To zmora pracodawców w okresie Bożego Narodzenia. Tego zwolnienia muszą udzielić. Za odmowę grozi nawet 30.000 złotych kary

• Do 30.000 złotych kary za odmowę udzielenia zwolnienia od pracy
• Ze zwolnienia z powodu siły wyższej łatwo skorzystać samowolnie

Do 30.000 złotych kary za odmowę udzielenia zwolnienia od pracy

Zbliża się okres świąteczny, a wraz z nim u pracodawców pojawia się obawa, czy w 2024 roku będą musieli zmagać się z takimi samym problemami, jak rok wcześniej. To Boże Narodzenie 2023 pokazało bowiem, że pracownicy w okresie okołoświątecznym chętnie nadużywają przysługującego im od kwietnia 2023 roku nowego uprawnienia – zwolnienia z powodu siły wyższej. 
Na podstawie art. 148¹ ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, każdy pracownik ma prawdo w ciągu roku kalendarzowego do zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. Choć dla skorzystania z tego uprawnienia wymagane jest zaistnienie określonych okoliczności, to jednak pracodawca nie ma ani prawa, ani możliwości weryfikowania ich faktycznego wystąpienia. Ma natomiast obowiązek udzielenia zwolnienia na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania ze zwolnienia.

Pracodawcy często mylnie przyjmują, że użycie przez ustawodawcę w omawianej regulacji określenia „wniosek” oznacza, że pracodawca ma prawo do rozpatrzenia go zgodnie ze swoim uznaniem. Jednak ustawodawca wyraźnie wskazał, że udzielenie zwolnienia jest obowiązkiem pracodawcy. Oznacza to, że w praktyce musi on zaufać oświadczeniu złożonemu przez pracownika i wywiązać się z obciążającego go obowiązku. Co więcej, trzeba pamiętać, że ewentualna odmowa będzie w tym wypadku wypełniała przesłanki wykroczenia przeciwko prawom pracownika podlegającego karze grzywny do 1000 złotych do 30.000 złotych. 

Ze zwolnienia z powodu siły wyższej łatwo skorzystać samowolnie

Dlaczego pracownicy tak chętnie korzystają ze zwolnienia z powodu siły wyższej w okresie okołoświątecznym? Bo zbliża się koniec roku kalendarzowego, a więc z dużym prawdopodobieństwem nie będą już mieli okazji skorzystać z niego w innym terminie, a wraz z zakończeniem roku prawo do zwolnienia przepadnie. Nie przechodzi ono bowiem na kolejny rok kalendarzowy. W praktyce okazuje się także, że wykorzystanie go w przypadku chęci wzięcia nagłego wolnego jest łatwiejsze niż np. w przypadku urlopu na żądanie. Również w przypadku tego uprawnienia terminologia okazuje się bowiem być myląca. Mogłoby się wydawać (i przez pewien czas tak właśnie przyjmowano), że w sytuacji zgłoszenia chęci skorzystania z tego rodzaju zwolnienia, pracodawca nie może odmówić pracownikowi. Tymczasem Sąd Najwyższy w wyroku z 2009 r. wskazał, że chociaż z przepisu wyraźnie wynika, że pracodawca ma obowiązek udzielenia pracownikowi tego urlopu we wskazanym przez niego terminie, to jednak ten obowiązek nie ma bezwzględnego charakteru (wyrok SN z 28 października 2009 r., sygn. akt II PK 123/09). W szczególnym przypadku pracodawca nie musi się z niego wywiązywać i może odmówić pracownikowi udzielenia urlopu na żądanie. Co więcej Sąd Najwyższy wskazał również, że rozpoczęcie urlopu na żądanie bez udzielenia go przez pracodawcę, stanowi ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych (wyrok SN z 16 września 2008 r., sygn. akt II PK 26/08). Sprawia to, że pracownicy, którzy nie zaplanowali w okresie okołoświątecznym wykorzystania urlopu wypoczynkowego – czy to dlatego, że wykorzystali go już wcześniej, czy dlatego, że nie pozwalała na to organizacja pracy, chętnie korzystają z możliwości wykorzystania zwolnienia z powodu siły wyższej. To zaś często doprowadza do dezorganizacji pracy, którą pracodawcy muszą zazwyczaj w tym czasie planować, mając do dyspozycji mocno okrojony skład osobowy zatrudnionych.

Podstawa prawna
art. 148^1, art. 167² ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465)

Autopromocja

Kodeks pracy 2025. Praktyczny komentarz z przykładami

Sprawdź