Wjeżdżasz quadem do lasu? Teraz możesz trafić nawet do więzienia, rząd zaostrza prawo karne

• Lasy są dewastowane - dane nie pozostawiają złudzeń
• Quady, crossy i skutery niszczą ekosystem leśny
• Stroisz jodłowy – nielegalny biznes przed 1 listopada
• Nowe przestępstwo w Kodeksie karnym – szkodnictwo leśne
• Typ kwalifikowany wykroczenia – większa kara dla „leśnych rajdowców”
• Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?

Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt nowelizacji Kodeksu karnego oraz Kodeksu wykroczeń (projekt o numerze UD275), który ma na celu wprowadzenie znaczących zmian w zakresie odpowiedzialności karnej i wykroczeniowej za niszczenie środowiska leśnego. Głównym celem projektu jest zaostrzenie przepisów dotyczących szkodnictwa leśnego, w szczególności nielegalnego pozyskiwania gałęzi stroiszu jodłowego oraz bezprawnego wjazdu pojazdami mechanicznymi do lasów. Projekt ten wpisuje się w pilną potrzebę ochrony lasów przed zjawiskami, które w ostatnich latach przybrały niepokojąco dużą skalę i dotychczas nie były skutecznie penalizowane.

Lasy są dewastowane - dane nie pozostawiają złudzeń

Potrzeba podjęcia prac legislacyjnych wynika z alarmującej analizy danych, która pokazuje blisko 40-krotny wzrost szkód związanych z nielegalnymi wjazdami do lasów oraz pozyskiwaniem stroiszu jodłowego w ostatnich pięciu latach. Skala tych naruszeń z roku na rok jest coraz większa, co świadczy o nieskuteczności obowiązujących regulacji.

W obecnym stanie prawnym działania te często kwalifikowane są wyłącznie jako wykroczenia. Powoduje to, że są traktowane przez sprawców jako czyny niskiej szkodliwości społecznej, niewymagające głębszego namysłu ani odpowiedzialności.

Quady, crossy i skutery niszczą ekosystem leśny

Najbardziej widocznym i niepokojącym zjawiskiem jest wzrost liczby nielegalnych wjazdów pojazdami mechanicznymi do lasów. Zgodnie z danymi, w 2021 roku odnotowano 36 303 przypadki tego typu wykroczeń na podstawie art. 161 Kodeksu wykroczeń. Natomiast w roku 2024 liczba ta wyniosła już 57 713 przypadków, co stanowi aż 59-procentowy wzrost w ciągu trzech lat. Problem ten jest szczególnie powiązany z rosnącą dostępnością pojazdów terenowych, takich jak quady, motocykle krosowe oraz inne podobne środki transportu, których użytkownicy coraz częściej wykorzystują lasy jako miejsce do jazdy rekreacyjnej.

Takie działania nie tylko naruszają obowiązujące przepisy, ale przede wszystkim prowadzą do istotnych zniszczeń w ekosystemie leśnym. Generowany przez pojazdy hałas płoszy zwierzęta, a intensywne użytkowanie ściółki leśnej prowadzi do degradacji roślinności, grzybni, a także niszczenia siedlisk zwierząt i chronionych gatunków. Dotychczasowe przepisy, które przewidują niskie grzywny oraz brak możliwości nałożenia nawiązki, okazały się niewystarczające do skutecznego przeciwdziałania temu zjawisku. Brakuje im przede wszystkim siły prewencyjnej, która mogłaby zniechęcać do podejmowania takich działań.

Stroisz jodłowy – nielegalny biznes przed 1 listopada

Drugim, równie poważnym problemem, na który odpowiada projekt ustawy, jest nielegalne pozyskiwanie stroiszu jodłowego – czyli gałęzi jodłowych. Stroisz wykorzystywany jest przede wszystkim w okresie poprzedzającym dzień Wszystkich Świętych 1 listopada, kiedy to służy do dekoracji grobów. Zjawisko kradzieży stroiszu nasila się właśnie w tym czasie, a obecna linia orzecznicza Sądu Najwyższego jasno wskazuje, że tego typu czyny, nawet jeśli dotyczą dużych ilości gałęzi, nie są traktowane jako przestępstwo.

