Nowy podatek na Kościół – za wyznawanie wiary fiskus pobierze 8% z każdego wynagrodzenia. Ma to „zwiększyć zaufanie społeczne do sposobu finansowania Kościołów”

• Nowy podatek na Kościół – 8 procent podatku dochodowego pobierane przez fiskus (a bezpośrednio – przez płatnika podatku) z wynagrodzenia za pracę, wykonanie zlecenia czy dzieła
• Podatek na Kościół w Niemczech – w jakiej wysokości i na jakich zasadach jest pobierany przez niemiecki odpowiednik naszego fiskusa?
• Skąd czerpie dochody Kościół katolicki w Polsce?
• Na jakim etapie są obecnie prace w Senacie nad rozpatrzeniem petycji w sprawie wprowadzenia w Polsce podatku na Kościół?

Nowy podatek na Kościół – 8 procent podatku dochodowego pobierane przez fiskus (a bezpośrednio – przez płatnika podatku) z wynagrodzenia za pracę, wykonanie zlecenia czy dzieła

W dniu 9 czerwca 2025 r. do Senatu wpłynęła petycja obywatelska (nr P11-89/25), w której jej autor postuluje wprowadzenie nowego podatku (tzw. kościelnego), na wzór tego który obowiązuje aktualnie w Niemczech. Wysokość daniny miałaby wynosić 8% podatku dochodowego pobieranego z wynagrodzenia otrzymywanego z tytułu umowy o pracę, umowy zlecenia oraz umowy o dzieło. Płatnik podatku (czyli pracodawca, zleceniodawca lub odpowiednio – zlecający wykonanie dzieła) – zobowiązany byłby przekazać ww. podatek do urzędu skarbowego, a ten – przesyłałby go dalej na konto zadeklarowanego Kościoła lub związku wyznaniowego. Zadeklarowanego, ponieważ – pieniądze z powyższego podatku, trafiałyby wyłącznie do związków wyznaniowych, które widnieją w Rejestrze kościołów i innych związków wyznaniowych, prowadzony przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Jedynym sposobem na uniknięcie opodatkowania wynagrodzenia podatkiem kościelnym – miałoby być zadeklarowanie ateizmu, czyli braku przynależności do jakiegokolwiek związku wyznaniowego, co w ocenie autora petycji – byłoby sprawiedliwe, gdyż obowiązek partycypowania w utrzymaniu danego związku wyznaniowego (poprzez uiszczanie ww. podatku) „spoczywałby wyłącznie na tych, którzy świadomie deklarują swoją przynależność i czerpią korzyści z działalności swojego związku wyznaniowego” i jednocześnie – „zapewniałoby to poszanowanie wolności sumienia i wyznania”.

Swój postulat wprowadzenia nowej daniny na rzecz Kościoła, autor petycji argumentuje powołując się na obowiązywanie analogicznego systemu finansowania instytucji religijnych w Niemczech: „System ten, z powodzeniem funkcjonujący w Niemczech od wielu lat, udowadnia swoją wysoką skuteczność i przejrzystość. Doświadczenia niemieckie jasno pokazują, że taki model finansowania nie tylko efektywnie zasila fundusze poszczególnych związków wyznaniowych, zapewniając im stabilność finansową i możliwość realizacji ich misji. Co równie ważne, mechanizm ten stanowi precyzyjny wyznacznik faktycznej liczby wyznawców danego związku. W Niemczech każdy, kto nie chce płacić podatku kościelnego, musi formalnie wystąpić z Kościoła lub zadeklarować brak przynależności do jakiegokolwiek związku wyznaniowego. To proste i klarowne rozwiązanie eliminuje domysły i niejasności dotyczące rzeczywistego poparcia dla poszczególnych Kościołów i wspólnot. Przekłada się to na transparentne dane, które są nieocenione zarówno dla samych związków wyznaniowych, jak i dla państwa, planującego politykę społeczną i kulturalną.” I dodaje: „Obecny system finansowania instytucji religijnych w Polsce, oparty w dużej mierze na dobrowolnych datkach i dotacjach, jest często nieprzejrzysty i budzi kontrowersje. Wprowadzenie podatku kościelnego pozwoliłoby na usprawnienie obiegu środków finansowych, czyniąc go bardziej formalnym i podlegającym kontroli publicznej. Pobieranie podatku bezpośrednio z wynagrodzenia przez Urząd Skarbowy minimalizuje ryzyko nadużyć i zwiększa zaufanie społeczne do sposobu finansowania Kościołów. (...) Podobnie jak w Niemczech, gdzie decyzja o przynależności do wspólnoty religijnej ma realne konsekwencje finansowe, tak i w Polsce ten mechanizm wzmacniałby świadome członkostwo w związkach wyznaniowych. Jedynie osoby, które faktycznie utożsamiają się z danym wyznaniem i chcą je wspierać, partycypowałyby w jego utrzymaniu.”

