Asystent osobisty tylko do 65. roku życia? Rządowy projekt wyklucza niepełnosprawnych seniorów. Eksperci alarmują

• Nowa ustawa o asystencji osobistej – na czym polega?
• Kto dostanie osobistego asystenta, a kto zostanie wykluczony?
• Eksperci ostrzegają: dyskryminacja osób starszych z niepełnosprawnością
• Jakie wsparcie mają otrzymać starsze osoby niepełnosprawne?
• Niepełnosprawność po 65. roku życia – czy jest równa innym?
• Co dalej z ustawą o asystencji osobistej w 2025 roku?

Nowa ustawa o asystencji osobistej – na czym polega?

Projekt przewiduje wprowadzenie długo oczekiwanej formy wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami. Chodzi o asystenta osobistego, czyli przeszkoloną osobę, która pomaga w codziennym funkcjonowaniu, np. w przemieszczaniu się, komunikacji, czy robieniu zakupów.

Celem ustawy jest nie tylko zwiększenie samodzielności osób niepełnosprawnych, ale również realizacja zobowiązań wynikających z Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Konwencja ta gwarantuje równość i prawo do uczestnictwa w życiu społecznym bez względu na wiek.

Kto dostanie osobistego asystenta, a kto zostanie wykluczony?

Zgodnie z art. 8 projektu ustawy, prawo do korzystania z asystenta osobistego przysługiwać będzie wyłącznie osobom, które zostały uznane za niepełnosprawne przed ukończeniem 65. roku życia.

Oznacza to, że:

• Osoby powyżej 65. roku życia mogą zachować dostęp do tej formy wsparcia tylko wtedy, gdy już wcześniej go otrzymały.
• Niepełnosprawni seniorzy, u których niepełnosprawność pojawiła się później nie będą mogli ubiegać się o pomoc asystencką.

Eksperci ostrzegają: dyskryminacja osób starszych z niepełnosprawnością

Rządowe Centrum Legislacji ostro krytykuje to rozwiązanie. W opinii RCL ograniczenie wieku narusza zapisy Konwencji ONZ, zwłaszcza:

• art. 5 – gwarantujący równość wobec prawa,
• art. 19 – zapewniający prawo do samodzielnego życia,
• art. 25 – mówiący o dostępie do ochrony zdrowia bez względu na wiek.

Eksperci podkreślają, że osoby niepełnosprawne po 65. roku życia, podobnie jak młodsi, powinny mieć możliwość korzystania z pomocy osobistej.

Zatem poza zakresem obowiązywania obu projektowanych ustaw pozostanie, co do zasady, grupa osób niepełnosprawnych w wieku od 65 do 75 lat – ostrzega RCL.

Jakie wsparcie mają otrzymać starsze osoby niepełnosprawne?

Resort rodziny odpiera zarzuty. W oficjalnej odpowiedzi MRPiPS przedstawia trzy główne argumenty:

1. Kompetencje samorządów

Ministerstwo tłumaczy, że świadczenia dla osób starszych i niepełnosprawnych należą do obowiązków samorządów, powiatów i gmin. W ocenie resortu tworzenie wspólnego instrumentu dla wszystkich grup wiekowych "mogłoby budzić pewne wątpliwości".

2. Brak międzynarodowych wzorców

Zdaniem MRPiPS żaden kraj, który ratyfikował Konwencję, nie oferuje osobistej asysty osobom, które stały się niepełnosprawne po 65. roku życia. Taki model twierdzi resort, nie funkcjonuje nigdzie na świecie, głównie ze względów finansowych i organizacyjnych.

3. Inne programy opiekuńcze dla seniorów

Ministerstwo wskazuje, że:

• Program "Asystent Osobisty Osoby Niepełnosprawnej" ma być kontynuowany i poszerzony o osoby starsze, choć nadal finansowany z Funduszu Solidarnościowego i bez gwarancji ciągłości.
• Program "Opieka 75+" obejmuje najstarsze osoby – powyżej 75 lat.
• Bon senioralny – planowany projekt ustawy, który ma objąć także osoby w wieku 66–75 lat.

Niepełnosprawność po 65. roku życia – czy jest równa innym?

W praktyce osoby, które utracą sprawność po ukończeniu 65. roku życia, mogą zostać wykluczone z systemowego wsparcia.

Projekt ustawy zakłada bowiem:

• Ograniczenie wiekowe – tylko osoby niepełnosprawne przed 65. rokiem życia mają pełnię praw.
• Brak trwałości świadczenia – pomoc przyznawana jest na czas określony.
• Brak możliwości uzyskania prawa po sześćdziesiątce – nawet jeśli stan zdrowia znacznie się pogorszy.

To oznacza, że starsze osoby niepełnosprawne są traktowane inaczej niż młodsze, mimo że często wymagają podobnego lub nawet większego zakresu pomocy.

Co dalej z ustawą o asystencji osobistej w 2025 roku?

Projekt ustawy jest obecnie analizowany przez Komitet Stały Rady Ministrów. Wcześniejszy projekt prezydencki z 2024 roku został zablokowany w Komisji Polityki Społecznej i Rodziny i nie wrócił do obrad.

Ostateczny kształt ustawy będzie miał ogromne znaczenie dla tysięcy niepełnosprawnych seniorów w Polsce i zdecyduje, czy pomoc osobistego asystenta stanie się realnym wsparciem, czy tylko przywilejem dla młodszych.