Kradzież tożsamości - zmiany w przepisach prawa 2023 r.

Na czym polega kradzież tożsamości

Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości ma na celu przede wszystkim zwiększenie ochrony przed nadużyciami wynikającymi z kradzieży danych i ograniczenia skali zjawiska wyłudzania środków finansowych poprzez zaciąganie zobowiązań finansowych na inną osobę (m.in. umowy kredytu, umowy pożyczki, umowy sprzedaży nieruchomości) bez wiedzy i zgody właściciela, a także zjawiska tzw. SIM swappingu, czyli wyrobienia duplikatu karty SIM, która może być potem użyta do nielegalnego autoryzowania transakcji.

Co zmienia się w przepisach i od kiedy

Ustawa wprowadza zmiany w: 

1. ustawie z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie,
2. ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe,
3. ustawie z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne, 
4. ustawie z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, 
5. ustawie z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych, 
6. ustawie z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (zwanej dalej: „ustawą o ewidencji”), 
7. ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim - ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych.
8. ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym, 
9. ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, 
10. ustawie z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych, 
11. ustawie z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych.

Gdzie zgłosić wyciek PESEL

Przeciwdziałaniu kradzieży tożsamości służyć ma przede wszystkim rozwiązanie przewidziane w art. 8 ustawy, zmieniającym ustawę o ewidencji, które umożliwi osobie, której dane dotyczą, nieodpłatne zastrzeżenie oraz cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL. Zastrzeżenie i cofnięcie zastrzeżenia będzie mogło być dokonane przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej przez ministra właściwego do spraw informatyzacji po uwierzytelnieniu (usługa dostępna na Gov.pl albo za pomocą aplikacji mobilnej mObywatel) albo osobiście do organu dowolnej gminy. Dodatkowo zastrzeżenia numeru PESEL będzie można dokonać osobiście w banku krajowym, spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej oraz w placówce operatora wyznaczonego, o którym mowa w art. 3 pkt 13 ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe, a także za pomocą systemu teleinformatycznego banku krajowego albo spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, w którym jest uwierzytelniana osoba dokonująca zastrzeżenia, o ile podmioty te będą świadczyły taką usługę.

Ustawodawca określił również tryb zastrzegania numeru PESEL i cofania zastrzeżenia w przypadku osoby nieposiadającej zdolności do czynności prawnych albo posiadającej ograniczoną zdolność, a także tryb zastrzegania numeru PESEL w przypadku niemożności złożenia wniosku o zastrzeżenie numeru PESEL spowodowanej chorobą, niepełnosprawnością lub inną niedającą się pokonać przeszkodą.

Na podstawie dodawanych do ustawy o ewidencji art. 23a–23c minister właściwy do spraw informatyzacji będzie prowadził rejestr zastrzeżeń numerów PESEL. Rejestr ten będzie prowadzony w systemie teleinformatycznym. Każdy zainteresowany będzie mógł przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej przez ministra właściwego do spraw informatyzacji nieodpłatnie zweryfikować informację o aktualnym zastrzeżeniu numeru PESEL albo zastrzeżeniu numeru PESEL we wskazanej przez weryfikującego chwili. 

Ponadto w zmianach do ustawy o ewidencji przewidziano stworzenie usług, które umożliwią osobie, której dane będą przetwarzane w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL, wgląd do jej danych przetwarzanych w rejestrze oraz wgląd do informacji kto i kiedy weryfikował czy jej numer PESEL jest zastrzeżony. E-usługa wglądu do danych przetwarzanych w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL umożliwi osobie, której dane będą przetwarzane uzyskanie zaświadczenia, zawierającego pełny albo częściowy odpis danych dotyczących tej osoby przetwarzanych w rejestrze. 

Kradzież tożsamości a sprawy notarialne

Nowelizacja ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie przewiduje, że notariusz przed dokonaniem czynności notarialnej, której przedmiotem będzie nabycie, zbycie albo obciążenie nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich lub sporządzenie pełnomocnictwa do nabycia, zbycia albo obciążenia nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich, będzie obowiązany zweryfikować numer PESEL w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL. Notariusz odmówi dokonania takiej czynności, jeżeli numer PESEL mocodawcy lub strony czynności będzie zastrzeżony.