Z pełną treścią petycji (i jej uzupełnienia), można zapoznać się poniżej:

Podatek na Kościół w Niemczech – w jakiej wysokości i na jakich zasadach jest pobierany przez niemiecki odpowiednik naszego fiskusa?

Autor petycji, której przedmiotem jest wprowadzenie w Polsce nowego podatku kościelnego (określonego przez niego również – „podatkiem od wiary”), swój postulat wzoruje na systemie, który obowiązuje w tym zakresie w Niemczech. Mowa o tzw. Kirchensteuer (czyli – podatku kościelnym), który pobierany jest na rzecz uznanych w Niemczech Kościołów. Dwiema największymi wspólnotami wyznaniowymi (uznanymi przez państwo) w Niemczech, są Kościół katolicki i protestancki. Wysokość tego podatku, zależy od miejsca zamieszkania – w niektórych landach (takich jak Bawaria i Badenia-Wirtembergia) wnosi on 8 proc. podatku dochodowego, a w innych (takich jak m.in. Brandenburgia, Hesja czy Saksonia) – 9 proc. podatku dochodowego. Podatek ten, jest comiesięcznie potrącany przez pracodawcę z wynagrodzenia i przekazywany do niemieckiego urzędu skarbowego, czyli – Finanzamt.

W celu uniknięcia płacenia daniny – należy, w Niemczech, formalnie wystąpić z Kościoła, co można uczynić w urzędzie stanu cywilnego, a także w sądzie rejonowym lub okręgowym. Obowiązek płacenia podatku kościelnego wygasa wówczas z końcem miesiąca kalendarzowego, w którym powiadomiło się urząd stanu cywilnego (lub odpowiednio – sąd rejonowy albo okręgowy) o wystąpieniu z Kościoła. Zazwyczaj, Federalny Urząd Podatkowy automatycznie wysyła pracodawcy powiadomienie o powyższej zmianie. Aby jednak mieć absolutną pewność, czy pracodawca nadal nie pobiera daniny – najlepiej jest sprawdzić pierwszy pasek wypłaty po odejściu z Kościoła.

Poza podatkiem kościelnym od dochodów, niektóre diecezje i biskupstwa w Niemczech pobierają jeszcze tzw. podatek kościelny od nieruchomości. Tak jest np. w Nadrenii-Palatynacie i dotyczy to diecezji rzymskokatolickich Limburga i Spiry. Podatek kościelny od nieruchomości pobierany jest przez gminy wraz z podatkiem od nieruchomości i naliczany jest na podstawie stałego procentu. Na przykład w diecezji Spiry – podatek kościelny od nieruchomości wynosi 10% podatku od nieruchomości (wg stanu na 2023 r.).¹

Skąd czerpie dochody Kościół katolicki w Polsce?

