Komu przysługuje obrońca z urzędu?

Zgodnie z powyższymi wskazaniami, obrońca z urzędu może być wyznaczony tylko w określonych w przepisach procedury przypadkach. Należy je w sposób systematyczny przedstawić:

Obrońca z urzędu może być wyznaczony w sytuacjach tzw. obligatoryjnej obrony, czyli w takiej sytuacji procesowej gdy ustawa nakazuje oskarżonemu posiadanie obrońcy. Jeżeli oskarżony nie ma obrońcy, wówczas jest mu on wyznaczany z urzędu.

Należy wskazać, iż sytuacja obligatoryjnej obrony zachodzi w sytuacjach określonych w 6 przepisach kodeksu postępowania karnego (KPK):

1) na podstawie art. 79 § 1 KPK (tj gdy gdy oskarżony jest: nieletni, głuchy, niemy, niewidomy, gdy zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności);

2) na podstawie art. 79 § 2 KPK (gdy sąd uzna udział obrońcy za niezbędny ze względu na okoliczności utrudniające obronę np. stopień skomplikowania sprawy);

3) na podstawie art. 80 KPK – oskarżony musi mieć obrońcę przed Sądem Okręgowym jako I instancji jeżeli zarzucane jest mu popełnienie zbrodni lub gdy jest pozbawiony wolności;

4) na podstawie art. 671 1 i 4 KPK tj. gdy postępowanie toczy się przed sądem wojskowym, a oskarżonym jest żołnierz odbywający zasadniczą służbę wojskową lub pełniący służbę w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego;

5) na podstawie art. 671 § 1a KPK tj. przed wszystkimi sądami wojskowymi w sprawie przeciw żołnierzowi oskarżonemu o przestępstwo popełnione w zw. z wykonywaniem przez niego obowiązków służbowych poza granicami państwa;

6) na podstawie art. 548 KPK tj. jeżeli złożony był w sprawie wniosek o wznowienie postępowania a oskarżony zmarł lub zachodzą przesłanki do zawieszenia postępowania i wnioskodawca nie ma wyznaczonego obrońcy z wyboru to prezes sądu wyznacza z urzędu.

Zobacz: Jak ustanowić obrońcę w sprawie

Wyznaczenie obrońcy z urzędu może mieć miejsce w sytuacji w której oskarżony (podejrzany) chce mieć obrońcę, lecz nie jest go stać na ustanowienie obrońcy z wyboru.

Zgodnie z treścią przepisu art. 78 § 1 KPK jeżeli oskarżony (podejrzany) złoży wniosek o wyznaczenie obrońcy z urzędu i w sposób należyty wykaże (udowodni, odpowiednio udokumentuje) że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny wówczas prezes sądu wyznaczy mu obrońcę z urzędu.

Ocena przedstawionych dokumentów mających wykazać stan majątkowy oskarżonego (podejrzanego) należy do sądu i jest jego arbitralną i niezaskarżalną (w pierwszej instancji) decyzją. Nie mniej należy wskazać, iż błędna decyzja o nieprzyznaniu obrońcy z urzędu skutkować może uznaniem naruszenia prawa oskarżonego do obrony i uchyleniem danego wyroku (i związanego z tym przekazania sprawy do ponownego rozpoznania).

Zobacz serwis: Sprawy karne