Jesteście po czterdziestce i nieźle zarabiacie? Te hiobowe wieści mogą zwalić was z nóg

Bolesne zderzenie oczekiwań z rzeczywistością

Ten pesymistyczny obraz wyłania się z badania dr hab. Katarzyny Sekścińskiej z Uniwersytetu Warszawskiego przeprowadzonego na zlecenie Izby Gospodarczej Towarzystw Emerytalnych.

Choć przeciętny czterdziestolatek spodziewa się, że jego emerytura pokryje aż 72 proc. ostatnich zarobków, Komisja Europejska ostro studzi te nadzieje – prognozowana realna stopa zastąpienia to... niecałe 30 procent. Zderzenie oczekiwań z rzeczywistością może być bolesne, bo aż co trzeci badany wierzy, że jego świadczenie z ZUS będzie równe lub wyższe niż ostatnia pensja. Nic bardziej mylnego.

To nie jest czarny scenariusz – to matematyczna prognoza

Dzisiejsza średnia stopa zastąpienia to około 54 proc., czyli emerytura na poziomie połowy ostatnich zarobków. Ale młodsze pokolenia mają jeszcze gorzej. Dla nich prognozy mówią o 25–30 proc. Jak to wygląda w przełożeniu na konkrety? jeśli dziś zarabiasz 4000 zł netto, to Twoja przyszła emerytura może wynieść zaledwie 1000–1200 zł. I nie, to nie jest czarny scenariusz – to matematyczna prognoza.

I choć oczekiwania czterdziestolatków są optymistyczne, emocje, które towarzyszą myśleniu o przyszłości, już takie nie są. – Trzy najczęściej wskazywane emocje to niepokój, obawa i strach – tłumaczy Sekścińska. – Przy czym dwie pierwsze odczuwa około połowy czterdziestolatków, a strach, co czwarty z nich.

Lata bez umów to dziury w przyszłych świadczeniach

Niepokój czterdziestolatków nie bierze się znikąd. Aż 87 proc. z nich miało przerwy w opłacaniu składek emerytalnych. Powód? Praca na umowę zlecenie, o dzieło lub... zupełnie bez umowy. 65 proc. pracowało kiedyś na „śmieciówkach”, 35 proc. – bez żadnej umowy. Łącznie to ogromna rzesza ludzi z dziurami w przyszłych świadczeniach.

Samozatrudnienie też nie ratuje sytuacji. 22 proc. badanych prowadziło działalność bez etatu, czyli prawdopodobnie odprowadzało minimalne składki. – Długoterminowa praca na umowach cywilnoprawnych, bez etatu, czy bez umowy w ogóle, może dramatycznie obniżyć przyszłą emeryturę – podkreśla Małgorzata Rusewicz, Izby Gospodarczej Towarzystw Emerytalnych. – Dlatego w takich przypadkach kluczowe jest dodatkowe oszczędzanie.

Praca bez etatu i puste konto w ZUS

Historie pracy poza etatem nie są krótkim epizodem. Dla wielu to sposób na życie. Praca bez żadnej umowy trwała przeciętnie dwa i pół roku, ale 9 proc. pracowało tak ponad dekadę, a 5 proc.– całe dorosłe życie. Podobnie zlecenia i dzieła – przeciętnie cztery lata, ale 17 proc. przepracowało na nich ponad dziesięć lat, a 10 proc. – niemal całą karierę zawodową.

Samozatrudnienie? Tu średnia wynosi siedem i pół roku, a 30 proc. samozatrudnionych pracowało tak ponad dziesięć lat. Dla 9 proc. to główna forma pracy od ukończenia osiemnastu lat. Wspólny mianownik? Niskie lub brakujące składki emerytalne. I puste konta w ZUS.

Trzeba pracować na emeryturze

Choć perspektywy nie są różowe, czterdziestolatkowie nie chcą się poddawać. Tylko 20 proc. z nich planuje całkowicie zrezygnować z pracy po osiągnięciu wieku emerytalnego. Prawie 60 proc. zamierza dorabiać do emerytury z ZUS. A ponad 40 proc. deklaruje gotowość do pracy co najmniej dziesięć lat po emeryturze, z czego jedna trzecia – nawet bez limitu, jeśli tylko zdrowie pozwoli.

To pokazuje nowy trend? Dla wielu Polaków emerytura nie będzie czasem odpoczynku, a po prostu kolejnym etapem pracy – często nie z wyboru, ale z konieczności.

Kto powinien dostawać emeryturę?

Tutaj głosy się rozchodzą. 60 proc. badanych uważa, że emerytura powinna być wypłacana każdemu, kto osiągnie ustawowy wiek. Ale 19 proc. ma inne zdanie – ich zdaniem świadczenie powinno trafić tylko do tych, którzy nie mogą już pracować. Pozostali są niezdecydowani.

Ciekawym momentem badania było zderzenie badanych z faktem, że każdy dodatkowy rok pracy może zwiększyć wysokość świadczenia o 7–10 proc. Po tej informacji aż o 38 punktów procentowych spadła liczba osób chcących iść na emeryturę jak tylko będą mogli, a o 12 proc. zmniejszyła się grupa, która wcześniej nie planowała żadnej aktywności zawodowej po 60. czy 65. roku życia.

Trzeba mieć plan B

Ten raport nie zostawia złudzeń – jeśli mamy 30 czy 40 lat i marzymy o bezpiecznej emeryturze, musimy działać już dziś. Realnie ocenić swoją sytuację. Policzyć, ile dostaniemy z ZUS. I – co może najważniejsze – poszukać drugiej drogi: oszczędności, inwestycji, dodatkowych form zabezpieczenia.