Nowe świadczenie 1900 zł miesięcznie dla rodziców-seniorów za wychowanie dzieci: jako dodatek do emerytury dla wszystkich, a nie tylko dla tych, którzy nie pracowali

• Świadczenie z ZUS za wychowanie co najmniej czworga dzieci – komu przysługuje, zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami?
• Świadczenie z ZUS za wychowanie co najmniej czworga dzieci – „wychowanie” nie musi obejmować całego okresu od narodzin do pełnoletniości dziecka (wyrok NSA)
• Świadczenie z ZUS za wychowanie co najmniej czworga dzieci – komu nie przysługuje, zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami?
• Świadczenie z ZUS za wychowanie co najmniej czworga dzieci – w jakiej wysokości można je otrzymać, zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami?
• Świadczenie z ZUS za wychowanie co najmniej czworga dzieci – w jaki sposób należy ubiegać się o jego przyznanie, zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami?
• Świadczenie z ZUS za wychowanie co najmniej czworga dzieci – w jaki sposób można potwierdzić okoliczności brane pod uwagę przy rozpatrywaniu wniosku o jego przyznanie?
• Świadczenie z ZUS za wychowanie co najmniej czworga dzieci – co można zrobić w przypadku odmowy jego przyznania?
• Świadczenie z ZUS za wychowanie co najmniej czworga dzieci na takich samych zasadach dla rodziców-seniorów, którzy pracowali (czyli otrzymują emeryturę lub rentę), jak i dla tych, którzy nie pracowali – dezyderat do MRPiPS
• RPO: rodzicielskie świadczenie uzupełniające w ramach programu „Mama 4+”, na takich samych zasadach, powinno przysługiwać zarówno matkom, jak i ojcom-seniorom

Świadczenie z ZUS za wychowanie co najmniej czworga dzieci – komu przysługuje, zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami?

Rodzicielskie świadczenie uzupełniające, które przysługuje od 1 marca 2019 r. i zostało wprowadzone ustawą z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym (inaczej zwane programem – „Mama 4+”) – jest świadczeniem, które ma zapewnić niezbędne środki utrzymania osobom, które zrezygnowały z zatrudnienia, aby wychowywać dzieci lub z tego powodu w ogóle go nie podjęły.

W obecnym stanie prawnym – zgodnie z art. 3 ww. ustawy – przysługuje ono:

• matce, która ukończyła 60 lat oraz urodziła i wychowała lub tylko wychowała co najmniej 4 dzieci oraz
• ojcu, który ukończył 65 lat oraz wychował co najmniej 4 dzieci, ponieważ matka dzieci zmarła, porzuciła je lub przez długi czas ich nie wychowywała,

jeżeli nie posiadają oni dochodu zapewniającego niezbędne środki utrzymania (czyli dochodu stanowiącego równowartość co najmniej aktualnie obowiązującej kwoty najniższej emerytury).

Warunek urodzenia i wychowania lub wyłącznie wychowania co najmniej 4 dzieci można spełnić nie tylko w stosunku do dzieci własnych, ale również – dzieci współmałżonka, dzieci przysposobionych lub dzieci przyjętych na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej).

Ponadto, aby otrzymać świadczenie, seniorka lub odpowiednio – senior, musi mieszkać w Polsce i mieć tutaj ośrodek interesów życiowych przez co najmniej 10 lat (po ukończeniu 16 roku życia), a także posiadać:

• polskie obywatelstwo lub
• obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej albo państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) i mieć prawo pobytu lub prawo stałego pobytu w Polsce lub
• zalegalizowany pobyt w Polsce (jeśli jest cudzoziemcem).

Świadczenie z ZUS za wychowanie co najmniej czworga dzieci – „wychowanie” nie musi obejmować całego okresu od narodzin do pełnoletniości dziecka (wyrok NSA)

Rozpatrując kwestię tego komu przysługuje rodzicielskie świadczenie uzupełniające, warto również zwrócić uwagę na wyrok NSA z dnia 15 kwietnia 2025 r., sygn. akt III OSK 2844/24, zgodnie z którym – przesłanka „wychowania” dziecka może być spełniona również, jeżeli sprawowanie opieki nad dzieckiem nie obejmuje całego okresu od jego narodzin do pełnoletniości (co ma miejsce często np. w przypadku rodzicielstwa zastępczego).

