Tematy - Oskarżony, Postępowanie przygotowawcze - INFOR.PL

Tymczasowe aresztowanie to jeden ze środków zapobiegawczych, stosowany w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa; można je stosować tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo.

Śledztwo to forma prowadzenie postępowania przygotowawczego, uregulowana przez przepisy kodeksu postępowania karnego.

Wyjaśnienia oskarżonego to szczególny dowód w postępowaniu karnym. Dotyczą one przedmiotu sprawy, a także stanowią środek obrony oskarżonego. Oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia; może jednak bez podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień. O prawie tym należy go pouczyć. Obecny przy czynnościach dowodowych oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia co do każdego dowodu.

Protokół to pisemne sprawozdanie, wymagające sporządzenia w odniesieniu do niektórych czynności podejmowanych w toku postępowania karnego.

W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego.

Za oskarżonego uważa się osobę, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu, a także osobę, co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania.

Obrona obligatoryjna to sytuacje przewidziane przez Kodeks postępowania karnego, w których oskarżony musi mieć obrońcę.

Jeżeli oskarżony, w stosunku do którego wydano postanowienie o tymczasowym aresztowaniu, ukrywa się, sąd lub prokurator może wydać postanowienie o poszukiwaniu go listem gończym. Jeżeli postanowienie o tymczasowym aresztowaniu nie było wydane, można postanowienie takie wydać bez względu na to, czy nastąpiło przesłuchanie podejrzanego.

Ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego, który popełnił przestępstwo za granicą.

Poza prawami wynikającymi z zasad demokratycznego państwa prawa, podejrzany ma również liczne obowiązki wpływające na jego sytuację procesową.

Niezawiadomienie organów ścigania o popełnieniu przestępstwa jest karalne. Nie dotyczy to jednak wszystkich przestępstw, a tylko tych wyróżnionych w art. 240 kodeksu karnego. Jakie to przestępstwa? Jaka kara grozi za niezawiadomieniu o ich popełnieniu?

W toku postępowania karnego oskarżonemu (oraz podejrzanemu) przysługuje prawo do obrony, którego jednym z przejawów jest prawo do ustanowienia obrońcy. Wskazany obrońca może pochodzić z wyboru oskarżonego (podejrzanego) czyli być ustanowionym do prowadzenia sprawy na podstawie jego indywidualnej umowy z oskarżonym (podejrzanym) lub może być ustanowiony dla oskarżonego przez sąd (jest to tzw. „obrońca z urzędu”). Istnieje określony katalog sytuacji kiedy oskarżony może mieć przyznanego obrońcę z urzędu.

Przepisy procedury karnej ustanawiają szereg ograniczeń dotyczących możliwości wniesienia kasacji. Związane są one z udziałem strony w postępowaniu sądowym, rodzajem wydanego wyroku sądowego, a także wymogami formalnymi, które muszą być spełnione, aby kasacja była skutecznie wniesiona.

Kasacja jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, który przysługuje stronom od prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji do Sądu Najwyższego. Mogą ją wnieść podmioty wskazane w art. 521 Kodeksu postępowania karnego od każdego prawomocnego orzeczenia sądowego.

Kasacja nadzwyczajna to kasacja wnoszona na podstawie przepisu art. 521 Kodeksu postępowania karnego. Kasację nadzwyczajną może wnieść Rzecznik Praw Obywatelskich, Prokurator Generalny oraz Naczelny Prokurator Wojskowy. Kasację nadzwyczajną uprawnione podmioty mogą wnieść zarówno z własnej inicjatywy, jak i na wniosek stron.

Wznowienie postępowania karnego jest drugim (obok kasacji) nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie. Co do zasady wznowienie postępowania następuje na wniosek strony, ale ustawa przewiduje możliwość podjęcia postępowania również z urzędu.

Kasacja jako nadzwyczajny środek zaskarżenia nie może być traktowana jako środek uruchamiający „trzecią instancję” sądową. Kasacja to środek o charakterze wyjątkowym. Kasacja może być wniesiona tylko z powodu uchybień wymienionych w art. 439 Kodeksu postępowania karnego lub innego rażącego naruszenia prawa, jeśli mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia.

Rozpoznanie wniosku o wznowienie postępowania następuje co do zasady w sądzie wyższej instancji nad tym, który orzekał jako ostatni w sprawie. Należy wskazać, iż aby wniosek taki był przyjęty musi on spełniać określone wymogi formalne. Rozpatrzenie wniosku następuje co do zasady na posiedzeniu niejawnym.

Wyrok sądu wydawany w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej jest kluczowym rozstrzygnięciem zapadającym w postępowaniu karnym. Należy wskazać, iż przepisy procedury karnej przewidują kilka sytuacji procesowych, w których zapada wyrok. Różny może być przedmiot wyrokowania. W związku z powyższym należy przedstawić klasyfikację rodzajów wyroków zapadający w postępowaniu karnym.