Kradzież tożsamości a sprawy bankowe

W zakresie zmian w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, na mocy dodanego art. 105d ust. 1 i 2, bank krajowy, instytucja kredytowa, oddział instytucji kredytowej oraz oddział banku zagranicznego przed zawarciem z konsumentem umowy: rachunku oszczędnościowego i rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego, o świadczenie usługi płatniczej, polegającej na wydawaniu instrumentów płatniczych, jeżeli przewidziano w jej treści możliwość zawarcia umowy kredytu lub pożyczki, kredytu, pożyczki oraz leasingu, a także przed zmianą zawartej z konsumentem umowy: kredytu, pożyczki oraz leasingu, jeżeli w wyniku zmiany nastąpi zwiększenie zadłużenia, będą obowiązane zweryfikować numer PESEL konsumenta w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL. Weryfikacja będzie konieczna również przed dokonaniem przez konsumenta w placówce banku albo oddziału banku zagranicznego wypłaty gotówkowej z rachunku bankowego, która pojedynczo lub jako kolejna powoduje, że suma wypłat gotówkowych dokonanych w danym dniu we wszystkich placówkach danego podmiotu przekracza trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę. Analogiczne rozwiązania będą obowiązywały w odniesieniu do: 

1) spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, w zakresie umów pożyczek, umów kredytowych oraz wypłat gotówkowych,

2) kredytodawcy w związku z zawarciem umowy o kredyt konsumencki, 

3) dostawcy usług płatniczych w związku z zawarciem z konsumentem umowy rachunku płatniczego oraz umowy kredytu w rachunku płatniczym i zmiany tej umowy, o ile zmiana będzie skutkowała zwiększeniem zadłużenia.

Kradzież tożsamości abonenta

Nowelizacja ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne przewiduje, że dostawca publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych będzie obowiązany przed wydaniem kopii albo wtórnika karty lub innego urządzenia, służących do identyfikacji abonenta w publicznej sieci telekomunikacyjnej lub ich cyfrowego odwzorowania, do weryfikacji w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL czy numer PESEL podany przez abonenta, o ile abonent go podał, jest zastrzeżony. W przypadku gdy numer PESEL okaże się zastrzeżony dostawca nie będzie mógł wydać kopii, wtórnika oraz ich cyfrowego odwzorowania.

Zmiany w ustawie z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych pozwolą biuru informacji gospodarczej prowadzić działalność, polegającą na uzyskiwaniu na zlecenie klienta biura danych z rejestru zastrzeżeń numerów PESEL.

 Kradzież tożsamości właściciela pojazdu

Nowelizacja ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym ma ograniczyć obowiązki właściciela pojazdu oraz uprościć i skrócić procedury administracyjne, związane z nabyciem i zbyciem pojazdu m.in. przez:

1) zastąpienie obowiązku zawiadamiania starosty o nabyciu pojazdu obowiązkiem rejestracji pojazdu; zmiana ma zapewnić aktualność danych o właścicielach pojazdów w centralnej ewidencji pojazdów, rozwiązać problem nakładania mandatów na osoby, które już nie są właścicielami pojazdów, wyeliminować pojawiające się wątpliwości dotyczące relacji pomiędzy zgłoszeniem nabycia pojazdu a rejestracją pojazdu; w następstwie noweli właściciel pojazdu będzie miał 30 dni od dnia nabycia pojazdu na złożenie wniosku o jego rejestrację (w przypadku przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie obrotu pojazdami termin ten będzie wynosił 90 dni); w przypadku, gdy przed upływem terminu na wykonanie obowiązku złożenia wniosku o rejestrację zostanie wydane zaświadczenie o demontażu pojazdu albo zaświadczenie o przyjęciu niekompletnego pojazdu przez przedsiębiorcę prowadzącego stację demontażu lub przedsiębiorcę prowadzącego punkt zbierania pojazdów, właściciel pojazdu będzie zwolniony z tego obowiązku jak również w przypadku gdy właściciel pojazdu nabytego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dokona zbycia tego pojazdu przed upływem terminu na złożenie wniosku; w przypadku nieterminowego dopełnienia obowiązku, właściciel pojazdu będzie podlegał karze na zasadach analogicznych do dziś obowiązujących za nieterminowe zgłoszenie nabycia pojazdu;

2)  określenie sztywnej wysokości kary pieniężnej za niedopełnienie obowiązku rejestracji pojazdu oraz zawiadomienia o zbyciu pojazdu;

3)  jednoznaczne zdefiniowanie właściwości organu prowadzącego postępowanie w sprawie nałożenia kary.

Ponadto w ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym wprowadza się możliwość elektronicznego zwrotu zatrzymanego dowodu rejestracyjnego bez konieczności czekania na odbiór fizycznego dokumentu w starostwie w przypadku zatrzymania dowodu przez stację kontroli pojazdów. Obecnie zatrzymanie dowodu rejestracyjnego wiąże się z fizycznym zatrzymaniem dokumentu i przekazaniem go do starosty. Stacje kontroli pojazdów są jedynym podmiotem, który realizuje procedurę w taki sposób. Zgodnie z obowiązującymi przepisami zwrot dowodu rejestracyjnego następuje po przeprowadzeniu badania technicznego i potwierdzeniu, że ustała przyczyna zatrzymania. W następstwie nowelizacji będzie można ubiegać się o zwrot dowodu rejestracyjnego w stacji kontroli pojazdów zaraz po przeprowadzeniu przez nią badania technicznego, a nie u starosty.