Jak wyjaśnił NSA – pojęcie „wychowania” zawarte w art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym, jest „pojęciem charakteryzującym się bardzo szerokim pasem nieostrości. (...) Czynności podejmowane w toku wychowania nie w każdym przypadku muszą mieć początek w chwili urodzenia dziecka. O świadczenie może ubiegać się bowiem również matka, która przysposobiła dziecko, stała się rodziną zastępczą, czy też rozpoczęła faktyczną opiekę nad dziećmi współmałżonka lub innymi, a w tych przypadkach początek czynności podejmowanych w toku wychowania może dotyczyć dzieci starszych. Możliwa jest zatem i taka sytuacja, w której osoba w chwili przysposobienia, ustanowienia rodziny zastępczej, czy też będąca dzieckiem współmałżonka jest już nastolatkiem, a do uzyskania pełnoletniości pozostał stosunkowo krótki okres. Stąd też dokonując wykładni art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy, a konkretnie przesłanki „wychowała”, należy mieć na uwadze bardzo różne, ale dopuszczone przez ustawodawcę, okoliczności faktyczne sprawy, a to oznacza, że efektem wykładni powinno być takie rozumienie przesłanki, które będzie przydatne w bardzo różnorodnych stanach faktycznych. Dlatego też nie można wprowadzać konkretnych ram czasowych dla ustalenia przesłanki „wychowała”, ale w każdym konkretnym przypadku należy ustalać, czy czynności podejmowane względem dziecka przez matkę doprowadziły do jego wychowania, czyli do doprowadzenia własnym działaniem do względnej samodzielności w jego bieżącym funkcjonowaniu, czy też z uwagi na wiek dziecka (np. kilkulatek) ten proces nie został zakończony, lub też z uwagi na wiek dziecka (np. nastolatek), w którym matka rozpoczęła dopiero wykonywanie tych czynności, nie można przyjąć, że spełniła przesłankę wychowania, gdyż ze względu na długość okresu opieki sprawowanej przez inną osobę dziecko zostało wychowane przez tę osobę.”

Świadczenie z ZUS za wychowanie co najmniej czworga dzieci – komu nie przysługuje, zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami?

W ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym przewidziano także wyłączenia, tj. przypadki, w których rodzicielskie świadczenie uzupełniające nie przysługuje. I tak – świadczenia nie otrzymają:

• ojcowie – pomimo, że ukończyli 65 lat i wychowali co najmniej 4 dzieci – jeżeli matka dzieci żyje, nie porzuciła ich ani nie zaprzestała ich wychowywania na dłuższy czas,
• matki i ojcowie uprawnieni do emerytury albo renty w wysokości co najmniej najniższej emerytury,
• matki i ojcowie tymczasowo aresztowani albo odbywający karę pozbawienia wolności (z wyłączeniem odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego),
• matki i ojcowie pozbawieni przez sąd władzy rodzicielskiej albo którym władza rodzicielska została ograniczona przez umieszczenie dziecka lub dzieci w pieczy zastępczej oraz
• matki i ojcowie, którzy długotrwale zaprzestali wychowywania dzieci.

Świadczenie z ZUS za wychowanie co najmniej czworga dzieci – w jakiej wysokości można je otrzymać, zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami?

Jeżeli uprawniona matka-seniorka lub ojciec-senior co najmniej 4 dzieci, nie pobiera emerytury ani renty – rodzicielskie świadczenie uzupełniające przysługuje w wysokości najniższej emerytury, czyli aktualnie (tj. od 1 marca 2025 r.) – w wysokości 1 878,91 zł miesięcznie. Świadczenie to, podlega corocznej waloryzacji (od 1 marca każdego roku).

Jeżeli natomiast uprawniona matka-seniorka lub ojciec-senior, pobiera emeryturę lub rentę w wysokości niższej niż najniższa emerytura, wówczas (jak zostało już wspomniane powyżej) – rodzicielskie świadczenie uzupełniające przysługuje w wysokości stanowiącej równowartość różnicy pomiędzy aktualnie obowiązującą kwotą najniższej emerytury, a kwotą pobieranego świadczenia (czyli – stanowi ono dopełnienie do najniższej emerytury).

Świadczenie z ZUS za wychowanie co najmniej czworga dzieci – w jaki sposób należy ubiegać się o jego przyznanie, zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami?

Celem otrzymania rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, należy zwrócić się do ZUS (lub odpowiednio – KRUS) z odpowiednim wnioskiem o przyznanie rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego.

