Tysiące Polaków z nowym uprawnieniem. Ich data urodzenia może zapewnić im specjalną, wcześniejszą emeryturę. Jest jednak jeden kluczowy warunek

• Możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę za pracę w specjalnych warunkach lub o specjalnym charakterze
• Wcześniejsza emerytura a warunki niezbędne do spełnienia
• Specjalna, wcześniejsza emerytura a zróżnicowany wiek emerytalny i wymagany staż pracy
• Wcześniejsza emerytura a wymagane dokumenty aplikacyjne

Możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę za pracę w specjalnych warunkach lub o specjalnym charakterze

Zgodnie z wyjaśnieniami Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), istnieje możliwość uzyskania wcześniejszej emerytury dla osób, które wykonywały pracę w warunkach uznanych za szczególne. Tego rodzaju praca definiowana jest na dwa sposoby:

1. Praca w szczególnych warunkach: To zajęcia, które charakteryzują się znaczną szkodliwością dla zdrowia i wysokim stopniem uciążliwości. Do tej kategorii zalicza się również prace wymagające wyjątkowej sprawności psychofizycznej w celu zapewnienia bezpieczeństwa sobie lub innym. Przykładami są m.in.: praca górnicza pod ziemią, przetwórstwo azbestu, produkcja ołowiu i kadmu, służba ratowników GOPR.
2. Praca o szczególnym charakterze: Obejmuje ona profesje takie jak: funkcjonariusze organów administracji celnej, pracownicy organów kontroli państwowej (np. NIK), dziennikarze, artyści, nauczyciele, żołnierze zawodowi.

Należy podkreślić, że nie każda praca wykonywana w uciążliwych lub szkodliwych warunkach automatycznie uprawnia do wcześniejszej emerytury. Oficjalny i zamknięty katalog prac kwalifikujących do tego świadczenia znajduje się w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku.

Wcześniejsza emerytura a warunki niezbędne do spełnienia

Aby uzyskać prawo do wcześniejszej emerytury z tego tytułu, osoba ubezpieczona musiała spełnić wszystkie poniższe warunki do dnia 31 grudnia 2008 roku:

• Osiągnięcie wymaganego wieku emerytalnego, który jest zróżnicowany w zależności od płci i rodzaju wykonywanej pracy.
• Posiadanie ogólnego stażu ubezpieczeniowego (obejmującego okresy składkowe i nieskładkowe) wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn.
• Udokumentowanie wymaganego stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, którego długość zależy od konkretnego zawodu.
• W przypadku bycia członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego (OFE), konieczne jest złożenie wniosku o przekazanie środków z OFE na rzecz ZUS.

Specjalna, wcześniejsza emerytura a zróżnicowany wiek emerytalny i wymagany staż pracy

Wiek uprawniający do świadczenia oraz wymagany staż pracy w warunkach szczególnych różnią się w zależności od profesji:

• Pracownicy kolejowi: Wymagane jest co najmniej 15 lat pracy na kolei. Wiek emerytalny wynosi 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn.
• Prace z wykazu A rozporządzenia: Wymagane jest 15 lat pracy w jednym z zawodów wymienionych w tym wykazie. Wiek emerytalny to 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn.
• Prace z wykazu B rozporządzenia: Wymagany staż pracy wynosi 10, 15 lub 20 lat, w zależności od stanowiska, przy jednoczesnym spełnieniu pozostałych warunków.
• Dziennikarze: Należy udokumentować 15 lat pracy dziennikarskiej. Wiek emerytalny to 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, pod warunkiem osiągnięcia go w trakcie zatrudnienia lub złożenia wniosku w dniu bycia zatrudnionym jako dziennikarz objęty branżowym układem zbiorowym.
• Pracownicy Najwyższej Izby Kontroli (NIK): Wymagane jest 15 lat pracy w NIK i osiągnięcie wieku 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni) w trakcie tego zatrudnienia.
• Działalność twórcza i artystyczna (co najmniej 15 lat): Wiek emerytalny jest znacznie zróżnicowany: Tancerz, akrobata, gimnastyk, kaskader: 40 lat (kobiety) / 45 lat (mężczyźni); Solista wokalista, muzyk grający na instrumentach dętych: 45 lat (kobiety) / 50 lat (mężczyźni); Aktor teatru lalek, artysta chóru: 50 lat (kobiety) / 55 lat (mężczyźni); Aktorka, dyrygentka: 55 lat; Muzyk grający na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych, klawiszowych, operator filmowy: 55 lat (kobiety) / 60 lat (mężczyźni).
• Inne zawody o szczególnym charakterze (wiek 55 lat dla kobiet / 60 lat dla mężczyzn): pracownicy organów kontroli państwowej i administracji celnej; nauczyciele i wychowawcy (zgodnie z Kartą Nauczyciela); funkcjonariusze służb mundurowych (m.in. Policji, Straży Granicznej, Wojska, Służby Więziennej, Straży Pożarnej), którzy nie nabyli prawa do emerytury mundurowej; pracownicy jednostek ochrony przeciwpożarowej.

Wcześniejsza emerytura a wymagane dokumenty aplikacyjne

Osoby urodzone w latach 1949-1968, ubiegające się o ten rodzaj emerytury, muszą złożyć w ZUS wniosek o emeryturę (formularz EMP) oraz informację o okresach składkowych i nieskładkowych (formularz ERP-6). Do wniosku należy dołączyć dokumentację potwierdzającą:

• Okresy pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
• Całkowity staż ubezpieczeniowy (np. za pomocą świadectw pracy, zaświadczeń o zatrudnieniu).
• Wysokość otrzymywanego wynagrodzenia w poszczególnych okresach zatrudnienia.