Temat na niedzielę: Kościół zwolniony z podatku od nieruchomości, chociaż posiada majątek szacowany na ponad 494 mln zł, a wierni – zapłacą daninę nawet od płotu

• Co podlega opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości, kogo obciąża zobowiązanie podatkowe z tytułu podatku od nieruchomości i w jaki sposób wyznaczane są stawki podatku od nieruchomości?
• Czy Kościół zobowiązany jest do uiszczania podatku od należących do niego nieruchomości?
• Ile nieruchomości w Polsce jest w posiadaniu Kościoła katolickiego?

Co podlega opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości, kogo obciąża zobowiązanie podatkowe z tytułu podatku od nieruchomości i w jaki sposób wyznaczane są stawki podatku od nieruchomości?

Grunty, budynki (lub ich części) oraz budowle, czyli obiekty, które nie są budynkami (lub ich części) związane z prowadzeniem działalności gospodarczej – są opodatkowane podatkiem od nieruchomości. Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości nie podlegają użytki rolne i lasy, chyba, że są one zajęte na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej. Wówczas – od nich również zapłaci się podatek od nieruchomości.

Od 1 stycznia 2025 r. – na potrzeby opodatkowania podatkiem od nieruchomości – zmianie uległy definicje obiektów budowlanych. Zgodnie z ustawą z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych – budynek, stanowi obiekt:

• wzniesiony w wyniku robót budowlanych,
• wraz z instalacjami zapewniającymi możliwość jego użytkowania zgodnie z przeznaczeniem,
• trwale związany z gruntem,
• wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych,
• który posiada fundamenty i dach.

Ważne! Budynkiem na potrzeby opodatkowania podatkiem od nieruchomości nie jest obiekt, w którym są lub mogą być gromadzone materiały sypkie, materiały występujące w kawałkach albo materiały w postaci ciekłej lub gazowej, którego podstawowym parametrem technicznym, określającym przeznaczenie, jest pojemność.

Definicję budowli podzielono na kilka grup obiektów budowlanych, które zostały wzniesione w wyniku robót budowlanych.

W myśl powyższego – budowlą są:

• obiekty niebędące budynkami, wymienione w nowym załączniku nr 4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, wraz z instalacjami zapewniającymi możliwość ich użytkowania zgodnie z przeznaczeniem – załącznik zawiera 28 pozycji, w których wymienia poszczególne budowle (w tym m.in. ogrodzenie – w ramach poz. 22 załącznika nr 4),
• elektrownie wiatrowe, elektrownie jądrowe i elektrownie fotowoltaiczne, biogazownie, biogazownie rolnicze, magazyny energii, kotły, piece przemysłowe, kolej linową, wyciągi narciarskie oraz skocznie, w części niebędącej budynkiem – wyłącznie w zakresie ich części budowlanych,
• urządzenia budowlane – przyłącza oraz urządzenia instalacyjne, w tym służące oczyszczaniu lub gromadzeniu ścieków, oraz inne urządzenia techniczne, bezpośrednio związane z budynkiem lub budowlą wymienioną w załączniku do ustawy, niezbędne do ich użytkowania zgodnie z przeznaczeniem,
• urządzenia techniczne – wyłącznie w zakresie ich części budowlanych,
• fundamenty pod maszyny oraz pod urządzenia techniczne, jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów składających się na całość użytkową.

Do uiszczenia podatku od nieruchomości zobowiązane są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, które są:

• właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych,
• posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych,
• użytkownikami wieczystymi gruntów,
• posiadaczami nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich części, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli posiadanie:
• • wynika z umowy zawartej z właścicielem, Agencją Nieruchomości Rolnych lub z innego tytułu prawnego, z wyjątkiem posiadania przez osoby fizyczne lokali mieszkalnych niestanowiących odrębnych nieruchomości lub
  • jest bez tytułu prawnego.

Stawki podatku od nieruchomości mogą być różne w różnych gminach – określają je w swoich uchwałach rady gmin. Górne granice, wyznacza jednak corocznie Minister Finansów, w drodze obwieszczenia.

Stawki podatku od nieruchomości mają charakter kwotowy. Wyjątek stanowi stawka od budowli (czyli obiektów, które nie są budynkami, a wiec m.in. – od płotu), która ma charakter procentowy i wynosi 2% wartości tych budowli.

