Zasady organizowania zgromadzeń publicznych - praktyczny poradnik

Co to jest zgromadzenie publiczne?

Przez zgromadzenie publiczne należy rozumieć zgrupowanie osób na otwartej przestrzeni dostępnej dla nieokreślonych imiennie osób w określonym miejscu w celu odbycia wspólnych obrad lub w celu wspólnego wyrażenia stanowiska w sprawach publicznych.

Warto zauważyć, iż prawo do gromadzenia się zaliczane jest na gruncie polskiej Konstytucji jako wolność polityczna, przysługująca każdemu człowiekowi – jednak do organizowania zgromadzenia niezbędne jest posiadanie zdolności do czynności prawnych.

Organizowane wydarzenie musi mieć związek z kwestiami publicznymi – jako forma poparcia, protestu, zasygnalizowania problemu, wyrażenia poglądów. Wszelkie inne akcje nie podlegają pod rygor ustawy prawo o zgromadzeniach.

Od czego zacząć organizowanie zgromadzenia?

Decydując się na podjęcie procesu organizacyjnego powinieneś przede wszystkim zdawać sobie sprawę z ilości obowiązków, które spoczywają na organizatorze. Rozpoczynają się one już na etapie planowania, a kończą dopiero w momencie zakończenia zgromadzenia i obejmują nie tylko kwestie związane z samą procedurą organizacyjną, ale także faktyczne pełnienie roli przewodniczącego na zorganizowanym zgromadzeniu. Dlatego też przed podjęciem jakichkolwiek działań powinieneś dobrze przemyśleć, czy chcesz wziąć na siebie tę odpowiedzialność.
 

Podejmując się organizacji zgromadzenia publicznego, musisz dobrze zaplanować jego czas oraz miejsce, w którym zamierzasz zebrać uczestników zgromadzenia oraz ewentualną trasę, jeśli planujesz zorganizować przemarsz. Ma to związek z wynikającym z ustawy zakazem organizowania zgromadzeń odbywających się choćby częściowo w tym samym czasie i w tym samym miejscu, a także zachowaniem odległości nie mniejszej niż 100 metrów od innego zgromadzenia. Ustawa wskazuje ku temu dodatkową przesłankę - jeśli nie jest możliwe ich odbycie w taki sposób, aby ich przebieg nie zagrażał życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach. W praktyce jednak unika się organizowania jakichkolwiek zgromadzeń, których daty i miejsca by się pokrywały.

Gdyby zgromadzenie, które organizujesz nakładałoby się w czasie i miejscu z innym zgromadzeniem, decydujący charakter ma kolejność zgłoszeń – czyli data i godzina, w której wpłynął wniosek. Powinieneś także pamiętać, że zgromadzenia państwowe, cykliczne oraz te organizowane przez kościoły i związki wyznaniowe mają pierwszeństwo, co oznacza, że nawet jeśli twój wniosek wpłynął wcześniej, zgromadzenie będzie musiało zmienić swoje miejsce lub termin. Planując zgromadzenie warto zapoznać się z Biuletynem Informacji Publicznej, w którym publikowane są informacje na temat przyszłych zgromadzeń, by uniknąć niepożądanej zmiany.

Jak zgłosić planowane zgromadzenie?

Po zaplanowaniu terminu wydarzenia oraz jego miejsca o planowanym zgromadzeniu należy poinformować właściwy organ gminy. Robi się to przy pomocy zawiadomienia, które należy wnieść nie wcześniej niż na 30 dni oraz nie później niż na 6 dni przed planowanym zgromadzeniem. Strona internetowa gminy powinna zawierać dokładną informację na temat tego, który organ jest właściwy do wniesienia takiego zawiadomienia. Wnieść je możesz w formie pisemnej, ustnie do protokołu, a także drogą elektroniczną.