Według danych GUS – dominującym wyznaniem w Polsce jest Kościół katolicki obrządku łacińskiego. Zbiorowość wiernych zaliczających się do Kościoła rzymskokatolickiego stanowi (według ostatniego spisu powszechnego) 33 729 tys. osób, co stanowi 87,6% ogółu ludności.² Zatem – na przykładzie Kościoła katolickiego, jako zrzeszającego największą liczbę wiernych w Polsce – skąd pochodzą jego główne dochody?

Znaczną część dochodów Kościoła katolickiego stanowią ofiary wiernych (w tym m.in. za posługi, takie jak chrzest, ślub czy pogrzeb), które zgodnie z art. 21 ust. 2 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską – są zwolnione z opodatkowania (Przepisy prawa polskiego o zbiórkach publicznych nie mają zastosowania do zbierania ofiar na cele religijne, kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą, naukową, oświatową i wychowawczą oraz utrzymanie duchownych i członków zakonów, jeżeli odbywają się w obrębie terenów kościelnych, kaplic oraz w miejscach i okolicznościach zwyczajowo przyjętych w danej okolicy i w sposób tradycyjnie ustalony). Poza tym – kościoły i inne związki wyznaniowe, które posiadają uregulowany status prawny w Polsce – mogą ubiegać się o różne dotacje z tzw. Funduszu Kościelnego, który został powołany na mocy art. 8 ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego i który finansowany jest z budżetu państwa. Dotacje te, mogą być przyznawane na realizację zadań dotyczących wspomagania kościelnej działalności charytatywno-opiekuńczej, która obejmuje m.in.:

• prowadzenie zakładów dla sierot, osób starszych, osób upośledzonych fizycznie lub umysłowo oraz innych kategorii osób potrzebujących opieki,
• prowadzenie szpitali i innych zakładów leczniczych oraz aptek,
• organizowanie pomocy w zakresie ochrony macierzyństwa czy
• krzewienie idei pomocy bliźnim i postaw społecznych temu sprzyjających,

jak również na realizację zadań dotyczących konserwacji i remontów obiektów sakralnych i kościelnych o wartości zabytkowej. Na rok 2025, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji ustalił, że maksymalna kwota udzielonej dotacji z Funduszu Kościelnego, wynosi 200 tys. zł. Resort może również udzielić dotacji wyższej, ale wyłącznie w uzasadnionych przypadkach, uwzględniających ważny interes społeczny.

Poza ofiarami wiernych i dotacjami z Funduszu Kościelnego – parafie Kościoła katolickiego, czerpią także dochody z działalności gospodarczej, takiej jak wynajem nieruchomości, sprzedaż dewocjonaliów (czyli przedmiotów kultu religijnego, zwykle niewielkich rozmiarów, wykorzystywanych w praktykach religijnych i stanowiących symbol wiary) czy prowadzenie cmentarzy.