Przepisy procedury karnej zawierają zamknięty katalog podstaw wznowienia postępowania karnego. Z podstawami wznowienia wiąże się tzw. kierunek wznowienia postępowania.

Oskarżony w stosunku do którego ustawa nie przewiduje obowiązku posiadania obrońcy, (tzw. obrony obligatoryjnej) a którego nie stać na wyznaczenie adwokata z wyboru może wystąpić do sądu o wyznaczenie adwokata z urzędu jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Uwaga ta dotyczy również strony, której nie stać na ustanowienie w sprawie pełnomocnika. Należy podkreślić, iż niezależnie od sposobu jego umocowania obrońca lub pełnomocnika zawsze mają obowiązek dołożenia należytej staranności w prowadzeniu danej sprawy.

W zależności od etapu postępowania karnego istnieją różne uregulowania dotyczące konieczności sporządzenia przez sąd uzasadnienia wyroku i doręczenia go stronie. Najważniejszą regułą, którą należy znać jest to, iż co do zasady wyrok sądu zapadły w pierwszej instancji będzie uzasadniony i doręczony stronie tylko wówczas, gdy strona złoży o to wniosek w terminie 7 dni od ogłoszenia wyroku. Ostrożność procesowa nakazywałaby stronie zawsze składanie takiego wniosku, co pozwoli uniknięcia przykrych sytuacji procesowych.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby wyznaczono mu obrońcę z urzędu. Powinien jednak wykazać, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.

Obrońca ustanowiony z urzędu ma obowiązek podejmowania czynności procesowych na rzecz swojego klienta aż do prawomocnego zakończenia postępowania. Może on przedsiębrać czynności procesowe jedynie na korzyść oskarżonego, a jego udział w postępowaniu nie wyłącza osobistego działania w nim oskarżonego.

Warunkowe zawieszenie kary to także pewna uciążliwość dla skazanego. Sąd bowiem zawieszając wykonanie kary może nałożyć na sprawcę wiele obowiązków oraz grzywnę. Sprawca natomiast musi stosować się do wyznaczonych przez sąd reguł inaczej może być orzeczone wobec niego wykonanie kary.

Zgodnie z przepisami prawa pociągnięcie do odpowiedzialności karnej oraz wymiar kary dla małoletniego kształtuje się w sposób odmienny niż wobec „dorosłych” sprawców. Odpowiedzialność ta jest z reguły łagodniejsza.

Prowokator to specyficzna odmiana podżegacza. Kodeks karny przewiduje jednak surowszą odpowiedzialność karną dla prowokatora. Nie może on bowiem korzystać ze wszystkich dobrodziejstw jakie ustawa przewiduje dla podżegacza.

Z przewlekłością mamy do czynienia wówczas, gdy postępowanie trwa dłużej, niż wymaga tego wyjaśnienie istotnych dla sprawy okoliczności faktycznych i prawnych.

Postępowanie przygotowawcze może być prowadzone w formie śledztwa lub dochodzenia. Stroną tego postępowania jest pokrzywdzony i w związku z tym przysługują mu określone prawa. Może on żądać dopuszczenia do każdej czynności dowodowej, składać wnioski o dokonanie czynności śledztwa, a także przeglądać akta dotyczące sprawy.

Sporządzenie aktu oskarżenia przez prokuratora (lub inny uprawniony organ) jest jednym ze sposobów zakończeniem prowadzonego postępowania przygotowawczego. Kierunek tej decyzji procesowej jest jednoznaczny – oznacza skierowanie danej sprawy do sądu z żądaniem ukarania sprawcy za wskazany w akcie oskarżenia czyn. Tym samym skierowanie aktu oskarżenia do sądu oznacza przeniesienie prowadzonego postępowania na etap sądowy i powoduje zmianę pozycji procesowej podejrzanego, który staje się oskarżonym.

Wniesienie aktu oskarżenia to czynność procesowa kończąca postępowanie przygotowawcze i uruchamiające kolejny etap postępowania karnego – postępowanie sądowe. Jest to wyraz procesowego żądania oskarżyciela aby skazać osobę oskarżoną za przypisane jej w akcie oskarżenia czyny. Każdy akt oskarżenia musi spełniać kilka podstawowych warunków formalnych.

Polska ma bardzo rozbudowany aparat organów ścigania. Wynika to z faktu, iż postępowanie przygotowawcze może być prowadzone przez dużą grupę organów ścigania. W zależności od formy postępowania przygotowawczego mogą je prowadzić różne organy - od wyspecjalizowanych w tych czynnościach prokuratury, czy ABW (w przypadku śledztwa) poprzez organy instytucji, których głównym celem nie jest prowadzenie tych postępowań takich jak organy Inspekcji Handlowej, czy Straży Leśnej Lasów Państwowych (w przypadku dochodzenia).