Szczególną uwagę powinieneś przyłożyć do treści zawiadomienia. Ustawa szczegółowo określa jakie dane należy podać, organizując zgromadzenie. Są to:

1) imię i nazwisko organizatora zgromadzenia, jego numer PESEL albo rodzaj i numer dokumentu tożsamości w przypadku osoby nieposiadającej numeru PESEL, adres do korespondencji, adres poczty elektronicznej i numer telefonu umożliwiające kontakt z nim, a w przypadku gdy organizatorem zgromadzenia jest osoba prawna lub inna organizacja - jej nazwę i adres siedziby oraz imię i nazwisko osoby wnoszącej zawiadomienie w imieniu organizatora zgromadzenia, jej numer PESEL albo rodzaj i numer dokumentu tożsamości w przypadku osoby nieposiadającej numeru PESEL, adres do korespondencji, adres poczty elektronicznej i numer telefonu umożliwiające kontakt z tą osobą;

2) imię i nazwisko przewodniczącego zgromadzenia, jego numer PESEL albo rodzaj i numer dokumentu tożsamości w przypadku osoby nieposiadającej numeru PESEL, adres do korespondencji, adres poczty elektronicznej i numer telefonu umożliwiające kontakt z nim;

3) cel zgromadzenia, w tym wskazanie spraw publicznych, których ma dotyczyć zgromadzenie;

4) datę, godzinę i miejsce rozpoczęcia zgromadzenia, przewidywany czas trwania, przewidywaną liczbę uczestników oraz ewentualną trasę przejścia ze wskazaniem miejsca zakończenia zgromadzenia;

5) informację o środkach służących zapewnieniu pokojowego przebiegu zgromadzenia, o ile organizator zgromadzenia je zaplanował.

Ponadto zawiadomienie musi zawierać dwa załączniki:

-  pisemną zgodę na przyjęcie obowiązków przewodniczącego zgromadzenia w przypadku jego wyznaczenia;

-  zdjęcie organizatora zgromadzenia albo przewodniczącego zgromadzenia w przypadku jego wyznaczenia.

Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM

Jeśli twoje zawiadomienie posiadać będzie jakiekolwiek braki, czyli nie podasz co najmniej jednej z powyższych informacji, organ wezwie cię do ich uzupełnienia. Termin na uzupełnienie mija na 6 dni przed planowanym wydarzeniem.

Przygotowanie wniosku bez braków formalnych jest istotne z jeszcze jednego powodu. Jak już było wspomniane, w sytuacji gdy dwa zgromadzenia miałyby ze sobą kolidować, o pierwszeństwie decyduje kolejność zgłoszeń – przy czym za datę przyjęcia wniosku uważa się wtedy przyjęcie tego wniosku, który nie zawiera braków formalnych. W związku z tym niepełny wniosek może spowodować, że organizowane przez ciebie wydarzenie będzie musiało zostać przeniesione na inny termin bądź w inne miejsce.

Warto zauważyć, że organizowanie zgromadzenia bez wymaganego zawiadomienia lub przewodniczenie takiemu zgromadzeniu podlega karze ograniczenia wolności lub grzywny.

Zmiana czasu lub miejsca zgromadzenia

O pierwszeństwie dwóch lub większej ilości zgromadzeń (o ile żadne z nich nie ma ustawowego pierwszeństwa) co do zasady decyduje kolejność zgłoszeń. W tej sytuacji nie pozostaje nic innego, jak zmiana miejsca bądź terminu zgromadzenia. Organ ma jednak także możliwość zorganizowania rozprawy administracyjnej. W tej sytuacji wzywa telefonicznie lub za pomocą poczty elektronicznej organizatorów wszystkich kolidujących ze sobą zgromadzeń, na najpóźniej 120 godzin przed planowaną rozprawą. Niestawienie się organizatorów nie wstrzymuje jej przebiegu.

Podczas przebiegu rozprawy organ przedstawia swoją propozycję zmiany terminu i miejsca zgromadzenia. Organizatorzy także mają możliwość przedstawienia swoich propozycji, po czym uzgadniają miejsca i terminy organizowanych przez siebie zgromadzeń. Jeśli ich dyskusje są bezowocne, wybierają miejsca i terminy według kolejności zgłoszeń.

Zakaz zgromadzenia

Nie potrzebujesz niczyjej zgody na zorganizowanie zgromadzenia. Przysługuje ci do tego prawo wyrażone w Konstytucji. Wolność wyrażania swoich poglądów i gromadzenia się w tym celu stanowi podstawową wolność o charakterze politycznym, jednak jak każda wolność wyrażona w Konstytucji nie ma ona charakteru nieograniczonego. Oznacza to, że regułą jest wolność zgromadzeń, ale ustawa przewiduje od tego kilka wyjątków, wskazując zgromadzenia, których organizowanie jest zakazane.
 