Na podstawie art. 70a ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej natomiast – Kościołowi katolickiemu (na jego wniosek) mogą być nieodpłatnie przekazywane nieruchomości gruntowe należące do Skarbu Państwa. Zgodnie z dokładnym brzmieniem ww. przepisu – osobom prawnym Kościoła katolickiego, które po dniu 8 maja 1945 r. podjęły działalność na Ziemiach Zachodnich i Północnych, mogą być, na ich wniosek, przekazane nieodpłatnie na własność grunty znajdujące się w zasobach Państwowego Funduszu Ziemi albo w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa. O nieodpłatne przekazanie gruntów mogą wnioskować zarówno podmioty kościelne nowotworzone (nie tylko te, które podjęły działalność na Ziemiach Zachodnich i Północnych bezpośrednio po II wojnie światowej), a także niezależnie od lokalizacji ich „siedziby” (tj. np. do Wojewody Dolnośląskiego, o przekazanie nieodpłatnie na własność gruntów, może wnioskować podmiot, który ma siedzibę na terenie województwa opolskiego i tam też, już wcześniej, również otrzymał grunty w ramach nieodpłatnego przekazania, na podstawie decyzji Wojewody Opolskiego). Niejednokrotnie, nieruchomości nabyte w powyższy sposób przez Kościół, są następnie zbywane, kościelne osoby prawne nie są ujawniane w księgach wieczystych tych nieruchomości, a innym kościołom i związkom wyznaniowym w Polsce nie przysługuje analogiczne uprawnienie. Według wyliczeń Stowarzyszenia SOISH, na podstawie danych udostępnionych przez KOWR w trybie dostępu do informacji publicznej – od 1 stycznia 1992 r. do 30 czerwca 2019 r., w trybie art. 70a ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, KOWR przekazał na rzecz Kościoła rzymskokatolickiego 76 244 ha ziemi rolnej. Przy założeniu średniej ceny za ha według GUS – nieruchomości te, potencjalnie, byłyby więc warte w 2019 r. 3 487 629 292 zł (czyli niemal 3,5 mld zł). Z uwagi na powyższe okoliczności – w dniu 24 września 2025 r. do Sejmu, przez grupę posłów Polska 2050 – Trzecia Droga, został złożony projekt ustawy o zmianie ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (nr RPW/31532/2025), zakładający uchylenie wspomnianego art. 70a ww. ustawy, który to umożliwia nieodpłatne przekazywanie przez Skarb Państwa nieruchomości na rzecz Kościoła katolickiego. Autorzy projektu stoją na stanowisku, że – utrzymywanie 80 lat po II wojnie światowej niezmienionego stanu prawnego w zakresie możliwości uzyskania przez Kościół rekompensaty za ziemie pozostawione na Kresach Wschodnich jest nieuzasadnione, „zaś tak ukształtowana regulacja stanowi nieproporcjonalny mechanizm uszczuplający majątek państwa, który kreuje pole do nadużyć, stanowiąc jednocześnie ponadprzeciętną możliwość akumulacji kapitału przez Kościół Katolicki”.

Więcej na temat ww. projektu, którego przedmiotem jest uchylenie art. 70a ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, można przeczytać w poniższym artykule:

Z uwagi na możliwe, rychłe (w związku z ww. projektem) ograniczenie wpływów Kościoła czerpanych z nieruchomości – wprowadzenie podatku kościelnego, jako stałej daniny na rzecz danego Kościoła, pobieranej od należących do niego wiernych – z całą pewnością, stanowiłoby istotny element dochodów Kościoła.

Na jakim etapie są obecnie prace w Senacie nad rozpatrzeniem petycji w sprawie wprowadzenia w Polsce podatku na Kościół?

Petycja w sprawie wprowadzenia w Polsce podatku kościelnego (nr P11-89/25), która wpłynęła do Senatu w dniu 9 czerwca 2025 r. i została następnie uzupełniona przez jej autora w dniu 20 czerwca 2025 r. – 7 lipca br. została skierowana do rozpatrzenia przez senacką Komisję Petycji. Na dzień dzisiejszy, nie został jeszcze wyznaczony termin posiedzenia, podczas którego będzie ona przedmiotem obrad senatorów. Jeżeli senatorowie przychylą się do zawartego w niej postulatu – będą mogli wówczas:

• wystąpić do Marszałka Senatu z wnioskiem o podjęcie inicjatywy ustawodawczej, mającej na celu wprowadzenie w Polsce podatku kościelnego bądź
• upoważnić członka Komisji do złożenia podczas obrad Senatu wniosku legislacyjnego o wprowadzenie w Polsce podatku kościelnego.

¹ Lohnsteuerhilfeverein Vereinigte Lohnsteuerhilfe e.V., Kirchensteuer: Was muss ich wissen, was kann ich absetzen?, 1.02.2025 r.

² GUS, Wyznania religijne w Polsce w latach 2019-2021, Warszawa 2022

Podstawa prawna:

• Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz.U. z 1998 r., nr 51, poz. 318)
• Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1966)
• Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (nr RPW/31532/2025)