę, dobiega końca. Zainteresowani przedsiębiorcy powinni więc przystąpić do działania.

Sąd ogłosił upadłość znanej spółki finansowej. Co powinni zrobić wierzyciele?

W dniu 27 października 2025 roku Sąd Rejonowy w Zielonej Górze (Wydział Gospodarczy) wydał postanowienie o ogłoszeniu upadłości spółki Cinkciarz.pl Sp. z o.o. Sąd wezwał wierzycieli do zgłoszenia roszczeń, powołano także sędziego komisarza i wyznaczono syndyka. Jak poinformował PAP rzecznik Sądu Okręgowego w Zielonej Górze sędzia Bogumił Hoszowski - wszystkie postępowania o charakterze cywilnym, zarówno przed wydziałami cywilnymi, jak też przed wydziałami gospodarczymi z mocy prawa ulegają zawieszeniu.

REKLAMA