Nie możesz zorganizować zgromadzenia, którego cel narusza wolność pokojowego zgromadzania się oraz które narusza przepisy karne. Nie możesz także zorganizować zgromadzenia w którym miałyby uczestniczyć osoby posiadające przy sobie broń, materiały wybuchowe, wyroby pirotechniczne lub inne niebezpieczne materiały lub narzędzia. Ponadto wykluczone są wszelkie wydarzenia, które mogą skutkować zagrożeniem życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach. Zakazane są także zgromadzenia planowane w miejscu i o czasie zgromadzeń cyklicznych.

Są to wszystkie przesłanki, na jakie organ może się powołać, zakazując ci zorganizowania zgromadzenia. Każda inna będzie przesłanką do stwierdzenia nieważności decyzji organu.

Organ wydaje zakaz drogą decyzji administracyjnej najpóźniej na 96 godzin przed rozpoczęciem wydarzenia. Przekazuje ją do organizatora przy pomocy środków komunikacji elektronicznej oraz udostępnia w Biuletynie Informacji Publicznej.

Od tej decyzji przysługuje odwołanie. Wnieść je należy w ciągu 24 godzin od momentu opublikowania decyzji w Biuletynie Informacji Publicznej, a organem właściwym do wniesienia odwołania jest sąd okręgowy. Rozpatruje on odwołanie w ciągu 24 godzin od jego wniesienia w postępowaniu nieprocesowym, a następnie przesyła uczestnikom postępowania (czyli organizatorowi i organowi) postanowienie kończące postępowanie w sprawie. W ciągu 24 godzin można się od postanowienia odwołać do sądu apelacyjnego.

Zgromadzenie niepowodujące utrudnień w ruchu drogowym

Organizowane przez ciebie zgromadzenie nie zawsze musi wymagać reorganizacji ruchu drogowego – możesz wybrać miejsce, które nie będzie powodowało żadnych utrudnień. To, czy dane wydarzenie będzie je powodowało, podlega twojej ocenie. W tym przypadku organizacja zgromadzenia będzie proceduralnie prostsza. Wymagać będzie ona zawiadomienia właściwego gminnego (miejskiego) centrum zarządzania kryzysowego, a w przypadku gdy w danej gminie nie zostało ono utworzone - wojewódzkiego centrum zarządzania kryzysowego, nie wcześniej niż na 30 dni i nie później niż na 2 dni przed planowaną datą zgromadzenia. Jako organizator takiego wydarzenia w zawiadomieniu podać powinieneś następujące dane:

1) swoje imię i nazwisko, numer PESEL albo rodzaj i numer dokumentu tożsamości w sytuacji gdy nie posiadasz numeru PESEL, adres poczty elektronicznej i numer telefonu umożliwiające kontakt;

2) datę, godzinę i miejsce rozpoczęcia zgromadzenia, przewidywany czas trwania, przewidywaną liczbę uczestników oraz ewentualną trasę przejścia ze wskazaniem miejsca zakończenia zgromadzenia;

3) ewentualne zagrożenia, które w twojej ocenie mogą pojawić się w trakcie zgromadzenia.

Zawiadomienie to składasz telefonicznie lub przy pomocy poczty elektronicznej. Jej adres lub numer telefonu organ właściwy publikuje w Biuletynie Informacji Publicznej.

Na organizatorze tego przedsięwzięcia ciążą takie same obowiązki, jak na organizatorze każdego innego zgromadzenia. Warto jednak zauważyć, iż zgromadzenie w trybie uproszczonym może rozwiązać przedstawiciel organu gminy także w sytuacji, gdy powoduje ono istotne zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego na drogach publicznych.

Jak organizować zgromadzenia cykliczne?

Jeśli jesteś organizatorem zgromadzenia, które odbywa się w tym samym miejscu lub na tej samej trasie co najmniej 4 razy w roku według opracowanego terminarza, a także w sytuacji gdy organizowane przez ciebie wydarzenia odbywały się najmniej raz w roku w dniach świąt państwowych i narodowych w ciągu ostatnich 3 lat, chociażby nie w formie zgromadzeń i miały na celu w szczególności uczczenie doniosłych i istotnych dla historii Rzeczypospolitej Polskiej wydarzeń, możesz zwrócić się z wnioskiem do wojewody o wyrażenie zgody na cykliczne organizowanie tych zgromadzeń. Wniosek ten powinieneś złożyć najpóźniej na 7 dni przed planowanym wydarzeniem oraz zawrzeć w nim uzasadnienie celu cyklicznego organizowania zgromadzeń wraz ze wskazaniem liczby i terminarza ich organizacji.

