Zaznajomienie z materiałami postępowania przygotowawczego

Zgodnie z treścią przepisu art. 321 § 1 Kodeksu postępowania karnego jeżeli istnieją podstawy do zamknięcia śledztwa, na wniosek podejrzanego lub jego obrońcy o końcowe zaznajomienie z materiałami postępowania, prowadzący postępowanie zarządza wyznaczenie terminu tej czynności. Oznacza to zatem, iż przeprowadzenie takiej czynności jest fakultatywne, zależne od woli podejrzanego. W związku z faktem, iż ustawa nie określa cezury czasowej kiedy może on taki wniosek złożyć, należy uznać iż może to mieć miejsce w każdej chwili w toku trwającego postępowania przygotowawczego.

Wskazany termin końcowego zaznajomienia teoretycznie wyznacza samodzielnie organ ścigania, nie mniej w praktyce często jest to termin uzgodniony z podejrzanym (a zwłaszcza jego obrońcą). Wymogiem formalnym jest aby doręczenie wezwania na termin dokonania tej czynności (w razie jej odgórnego wyznaczenia przez organ ścigania) upłynęło 7 dni. Należy wskazać, iż nieusprawiedliwiona nieobecność podejrzanego i jego obrońcy nie tamują dalszego procedowania, co oznacza iż organ ścigania może sporządzić akt oskarżenia w sprawie.

Istotą przeprowadzonej czynności, która jest poprzedzana lekturą akt jest możliwość zapoznania się przez podejrzanego i obrońcę z całością zebranego dotychczas w sprawie materiału dowodowego. Z czynności tej sporządzany jest protokół. Czynności ta ma funkcję gwarancyjną i realizuje prawo do obrony podejrzanego. Wynika to z faktu, iż w postępowaniu przygotowawczym ich dostęp do akt sprawy w związku z obowiązującą na tym etapie zasadą tajności może być ograniczony przez prokuratora, który z uwagi na dobro śledztwa może w ogóle stron nie dopuścić tej strony do lektury akt w toku postępowania (za wyjątkiem materiałów dotyczących tymczasowego aresztowania w razie gdyby toczyło się o to postępowanie).

Zobacz również serwis: Wykroczenia

Końcowe zaznajomienie z materiałami postępowania przygotowawczego spełnia zatem istotną funkcję – ujawnia wszystkie ustalenia poczynione przez organy ścigania w sprawie, które będą podstawą aktu oskarżenia. Wynika to z faktu, iż tylko w przypadku decyzji o takim zakończeniu postępowania przygotowawczego organ przeprowadza analizowaną czynność. Uzyskane informacje mogą pozwolić na próbę podjęcia przez podejrzanego zmiany kierunku działań organu ścigania poprzez złożenie wniosków dowodowych o uzupełnienie materiału postępowania przygotowawczego. Zgodnie z treścią przepisu art. 321 § 5 Kodeksu postępowania karnego termin na złożenie takich wniosków wynosi 3 dni. Należy wskazać, iż jest to jednak termin instrukcyjny. Uwzględnienie wniosków dowodowych leży bowiem w gestii organu prowadzącego postępowanie. Należy podkreślić, iż fakt oddalenia takich wniosków lub fakt nie zgłoszenia ich w toku postępowania przygotowawczego w żaden sposób nie tamuje możliwości ich zgłoszenia na etapie postępowania sądowego.

Zobacz również: Sprawy karne

W razie uwzględnienie wniosków dowodowych zmierzających do uzupełnienie postępowania przygotowawczego prokurator (lub inny prowadzący sprawę organ ścigania) podejmuje decyzję odnośnie dalszego toku sprawy. Jeżeli jest w dalszym ciągu utwierdzony co do konieczności skierowania aktu oskarżenia do sądu, wówczas ponownie powtarza procedurę końcowego zaznajomienia się z aktami sprawy. W razie braku złożonych wniosków dowodowych o uzupełnienie śledztwa (lub dochodzenia) lub w razie ich oddalenia organ ścigania prowadzący sprawę proceduje dalej, czyli sporządza akt oskarżenia.