Krótszy tydzień pracy: Ministerstwo odkrywa pierwsze karty

• Nowy model pracy coraz bliżej
• Postulaty społeczne i obawy parlamentarzystów
• Odpowiedź ministerstwa: pilotaż i analizy
• Krótszy czas pracy – korzyści i wyzwania
• Kiedy zmiany i kto je odczuje?
• Krótszy tydzień pracy w krajach Europy

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zapowiedziało pilotaż skróconego tygodnia pracy, który ma ruszyć jeszcze w 2025 roku. Reforma ma być odpowiedzią na potrzeby pracowników i zmieniające się realia rynku pracy. Minister Agnieszka Dziemianowicz-Bąk podkreśla, że obecny 8-godzinny dzień pracy obowiązuje od ponad wieku i nie odpowiada już współczesnym wyzwaniom. W planach jest przetestowanie różnych modeli, m.in. czterodniowego tygodnia pracy czy wydłużonego odpoczynku weekendowego. Inicjatywa wzbudza jednak kontrowersje – część parlamentarzystów pyta o skutki dla gospodarki, systemu edukacji i rynku pracy. Ostateczne decyzje mają zapaść po zakończeniu minimum 15-miesięcznego pilotażu.

Nowy model pracy coraz bliżej

"Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej jest w trakcie przygotowania reformy dotyczącej długości tygodnia pracy. Minister Agnieszka Dziemianowicz-Bąk podkreślała, że obecny 8-godzinny dzień pracy obowiązuje od ponad 100 lat, a zmiany w Kodeksie pracy mogłyby być wprowadzane stopniowo. Wśród obywatelskich postulatów znalazły się między innymi propozycje zwiększenia nieprzerwanego odpoczynku z 35 do 59 godzin w celu poprawy regeneracji pracowników oraz wprowadzenie czterodniowego tygodnia pracy, co miałoby przynieść korzyści zarówno zatrudnionym, jak i pracodawcom. Jednocześnie pojawiają się głosy, że skrócony tydzień pracy mógłby wpłynąć na organizację nauki w szkołach, gdzie nauczyciele już dziś mogą wnioskować o skrócony czas pracy na podstawie Karty Nauczyciela" - pisze poseł Janusz Cieszyński w interpelacji poselskiej.

Postulaty społeczne i obawy parlamentarzystów

Parlamentarzysta podkreśla, że "zapowiedziana reforma i skrócenie tygodnia pracy budzi pytania dotyczące jego wpływu na gospodarkę, efektywność pracy oraz możliwości przeorganizowania organizacji nauki. Brak 25 tys. pedagogów rodzi obawy o realizację takiego modelu". W związku z tym prosi o odpowiedź na następujące pytania:

1. Na jakim etapie znajdują się prace ministerstwa nad projektem skrócenia tygodnia pracy i czy resort planuje wprowadzenie tych zmian jeszcze w 2025 r., jak sugerują medialne doniesienia?
2. Jakie konkretne modele skróconego tygodnia pracy (np. czterodniowy tydzień, wydłużony odpoczynek) są obecnie rozważane, i które z nich mają największe szanse na realizację?
3. Jak ministerstwo zamierza ocenić skutki wprowadzenia krótszego tygodnia pracy dla rynku pracy, w tym dla pracodawców, pracowników oraz sektora edukacji, zwłaszcza w kontekście braków kadrowych wśród nauczycieli? Jak skrócony tydzień pracy wpłynie na system emerytalny?
4. Czy resort planuje konsultacje z MEN w celu dostosowania systemu oświaty do potencjalnych zmian, tak aby zapewnić równowagę między krótszym tygodniem pracy nauczycieli, a potrzebami uczniów?
5. Jakie działania ministerstwo przewiduje, aby stopniowe wprowadzanie zmian, o którym wspominała Pani Minister, nie wpłynęło negatywnie na produktywność gospodarki i dostępność usług publicznych?

Odpowiedź ministerstwa: pilotaż i analizy

Agnieszka Dziemianowicz-Bąk, Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wskazała: "W ostatnich latach w Unii Europejskiej zaszły istotne zmiany dotyczące czasu pracy pracowników. Wpływ na to miały dwie kluczowe dyrektywy europejskie: „Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów¹” oraz „Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej²”.

Wprowadzone zmiany stanowiły odpowiedź m.in. na potrzeby europejskiego rynku pracy w kwestii urzeczywistnienia stabilności i klarowności warunków pracy, wprowadziły też rozwiązania ułatwiające pracownikom godzenie życia zawodowego z rodzinnym, m.in. zwiększając elastyczność w zakresie czasu i sposobu wykonywania pracy.

Nie ulega wątpliwości, że zamierzone przedsięwzięcie jest wieloaspektowe, a zmiany dotyczące czasu pracy winny być wprowadzane stopniowo. W Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) dokonano wnikliwego przeglądu specjalistycznych analiz i raportów sporządzonych w samym resorcie oraz jednostkach podległych (m.in. w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy), jak również danych pozyskanych z zewnętrznych źródeł (raporty krajowe i zagraniczne, relacje podmiotów, które wdrożyły już omawiane rozwiązanie).

Przedmiotem przeglądu były relacje między skróconym wymiarem czasu pracy (przy zachowaniu niezmienionego poziomu wynagrodzenia za pracę) i dobrostanem pracowników z jednej, a ich efektywnością i społeczno-ekonomicznymi konsekwencjami świadczenia przez nich pracy w skróconym wymiarze czasowym z drugiej strony. Z raportu stanowiącego podsumowanie wielomiesięcznych prac analityczno-koncepcyjnych wynika, że skrócony czas pracy przynosi liczne korzyści tak pracownikom, jak i pracodawcom.