To, czy twoje zgromadzenie zostanie uznane za cykliczne, zależne jest od decyzji wojewody. Wydawana jest ona najpóźniej na 5 dni przed planowanym wydarzeniem. Jeśli decyzja będzie pozytywna, każde inne zgromadzenie zaplanowane na ten sam termin i tę samą datę co Twoje zostanie zakazane przez właściwy organ gminy lub decyzją wojewody.

Zgoda na zgromadzenie cykliczne jest ważna przez okres trzech lat. Cofnięta może zostać na twój wniosek jako organizatora lub w sytuacji, gdy wydarzenie nie odbyło się przez dwa następujące kolejno po sobie lata. – z wyjątkiem sytuacji niezależnych od organizatora.

Jakie obowiązki ma przewodniczący zgromadzenia?

Co do zasady organizator występuje także w roli przewodniczącego zgromadzenia. Wyjątkiem są sytuacje, w których inna osoba wyrazi pisemną zgodę na przejęcie obowiązków przewodniczącego, lub organizator jest osobą prawną – wtedy także niezbędna jest pisemna zgoda wstępującego w obowiązki przewodniczącego.

W roli przewodniczącego twoim podstawowym obowiązkiem będzie zapewnienie przebiegu zgromadzenia zgodnie z przepisami prawa oraz przeprowadzenie zgromadzenia w taki sposób, aby zapobiec powstaniu szkód z winy uczestników zgromadzenia. W tym celu będziesz zmuszony pozostawać w stałym kontakcie z delegowanym przedstawicielem organu gminy, a także z funkcjonariuszem Policji, jeśli taki się zjawi. Organ gminy wyposaży Cię także w identyfikator, który będziesz obowiązany nosić przez cały czas trwania wydarzenia- najlepiej wraz z innymi znakami cię identyfikującymi (może to być na przykład kamizelka odblaskowa). W kwestii zachowania prawidłowego przebiegu zgromadzenia masz także obowiązek żądania opuszczenia zgromadzenia przez osobę, która swoim zachowaniem narusza przepisy ustawy albo uniemożliwia lub usiłuje udaremnić zgromadzenie. W przypadku niepodporządkowania się żądaniu możesz zwrócić się o pomoc do Policji lub straży gminnej (miejskiej).

Rozwiązanie zgromadzenia

Rozwiązanie zgromadzenia może nastąpić jedynie wtedy, gdy jego przebieg jest sprzeczny z przepisami. Zobligowany do rozwiązania jest wówczas przewodniczący zgromadzenia. Może się jednak zdarzyć, że będzie on nieskuteczny lub zaniecha temu obowiązkowi. Wtedy zgromadzenie rozwiązuje przedstawiciel organu gminy. Uprawnienie to przysługuje mu w sytuacji, gdy przebieg zgromadzenia zagraża życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach, powoduje istotne zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego na drogach publicznych lub narusza przepisy, a organizator zgromadzenia, uprzedzony przez przedstawiciela organu gminy o konieczności rozwiązania zgromadzenia, nie rozwiązuje go. Może się to odbyć także na wniosek funkcjonariusza Policji.

Rozwiązanie zgromadzenia następuje przez wydanie decyzji ustnej podlegającej natychmiastowemu wykonaniu, poprzedzonej dwukrotnym ostrzeżeniem uczestników zgromadzenia o możliwości jego rozwiązania, a następnie ogłoszonej organizatorowi zgromadzenia lub ogłoszonej publicznie uczestnikom zgromadzenia w przypadku niemożności skontaktowania się z organizatorem zgromadzenia. Decyzję tę doręcza się organizatorowi zgromadzenia na piśmie w terminie 72 godzin od jej podjęcia. Przysługuje mu wówczas prawo wniesienia odwołania od decyzji o rozwiązaniu zgromadzenia do sądu okręgowego właściwego ze względu na siedzibę organu gminy w terminie 7 dni od dnia rozwiązania zgromadzenia. Sąd okręgowy rozpatruje odwołanie nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania odwołania. Na jego postanowienie przysługuje w terminie 5 dni od dnia doręczenia zażalenie do sądu apelacyjnego. Od postanowienia sądu apelacyjnego nie przysługuje skarga kasacyjna.

Warto zauważyć, że przewodniczenie rozwiązanemu zgromadzeniu podlega karze ograniczenia wolności lub grzywny.