Tysiące seniorów z tych roczników z nowym uprawnieniem. Data urodzenia może zapewnić im specjalną, wcześniejszą emeryturę z ZUS. Jest jednak jeden kluczowy warunek. Jaki?

• Możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze
• Warunki niezbędne do uzyskania wcześniejszej emerytury
• Zróżnicowany wiek emerytalny i staż dla poszczególnych zawodów
• Wymagane dokumenty aplikacyjne

Możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze

Istnieje opcja uzyskania wcześniejszej emerytury z ZUS dla osób, które wykonywały pracę w warunkach uznanych za szczególne. ZUS dzieli ten rodzaj pracy na dwie główne kategorie. Pierwsza to praca w szczególnych warunkach, która obejmuje zajęcia o znaczącej szkodliwości dla zdrowia i wysokiej uciążliwości. Do tej grupy zaliczane są również profesje wymagające wyjątkowej sprawności psychofizycznej, kluczowej dla zapewnienia bezpieczeństwa - zarówno własnego, jak i innych. Jako przykłady ZUS wymienia między innymi pracę górniczą pod ziemią, przetwarzanie azbestu, produkcję ołowiu i kadmu, a także służbę ratowników Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (GOPR). Druga kategoria to praca o szczególnym charakterze, w której znajdują się takie profesje jak funkcjonariusze administracji celnej, pracownicy organów kontroli państwowej (np. Najwyższej Izby Kontroli - NIK), dziennikarze, artyści, nauczyciele oraz żołnierze zawodowi. Należy jednak zaznaczyć, że nie każda praca wykonywana w warunkach uciążliwych automatycznie uprawnia do tego świadczenia. Oficjalny i zamknięty wykaz zawodów kwalifikujących się do wcześniejszej emerytury jest zawarty w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku.

Warunki niezbędne do uzyskania wcześniejszej emerytury

Aby ubiegać się o to świadczenie, ubezpieczony musiał spełnić łącznie wszystkie wymagane warunki do dnia 31 grudnia 2008 roku. Po pierwsze, konieczne było osiągnięcie obniżonego wieku emerytalnego, który różni się w zależności od płci i specyfiki wykonywanej pracy. Po drugie, wymagany był odpowiedni ogólny staż ubezpieczeniowy (sumujący okresy składkowe i nieskładkowe), wynoszący minimum 20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn. Po trzecie, kluczowe było udokumentowanie wymaganego stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, przy czym jego długość jest uzależniona od konkretnego zawodu. Dodatkowo, w przypadku bycia członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego (OFE), niezbędne było złożenie wniosku o przekazanie zgromadzonych w nim środków na rachunek ZUS.

Zróżnicowany wiek emerytalny i staż dla poszczególnych zawodów

Wiek uprawniający do wcześniejszej emerytury oraz wymagany staż pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze są zróżnicowane w zależności od profesji:

• Pracownicy kolejowi muszą udokumentować co najmniej 15 lat pracy na kolei. Ich wiek emerytalny to 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn.
• Dla prac wymienionych w wykazie A rozporządzenia wymagane jest 15 lat pracy w jednym z tych zawodów, a wiek emerytalny ustalono na 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn.
• Prace z wykazu B wymagają udokumentowania stażu wynoszącego 10, 15 lub 20 lat, zależnie od konkretnego stanowiska, przy jednoczesnym spełnieniu pozostałych warunków.
• Dziennikarze muszą posiadać 15 lat udokumentowanej pracy dziennikarskiej. Wiek emerytalny wynosi 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, pod warunkiem osiągnięcia go w trakcie zatrudnienia lub złożenia wniosku w dniu bycia zatrudnionym jako dziennikarz objęty branżowym układem zbiorowym.
• Pracownicy Najwyższej Izby Kontroli (NIK) wymagają 15 lat pracy w NIK i osiągnięcia wieku 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni) w trakcie trwania tego zatrudnienia.
• W przypadku działalności twórczej i artystycznej (wymagany staż minimum 15 lat), wiek emerytalny jest bardzo zróżnicowany: Tancerz, akrobata, gimnastyk, kaskader: 40 lat (kobiety) / 45 lat (mężczyźni). Solista wokalista, muzyk grający na instrumentach dętych: 45 lat (kobiety) / 50 lat (mężczyźni). Aktor teatru lalek, artysta chóru: 50 lat (kobiety) / 55 lat (mężczyźni). Aktorka, dyrygentka: 55 lat. Muzyk grający na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych, klawiszowych, operator filmowy: 55 lat (kobiety) / 60 lat (mężczyźni).
• Dla innych zawodów o szczególnym charakterze wiek emerytalny to 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Kategoria ta obejmuje pracowników organów kontroli państwowej i administracji celnej, nauczycieli i wychowawców (zgodnie z Kartą Nauczyciela), funkcjonariuszy służb mundurowych (m.in. Policji, Wojska, Straży Granicznej, Służby Więziennej, Straży Pożarnej), którzy nie nabyli prawa do emerytury mundurowej, oraz pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej.

Wymagane dokumenty aplikacyjne

Osoby urodzone w latach 1949-1968, które ubiegają się o ten typ świadczenia, są zobowiązane do złożenia w ZUS wniosku o emeryturę (formularz EMP) oraz informacji o okresach składkowych i nieskładkowych (formularz ERP-6). Do tych dokumentów aplikacyjnych należy dołączyć całą dokumentację potwierdzającą: okresy pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, całkowity staż ubezpieczeniowy (na przykład za pomocą świadectw pracy lub zaświadczeń o zatrudnieniu) oraz wysokość otrzymywanego wynagrodzenia w poszczególnych okresach zatrudnienia.