Kontrola wjazdu do strefy czystego transportu

W ustawie z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych wprowadzono alternatywną możliwość kontroli wjazdu do strefy czystego transportu. Obowiązujące przepisy przewidują jedyną metodę identyfikacji pojazdu, tj. obowiązek oklejania szyby pojazdu nalepką, uprawniającą do wjazdu do strefy czystego transportu. Ustawodawca postanowił, że rada gminy będzie decydowała o sposobie prowadzenia kontroli w oparciu o system „nalepkowy” lub za pomocą systemów automatycznego czytania tablic – w oparciu o dane pobierane z centralnej ewidencji pojazdów. Aby umożliwić gminie prowadzenie kontroli zakazu wjazdu do strefy czystego transportu z wykorzystaniem technologii automatycznego rozpoznawania tablic rejestracyjnych, minister właściwy do spraw informatyzacji, po podaniu numeru rejestracyjnego, udostępni dane z centralnej ewidencji pojazdów m.in. o normie EURO, rodzaju paliwa, roku produkcji pojazdu, w tym w formie usługi sieciowej. Właściciel pojazdu (użytkownik pojazdu) nie będzie musiał dodatkowo przedstawiać dowodu rejestracyjnego i dokumentować powyższych danych, jeżeli znajdują się one w centralnej ewidencji pojazdów.

Kradzież tożsamości a ubezpieczenia

Zmiany w ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych mają na celu ułatwienie dostępu obywateli do informacji zgromadzonych w ogólnopolskiej bazie danych o umowach ubezpieczeń komunikacyjnych prowadzonej przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. Fundusz prowadzi bazę danych o umowach działu II grupy 3. i 10. załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej z wyłączeniem odpowiedzialności przewoźnika (tj. umowach odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych i casco pojazdów lądowych, z wyjątkiem pojazdów szynowych), zdarzeniach powodujących odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń z tytułu tych umów oraz wypłaconych odszkodowaniach. Dane te są udostępniane uprawnionym podmiotom wskazanym w zmienianej ustawie (m.in. poszkodowanemu, uprawnionemu oraz posiadaczowi pojazdu mechanicznego). Aktualnie Fundusz udostępnia pisemnie lub przez swoją stronę internetową informację o zawarciu umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przez posiadacza danego pojazdu oraz nazwę zakładu ubezpieczeń, z którym ta umowa została zawarta, bez ujawniania danych osobowych posiadacza pojazdu. 
W następstwie nowelizacji dane te będą dostępne również za pośrednictwem innych usług online, w tym w aplikacji mObywatel.

Kradzież tożsamości a usługi turystyczne

Zmiana ustawy z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych ma na celu umożliwienie Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu kierowania do przedsiębiorców turystycznych wezwań do wywiązania się z obowiązku złożenia deklaracji lub opłacenia należnych składek na Turystyczny Fundusz Gwarancyjny drogą elektroniczną za pośrednictwem systemu teleinformatycznego Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego. 

Celem natomiast art. 17 ustawy jest uporządkowanie centralnej ewidencji pojazdów i wyeliminowanie z niej pojazdów, co do których istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że one nie istnieją. Przyjęte rozwiązania wyeliminują również negatywne konsekwencje niedopełnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego, o której mowa w art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w stosunku do pojazdów, po wygaśnięciu ich rejestracji. Zgodnie z art. 17 ust. 1, decyzje o rejestracji pojazdu wydane przed dniem 14 marca 2005 r., dotyczące pojazdów nieposiadających ważnego okresowego badania technicznego, w stosunku do których ich posiadacze nie dopełnili obowiązku zawarcia umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, jeżeli pojazd im podlega, przez okres dłuższy niż 10 lat, przypadający bezpośrednio przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, wygasną z dniem 10 czerwca 2024 r. Zgodnie z ust. 2 wskazanego artykułu, przyjęte rozwiązanie nie będzie stosowane do pojazdów zabytkowych oraz pojazdów wolnobieżnych. Pojazd, którego rejestracja wygasła, będzie mógł być ponownie zarejestrowany (art. 17 ust. 3).

Kradzież tożsamości  - kiedy wejdą w życie nowe przepisy

Ustawa wejdzie w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, z wyłączeniem niektórych przepisów, które wchodzą w życie w innym terminie wskazanym w ustawie. 

Źródło: prezydent.pl