Prawidłowo wypełniony wniosek do ZUS musi zawierać:

• dane osobowe ubiegającej/ubiegającego się o świadczenie, tj.: imię, nazwisko, datę urodzenia, numer PESEL (a jeżeli się go nie posiada – serię i numer dowodu osobistego albo paszportu),
• adres zamieszkania ubiegającej/ubiegającego się o świadczenie (a jeże nie posiada stałego miejsca zamieszkania – adres miejsca pobytu lub ostatniego miejsca zamieszkania),
• adres do korespondencji ubiegającej/ubiegającego się o świadczenie (jeśli jest inny niż adres zamieszkania),
• informację o tym, w jaki sposób ubiegająca/ubiegający się o świadczenie chce je otrzymywać (oraz niezbędne dane, aby ZUS mógł zrealizować wypłatę, tj. np. nazwę banku i numer konta bankowego),
• podpis ubiegającej/ubiegającego się o świadczenie.

Do wniosku o rodzicielskie świadczenie uzupełniające należy ponadto dołączyć:

• informację o numerach PESEL dzieci,
• oświadczenie o aktualnej sytuacji osobistej, rodzinnej, majątkowej i materialnej ubiegającej/ubiegającego się o świadxenie,
• zagraniczny dokument stanu cywilnego potwierdzający urodzenie dziecka, jeżeli akt urodzenia dziecka nie jest sporządzony w polskim rejestrze stanu cywilnego,
• orzeczenie sądu o powierzeniu sprawowania pieczy zastępczej nad dzieckiem oraz
• inne dokumenty, które mogą mieć wpływ na przyznanie świadczenia,

a także potwierdzić, czy:

• urodziło się lub odpowiednio – wychowało co najmniej 4 dzieci,
• miało się przerwy w wychowywaniu dzieci, a jeśli tak, to – jak długie i jaka była ich przyczyna,
• posiada się ograniczone prawa rodzicielskie lub jest się ich pozbawioną/pozbawionym,
• mieszka się w Polsce i po ukończeniu 16 roku życia posiada się tutaj ośrodek interesów życiowych przez co najmniej 10 lat,
• posiada się ustalone prawo do emerytury lub renty,
• pobiera się emeryturę lub rentę,
• uzyskuje się dochód z tytułu zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej,
• uzyskuje się inne dochody,
• przebywa się w areszcie śledczym lub zakładzie karnym.

W przypadku ojców-seniorów, ubiegających się o świadczenie – powinni oni ponadto wskazać w oświadczeniu (dołączanym do wniosku o przyznanie świadczenia) datę zgonu matki dzieci, porzucenia przez nią dzieci albo zaprzestania ich wychowywania przez długi okres i powyższe okoliczności powinny zostać potwierdzone odpowiednimi dokumentami.

Po rozpatrzeniu wniosku – ZUS (lub odpowiednio – KRUS) wydaje decyzję o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia. W przypadku pozytywnej decyzji ZUS (lub odpowiednio – KRUS) – wypłata świadczenia przysługuje od pierwszego dnia miesiąca, w którym ZUS (lub odpowiednio – KURS) wydał decyzję, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym ubiegająca/ubiegający się o świadczenia osiągnęła/osiągnął powszechny wiek emerytalny (tj. 60 lat w przypadku kobiet i odpowiednio 65 lat w przypadku mężczyzn).

Świadczenie z ZUS za wychowanie co najmniej czworga dzieci – w jaki sposób można potwierdzić okoliczności brane pod uwagę przy rozpatrywaniu wniosku o jego przyznanie?

Jak informuje ZUS – informacje, które podaje się we wniosku o przyznanie rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego oraz w oświadczeniu o swojej sytuacji osobistej, rodzinnej, majątkowej i materialnej, można udokumentować:

• zaświadczeniami z właściwego urzędu skarbowego, które potwierdzają źródła osiąganych dochodów lub przychodów oraz ich wysokość,
• zaświadczeniami, które potwierdzają aktualne zatrudnienie lub prowadzenie innej działalności zarobkowej oraz wysokość osiąganych dochodów lub przychodów,
• zaświadczeniami, które potwierdzają wysokość innych pobieranych przez siebie świadczeń,
• zaświadczeniami z urzędu gminy, które potwierdzają rodzaj oraz wielkość posiadanego gospodarstwa rolnego,
• oświadczeniami o wysokości dochodu z gospodarstwa rolnego lub
• innymi dokumentami, które potwierdzają swoją sytuację osobistą, rodzinną, majątkową i materialną.