Ważne! W przypadku gruntów lub budynków związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą stosowane są wyższe kwotowe stawki opodatkowania.

Czy Kościół zobowiązany jest do uiszczania podatku od należących do niego nieruchomości?

Według danych GUS – dominującym wyznaniem w Polsce jest Kościół katolicki obrządku łacińskiego. Zbiorowość wiernych zaliczających się do Kościoła rzymskokatolickiego stanowi (według ostatniego spisu powszechnego) 33 729 tys. osób, co stanowi 87,6% ogółu ludności.¹ Zatem – na przykładzie Kościoła katolickiego, jako zrzeszającego największą liczbę wiernych w Polsce – czy należące do niego nieruchomości podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości?

Odpowiedzi na powyższe pytanie, należy poszukiwać w ustawie z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 5 ust. 4 ww. ustawy – kościelne osoby prawne są zwolnione z opodatkowania podatkiem od nieruchomości lub ich części, stanowiących własność tych osób lub używanych przez nie na podstawie innego tytułu prawnego na cele niemieszkalne, z wyjątkiem części zajmowanej na wykonywanie działalności gospodarczej.

Zasada ta, dotyczy jednak nie tylko Kościoła katolickiego, ale również innych wspólnot religijnych tworzonych w Polsce (tj. innych kościołów i związków wyznaniowych), które – zgodnie z art. 13 ust. 6 ustawy z dnia 1 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania – także są zwolnione z opodatkowania podatkiem od nieruchomości lub ich części, stanowiących własność tych osób lub używanych przez nie na podstawie innego tytułu prawnego na cele niemieszkalne, z wyjątkiem części zajmowanej na wykonywanie działalności gospodarczej.

Z powyższych zasad wynika zatem, że zarówno Kościół katolicki, jak i inne kościoły i związki wyznaniowe działające w Polsce, co do zasady – są zwolnione z podatku od nieruchomości (niezależnie od tego czy są one wykorzystywane do celów religijnych czy nie). Podatek od nieruchomości – Kościoły i związki wyznaniowe zapłacą tylko od nieruchomości lub ich części, które wykorzystywane są przez nie na wykonywanie działalności gospodarczej (czyli m.in. od gruntów, które są przez kościoły wynajmowane lub dzierżawione, jak również od lokali, w których prowadzone są np. punkty sprzedaż dewocjonaliów – tj. przedmiotów kultu religijnego, zwykle niewielkich rozmiarów, wykorzystywanych w praktykach religijnych i stanowiących symbol wiary). Znaczna część nieruchomości należących do kościołów i związków wyznaniowych – opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości zatem nie podlega.

Ile nieruchomości w Polsce jest w posiadaniu Kościoła katolickiego?

Zgodnie z raportem przygotowanym przez portal WP², na podstawie analizy danych z Elektronicznych Ksiąg Wieczystych, prowadzonych przez Ministerstwo Sprawiedliwości – wśród nieruchomości należących do Kościoła zostały wymienione:

1. grunty orne, łąki, pastwiska i nieużytki, których powierzchnia – będąca w posiadaniu Kościoła – została oszacowana na przeszło 3 533 ha i wyceniona na ponad 240 mln zł,
2. nieruchomości wypoczynkowe, czyli działki, na których funkcjonują hotele, pensjonaty, domy wczasowe i ośrodki rekolekcyjne, których łączna wartość została wyceniona na ponad 56 mln zł,
3. nieruchomości typowo miejskie, czyli:
4. 1. mieszkania, których łączna powierzchnia została oszacowana na ponad 3 580 m2 i wycenione zostały na ponad 23 mln zł oraz
   2. kamienice, domy i budynki, posadowione na działkach o łącznej powierzchni oszacowanej na ponad 10 ha i wycenione na ponad 173 mln zł.

Od znacznej części powyższego majątku – Kościół nie zapłaci podatku od nieruchomości.

¹ GUS, Wyznania religijne w Polsce w latach 2019-2021, Warszawa 2022

² Paweł Kapusta (w:) WP.pl, Dominium. Tysiące hektarów, luksusowe hotele, kamienice, mieszkania. Polscy biskupi i majątek diecezji warty pół miliarda złotych, 23 czerwca 2025 r.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2025 r., poz. 707)
• Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1966)
• Ustawy z dnia 1 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 265)