Czynność końcowego zaznajomienia podejrzanego oraz jego obrońcy z materiałami postępowania przygotowawczego jest czynnością zamykającą to postępowanie, której przeprowadzenie oznacza, iż organ ścigania podjął już decyzję o wniesieniu aktu oskarżenia w sprawie. Przeprowadzenie tej czynności jest fakultatywne i zależy od tego, czy podejrzany (lub jego obrońca) złożyli wniosek o jej przeprowadzenie. Po dokonaniu tej czynność podejrzany wraz z obrońcą mogą składać wnioski dowodowe o uzupełnienie śledztwa (lub dochodzenia).

W toku postępowania przygotowawczego stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta (oraz umożliwia sporządzanie odpisów i kserokopii, w tym uwierzytelnionych) jedynie za zgodą prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Za zgodą prokuratora akta mogą być udostępniane w wyjątkowych przypadkach osobom trzecim. Jest to realizacja tzw. zasady tajności akt postępowania przygotowawczego.

Polska procedura karna zawiera określenie czasu trwania postępowania przygotowawczego. Jest to odpowiednio 2 miesiące dla dochodzenia oraz 3 miesiące dla śledztwa. Wskazać jednak należy, iż są to jednak terminy jedynie instrukcyjne i mogą być one w określony ustawowo sposób wydłużane aż do czasu zgromadzenia materiału dowodowego pozwalającego na podjęcie decyzji, co do sposobu zakończenia postępowania przygotowawczego. Na bezczynność (przewlekłość) postępowania przygotowawczego przysługuje stronie skarga.

Postępowanie przyspieszone to szczególny tryb postępowania w kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia, który posiada swoje odrębne uregulowania procesowe. Stosuje się go do sprawców ujętych na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia i niezwłocznie doprowadzonych do sądu.

Błąd co do faktu jest jedną z okoliczności wyłączających winę oskarżonego.

Nie zawsze sprawca przestępstwa będzie odpowiadał za popełniony czyn. Zdarza się bowiem, że nie można przypisać mu winy lub wina z mocy przepisów prawa jest wyłączona.

W postępowaniu karnym strony zabierają głos w ściśle określonej kolejności. Kolejność te reguluje kodeks postępowania karnego.

Każda sprawa musi być rozpatrzona przez właściwy sąd. Sąd musi być właściwy rzeczowo oraz miejscowo. Wszystkie te kwestie reguluje kodeks postępowania karnego.

Podstawowym warunkiem zastosowania tymczasowego aresztowania jest istnienie niemal pewności, że oskarżony popełnił przestępstwo.

Oskarżony w toku postępowania przed sądem ma w zasadzie takie same prawa i obowiązki jak podejrzany w postępowaniu przygotowawczym.

Oskarżony, Postępowanie przygotowawcze

Tymczasowe aresztowanie

Śledztwo

Wyjaśnienia oskarżonego

Protokół [w postępowaniu karnym]

Oskarżyciel posiłkowy

Oskarżony

Obrona obligatoryjna

List gończy

Przestępstwo popełnione za granicą (art. 109)

Prawa i obowiązki podejrzanego

Czy niezawiadomienie o przestępstwie jest karalne?

Komu przysługuje obrońca z urzędu?

Kiedy nie możemy wnieść kasacji?

Procedura wniesienia kasacji

Czym charakteryzuje się kasacja nadzwyczajna?

Wznowienie postępowania – ogólna charakterystyka

Kiedy można wnieść kasację?

Kto rozpoznaje wniosek o wznowienie postępowania?

Rodzaje wyroków

Jakie są podstawy wznowienia postępowania karnego?

Kiedy należy mi się obrońca z urzędu?

Kiedy oskarżony otrzyma wyrok z uzasadnieniem?

Komu przysługuje prawo do obrońcy z urzędu?

Jakie są kompetencje obrońcy z urzędu?

Obowiązki przy warunkowym zawieszeniu kary

Jak za przestępstwa odpowiada małoletni?

Jak wygląda odpowiedzialność karna prowokatora?

Przewlekłośc postępowania

Czy można uczestniczyć w czynnościach śledztwa?

Znaczenie aktu oskarżenia

Formalne wymogi aktu oskarżenia

Organy prowadzące postępowanie przygotowawcze

Zaznajomienie z materiałami postępowania przygotowawczego

Kto ma dostęp do akt w postępowaniu przygotowawczym?

Jak długo trwa postępowanie przygotowawcze?

Postępowanie przyspieszone

Co to jest błąd co do faktu?

Kiedy może dojść do wyłączenia winy oskarżonego?

Głosy stron

Właściwość sądu w sprawach karnych

Tymczasowe aresztowanie oskarżonego

Prawa i obowiązki oskarżonego