Krótszy czas pracy – korzyści i wyzwania

Trzeba podkreślić, że pracownicy, którzy pracowali krócej, cieszyli się lepszym zdrowiem psychicznym i fizycznym, mieli więcej czasu na samorozwój i stwierdzili wyraźną poprawę równowagi między życiem zawodowym i prywatnym. Przeprowadzone analizy wykazały też, że zatrudniający ich pracodawcy odnotowali poprawę efektywności wykonywanej przez nich pracy, spadek absencji chorobowych i wyjść prywatnych, a także wypadków przy pracy. Co więcej, stawali się bardziej konkurencyjni, a rotacja zatrudnianych przez nich pracowników znacząco zmalała.

Kiedy zmiany i kto je odczuje?

28 kwietnia br. na konferencji pn. „Skrócony czas pracy – to się dzieje!” ogłoszono przeprowadzenie ogólnopolskiego programu pilotażowego ws. skrócenia wymiaru czasu pracy. Jego zasadniczym założeniem jest redukcja godzin pracy pracownika przy zachowaniu jego dotychczasowego miesięcznego wynagrodzenia.

Do 30 czerwca 2025 r. ogłoszone zostaną zasady pilotażu skróconego czasu pracy. W kolejnych miesiącach będzie trwał nabór do programu. Uczestnictwo w pilotażu jest w pełni dobrowolne i pozwoli zainteresowanym pracodawcom na przetestowanie różnych (dziennych, godzinowych lub polegających na zwiększeniu wymiaru urlopów wypoczynkowych) dostosowanych do specyfiki prowadzonej przez nich działalności form skróconego czasu pracy.

Dopiero na podstawie sformułowanych w oparciu o zebrane doświadczenia wniosków możliwe będzie opracowanie propozycji zastosowania konkretnych modeli skróconego czasu pracy w odniesieniu do ogółu pracujących lub/i konkretnych grup zawodowych.

Trzeba podkreślić, że projekt ustawowego wprowadzenia skróconego czasu pracy odpowiada żywotnym potrzebom społecznym. W obliczu kryzysu demograficznego powstaje konieczność zachęcania potencjalnych rodziców do zakładania rodzin, a krótsza praca oznacza więcej czasu również na życie rodzinne i wychowanie dzieci.

Skutki zmian w strukturze wiekowej polskiego społeczeństwa są coraz dotkliwiej odczuwane w wielu branżach, zwłaszcza tam, gdzie kluczowe jest zachowanie pracowników starszych i doświadczonych. Również tej grupie trzeba stworzyć warunki motywujące do jak najdłuższego utrzymywania aktywności zawodowej. Skrócenie czasu pracy stanowi rozwiązanie, które może w tym zakresie odegrać istotną i pozytywną rolę.

Krótszy tydzień pracy w krajach Europy

Ustawowo krótszy względem 40-godzinnego tygodniowego modelu czas pracy obowiązuje we Francji (35 godzin tygodniowo), Belgii (38 godzin tygodniowo) i Danii (37 godzin tygodniowo). Są to gospodarki cieszące się wysokim poziomem rozwoju, wysokim PKB oraz wzrostem gospodarczym.

Od momentu wprowadzenia skróconego czasu pracy PKB Francji per capita wzrosło o 81%. Trend wzrostu PKB do momentu światowego kryzysu finansowego w 2008 r. utrzymywał się na poziomie ponad 3%, następnie 2%, aż w ostatnich latach po pandemii sięgnął 5%.

Wzrost PKB z parytetem siły nabywczej w latach 1990–1999 utrzymywał się średnio na poziomie 3,7%, a w latach 2000–2023 – 3,8%. Przywołane wskaźniki pokazują dobitnie, że wprowadzenie skróconego czasu pracy nie odbiło się negatywnie na francuskim wzroście gospodarczym.

Odnośnie kwestii zmiany czasu pracy nauczycieli należy przywołać art. 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy³, który stanowi, że jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami.

Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela w sposób szczególny reguluje sytuację prawną nauczycieli, wpisując się tym samym w pragmatyki pracownicze uwzględniające specyfikę pracy tej grupy zawodowej. W zakresie ewentualnej zmiany czasu pracy nauczycieli, niezbędne będzie podjęcie odpowiednich działań przez Ministra Edukacji Narodowej, odpowiadającego za prowadzenie polityki państwa w obszarze oświaty i wychowania.

Informuję, że przebieg pilotażu skróconego czasu pracy będzie na bieżąco monitorował Zespół ds. Skróconego Czasu Pracy, który zostanie powołany w MRPiPS. Członkowie zespołu będą udzielać wsparcia organizacyjnego, na bieżąco analizując przesyłane dane i zgłaszane uwagi. Po zakończeniu pilotażu zespół przygotuje konkretne propozycje legislacyjne oraz rekomendacje dotyczące ich wdrożenia, uwzględniające specyfikę poszczególnych branż i sektorów gospodarki".

¹ Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającą dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz. Urz. UE L 188 z 12.07.2019, str. 79).

² Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE L 186 z 11.07.2019, str. 105).

³ (Dz. U. z 2025 r. poz. 277)

Interpelacja nr 8860 do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej w sprawie planów wprowadzenia skróconego tygodnia pracy