Świadczenie z ZUS za wychowanie co najmniej czworga dzieci – co można zrobić w przypadku odmowy jego przyznania?

W przypadku otrzymania decyzji odmownej ZUS w sprawie przyznania rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, przysługuje prawo do:

• zgłoszenia do prezesa ZUS wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy – w ciągu 14 dni od dnia doręczenia decyzji,
• złożenia skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (za pośrednictwem prezesa ZUS) – w ciągu 30 dni od dnia doręczenia decyzji.

Jeżeli decyzja wydana przez ZUS po ponownym rozpatrzeniu sprawy również będzie odmowna – wówczas również przysługuje prawo do wystąpienia ze skargą do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

Prawo do złożenia odwołania do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (należy odróżnić go od WSA w Warszawie, do którego można wystąpić z ww. skarga na decyzję odmowną ZUS w sprawie przyznania świadczenia), przysługuje natomiast od decyzji ZUS w sprawie:

• ponownego ustalenia wysokości rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego,
• ustania prawa do tego świadczenia,
• wypłaty tego świadczenia oraz
• zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.

Świadczenie z ZUS za wychowanie co najmniej czworga dzieci na takich samych zasadach dla rodziców-seniorów, którzy pracowali (czyli otrzymują emeryturę lub rentę), jak i dla tych, którzy nie pracowali – dezyderat do MRPiPS

W dniu 8 października 2025 r., podczas posiedzenia sejmowej Komisji do Spraw Petycji, posłanka PiS Urszula Rusecka, która przedstawiała członkom Komisji przedmiot petycji obywatelskiej w sprawie rozszerzenia świadczenia 800 plus również na rodziców-seniorów, którzy „wychowali i wykształcili dzieci”, a te – pracują w Polsce i płacą podatki do budżetu państwa – zwróciła uwagę na jeszcze jeden istotny problem, który powoduje „szerokie dyskusje” w przestrzeni publicznej, a mianowicie fakt, że świadczenie „Mama 4+”, dla rodziców (a zwłaszcza dla matek), które wychowały co najmniej czworo dzieci, przysługuje – co do zasady – wyłącznie osobom, które nie nabyły prawa do emerytury, a już nie tym, którzy wychowali czworo lub więcej dzieci i pracowali:

– „Przypomnę, że parę lat temu została wprowadzona emerytura „Mama 4 plus” i to jest takie szczególne świadczenie dla osób, które nie nabyły emerytury, ale wychowały czwórkę i więcej dzieci. Wiem, że w przestrzeni publicznej odbywa się szeroka dyskusja, zwłaszcza tych matek, tych rodziców, którzy wychowali czwórę i więcej dzieci i pracowali, a takiego dodatku nie mają. I tutaj na kanwie tej petycji – ja bym jej nie odrzucała, tylko zapytała w dezyderacie Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej czy jest przewidywane albo czy są prowadzone prace właśnie nad takim dodatkiem w przyszłości dla osób, które podjęły jednak trud wychowania dzieci, niekoniecznie dwójki, ale być może więcej.” – powiedziała posłanka Urszula Rusecka.

Z uwagi na powyższe – pomimo, że przedmiot petycji, która została wniesiona do Sejmu dotyczył rozszerzenia ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (a więc ustawy, na podstawie której przysługuje świadczenie 800 plus) również na rodziców-seniorów – sejmowa Komisja do Spraw Petycji zdecydowała, że w dezyderacie, który zostanie skierowany do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, zostanie również poruszony wspomniany powyżej problem dotyczący świadczenia „Mama 4 plus” i jego ewentualnego rozszerzenia również na rodziców, którzy wychowali czworo lub więcej dzieci, pozostając jednocześnie aktywnymi zawodowo.

Więcej na temat postulatu petycji nr BKSP-155-X-539/25, której przedmiotem jest rozszerzenie kręgu osób uprawnionych do świadczenia 800 plus na seniorów – emerytów, którzy „wychowali i wykształcili dzieci”, można natomiast przeczytać w poniższym artykule:

Po otrzymaniu wystąpienia sejmowej Komisji do Spraw Petycji – zgodnie z art. 155 Regulaminu Sejmu – MRPiPS będzie miało 30 dni na ustosunkowanie się do uchwalonego pod jej adresem dezyderatu. W razie nieotrzymania odpowiedzi w terminie lub uznania otrzymanej odpowiedzi za niezadowalającą – sejmowa Komisja będzie mogła ponowić dezyderat, przedłożyć Marszałkowi Sejmu wniosek o zwrócenie odpowiedzi jako niezadowalającej lub przedłożyć Sejmowi projekt odpowiedniej uchwały lub rezolucji.