W praktyce kradzież stroiszu każdorazowo klasyfikowana jest wyłącznie jako wykroczenie na podstawie art. 148 Kodeksu wykroczeń. Oznacza to, że niezależnie od wartości ukradzionych gałęzi, sprawca może zostać ukarany jedynie grzywną i ewentualną nawiązką w wysokości maksymalnie 500 zł. Dane statystyczne również obrazują skalę problemu: w 2021 roku odnotowano 544 przypadki naruszenia art. 148 K.w., w 2022 – 859, w 2023 – 684, a w 2024 – 580. Choć liczby nie wykazują stałego trendu wzrostowego, to ich wysokość świadczy o powtarzalności i trwałości tego zjawiska.

Nowe przestępstwo w Kodeksie karnym – szkodnictwo leśne

W odpowiedzi na te problemy, projekt ustawy przewiduje szereg zmian legislacyjnych, których celem jest skuteczniejsze karanie sprawców oraz wprowadzenie bardziej odstraszających sankcji. Kluczową propozycją jest dodanie nowego typu przestępstwa – szkodnictwa leśnego (art. 290a Kodeksu karnego), które ma obowiązywać obok dotychczasowego przepisu dotyczącego wyrębu drzewa z lasu. Nowe przepisy będą przewidywały również obowiązkowe orzekanie nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, w wysokości podwójnej wartości przedmiotu czynu.

Ponadto, projekt przewiduje zmianę art. 148 Kodeksu wykroczeń, polegającą na wprowadzeniu możliwości karania za usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo w popełnianiu tego wykroczenia. Taki zabieg ma umożliwić skuteczniejsze ściganie osób współodpowiedzialnych za tego typu działania, a nie tylko bezpośrednich sprawców. W przypadku stwierdzenia wykroczenia z art. 148 § 1, sąd będzie zobowiązany do orzeczenia nawiązki w wysokości podwójnej wartości szkody – co stanowi wyraźne zaostrzenie obowiązujących norm.

Typ kwalifikowany wykroczenia – większa kara dla „leśnych rajdowców”

Kolejna zmiana dotyczy art. 161 Kodeksu wykroczeń, gdzie wprowadzony zostanie typ kwalifikowany. Będzie on obejmował sytuacje, w których osoba prowadząca pojazd powoduje znaczny hałas lub niszczy, bądź poważnie uszkadza rośliny, zwierzęta, grzyby oraz ich siedliska. W tych przypadkach możliwe będzie orzeczenie nawiązki, a w najpoważniejszych – będzie to obowiązek sądu. Nawiązka może wynieść do 1500 złotych, co stanowi istotne podniesienie poziomu sankcji.

Projekt nowelizacji rozszerza również katalog wykroczeń objętych przepisem art. 38 § 2 Kodeksu wykroczeń. Zgodnie z nowym brzmieniem, w przypadku recydywy – czyli ponownego popełnienia wykroczenia z art. 161 K.w. w ciągu dwóch lat od poprzedniego prawomocnego ukarania – grzywna będzie musiała wynosić co najmniej dwukrotność minimalnej ustawowej kary. Taki zapis ma skutecznie przeciwdziałać uporczywemu łamaniu przepisów przez te same osoby.

Wreszcie, projekt przewiduje także zmianę art. 120 Kodeksu wykroczeń, polegającą na dodaniu § 2a. Nowy przepis wprowadza możliwość względnie wnioskowego trybu ścigania wykroczenia, jeżeli czyn został popełniony na szkodę osoby najbliższej. To rozwiązanie ma chronić prywatne relacje i ograniczyć niepotrzebne postępowania, które mogłyby zaogniać konflikty rodzinne.

Kiedy nowe przepisy wejdą w życie?

Projekt został przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości, a osobą odpowiedzialną za jego opracowanie jest Arkadiusz Myrcha, Sekretarz Stanu. Za przedłożenie projektu Radzie Ministrów również odpowiada Ministerstwo Sprawiedliwości. Zgodnie z harmonogramem legislacyjnym, planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów przypada na IV kwartał 2025 roku.

Wprowadzenie powyższych zmian ma na celu przywrócenie równowagi pomiędzy ochroną przyrody a swobodą korzystania z lasów. Obecne przepisy nie odpowiadają na wyzwania rzeczywistości – nielegalne wjazdy quadami i kradzieże stroiszu nie są już incydentalnymi przewinieniami, lecz stałym i szkodliwym zjawiskiem. Nowelizacja ma być odpowiedzią na potrzeby społeczne i środowiskowe, wzmacniając zarówno aspekt prewencyjny, jak i represyjny polskiego prawa karnego oraz wykroczeniowego.