Po otrzymaniu od MRPiPS odpowiedzi na dezyderat – posłowie, będący członkami sejmowej Komisji do Spraw Petycji zdecydują zatem czy podejmą inicjatywę ustawodawczą, mającą na celu:

• zmianę ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci w taki sposób, aby przysługujące na jej podstawie świadczenie 800 plus objęło również rodziców, którzy są już w wieku senioralnym, jak również
• zmianę ustawy z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym, na podstawie której przysługuje świadczenie „Mama 4+” w taki sposób, aby przysługiwało ono również (w pełnej wysokości) rodzicom-seniorom, którzy wychowali co najmniej czworo dzieci i przysługuje im prawo do emerytury lub renty (nawet jeżeli wysokość świadczenia przekracza kwotę najniższej emerytury).

RPO: rodzicielskie świadczenie uzupełniające w ramach programu „Mama 4+”, na takich samych zasadach, powinno przysługiwać zarówno matkom, jak i ojcom-seniorom

Na kolejny problem związany z nierównością w przysługiwaniu rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego w ramach programu „Mama 4+”, zwrócił uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) w swojej interwencji do MRPiPS z dnia 25 marca 2024 r.

Zgodnie z obecnie obowiązującymi zasadami – choć program nosi nazwę „Mama 4+”, rodzicielskie świadczenie uzupełniające przysługuje również ojcom, którzy ukończyli 65 rok życia i wychowali co najmniej 4 dzieci (własnych, współmałżonka, przysposobionych lub przyjętych na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej), ale – tylko, jeżeli matka dzieci zmarła, porzuciła je albo przez długi czas ich nie wychowała.

RPO w ww. wystąpieniu podkreślił, że ustawa jednoznacznie uzależnia prawo ojca do ww. świadczenia od określonych przesłanek związanych z matką. Ojcu przysługuje prawo do świadczenia wyłącznie, gdy nie może skorzystać z niego matka. Zostało zatem ono unormowane zasadniczo odmiennie od uprawnienia matki, a wręcz potraktowane jako zastępcze i posiłkowe.

W opinii RPO, takie ukształtowanie prawa ojca do świadczenia może budzić zasadnicze wątpliwości co do zgodności art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym z art. 33 ust. 1 i 2 Konstytucji RP.

Jak dalej wyjaśnia rzecznik – „Założenie ustawodawcy, że pierwszeństwo do uzyskania świadczenia ma matka wychowująca co najmniej czworo dzieci, a ojciec wychowujący co najmniej czworo dzieci nabędzie uprawnienie tylko w ograniczonych ściśle warunkach (śmierć matki dzieci, porzucenie dzieci albo długotrwałe zaprzestania wychowywania dzieci) w sposób nierówny traktuje rodziców dzieci.

Może to prowadzić do powielania i utrwalania nieuprawnionych twierdzeń, że w realizacji prawa rodziców do wychowania dzieci to prawo matki nabiera uprzywilejowanego charakteru, a w zakresie obowiązków rodzicielskich, obowiązek wychowywania dzieci obciąża co do zasady matkę, a jedynie w wyjątkowych przypadkach ojca.

Przesądzając o pierwszeństwie kobiety/matki w realizacji prawa do świadczenia w porównaniu z mężczyzną/ojcem – gdy oboje spełniają warunki uzyskania świadczenia z tytułu wychowania co najmniej czworga dzieci – ustawodawca wprowadził nierówność w prawach i obowiązkach rodziców dzieci. Zróżnicowanie takie, w ocenie Rzecznika, nie znajduje racjonalnego uzasadnienia.”

W związku z powziętymi przez RPO wątpliwościami co do zgodności przepisów o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym (w zakresie określającym warunki jego przysługiwania ojcom-seniorom) z Konstytucją – RPO zwrócił się do MRPiPS o zajęcie stanowiska w tej sprawie i rozważenie zasadności podjęcia stosownych działań legislacyjnych.

Więcej na ww. temat i odpowiedzi MRPiPS na wystąpienie rzecznika, można przeczytać w poniższym artykule:

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1051 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1576 z późn. zm.)
• Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 r. Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. M.P. z 2022 r., poz. 990 z późn. zm.)