Tysiące emerytów nadal czeka. Trybunał Konstytucyjny po raz kolejny przełożył kluczową decyzję w sprawie ich emerytur. Co dalej?

• Ponowne odroczenie wyroku Trybunału Konstytucyjnego
• Charakterystyka i zasady wyliczania emerytur mieszanych
• Kontrowersje i skarga konstytucyjna
• Zarzuty naruszenia Konstytucji i potencjalne skutki
• Emerytury mieszane - podsumowanie najważniejszych informacji
• Czy emerytura mieszana jest korzystna?
• Dla kogo emerytura mieszana?
• Emerytura mieszana - czy rocznik 1954 może się o nią ubiegać?
• Emerytura mieszana z ZUS i KRUS?
• FAQ - najczęściej zadawane pytania

Ponowne odroczenie wyroku Trybunału Konstytucyjnego

Trybunał Konstytucyjny miał rozstrzygnąć we wtorek, 2 grudnia, w sprawie konstytucyjności przepisów, które uniemożliwiają osobom pobierającym tak zwane emerytury mieszane ponowne przeliczenie podstawy wymiaru tych świadczeń. Orzeczenie to ma kluczowe znaczenie dla seniorów urodzonych w latach 1949–1953, którzy przeszli na emeryturę w okresie przejściowym reformy emerytalnej, to jest w latach 2009–2014. Niestety, Trybunał, już po raz drugi, odroczył wydanie wyroku, a przewodniczący składu orzekającego, sędzia Stanisław Piotrowicz, poinformował, że "zamknięta sprawa" została "otwarta na nowo i odroczona bez terminu".

Charakterystyka i zasady wyliczania emerytur mieszanych

Emerytury mieszane przysługiwały osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 roku, które osiągnęły wiek emerytalny w latach 2009–2014. Ich świadczenia były wyliczane częściowo według starego, a częściowo według nowego systemu emerytalnego wprowadzonego w 1999 roku. Reformy te zmieniły kluczowe czynniki wpływające na wysokość emerytury – ze znaczenia podstawy wymiaru świadczenia na wysokość zgromadzonych składek i przewidywaną dalszą długość życia. W zależności od roku przejścia na emeryturę (2009–2014) proporcje obu systemów w wyliczeniu emerytury zmieniały się, zaczynając od 80 proc. starych zasad i 20 proc. nowych w 2009 roku, a kończąc na 20 proc. starych i 80 proc. nowych w 2014 roku.

Kontrowersje i skarga konstytucyjna

Głównym problemem podnoszonym przez emerytów jest to, że mechanizm ten jest niesprawiedliwy. Sprawę do TK zaskarżyła emerytka urodzona w 1951 roku, która po przyznaniu emerytury mieszanej kontynuowała aktywność zawodową przez kolejne dziewięć lat, odprowadzając składki. Kiedy w 2023 roku wystąpiła do ZUS o ponowne przeliczenie świadczenia, uwzględniające te późniejsze składki i ustalenie nowej podstawy wymiaru, spotkała się z odmową. Problem ten, ilustrowany skargą emerytki, dotyczy szczególnie kobiet z roczników 1949–1953, które po przejściu na wcześniejszą emeryturę dalej pracowały, ale ze względu na art. 183 ust. 6 ustawy emerytalnej mogły przeliczać emeryturę tylko na podstawie składek, bez możliwości ponownego ustalenia jej podstawy wymiaru. Osoby urodzone później, które przeszły na emeryturę już wyłącznie według nowych zasad, miały w tym zakresie lepsze możliwości.

Zarzuty naruszenia Konstytucji i potencjalne skutki

Skarga konstytucyjna zarzuca, że wspomniane przepisy naruszają zasadę równości (art. 32), ochronę praw majątkowych (art. 64 ust. 2), prawo do zabezpieczenia społecznego (art. 67 ust. 1) oraz zasadę proporcjonalności ograniczeń praw (art. 31 ust. 3) Konstytucji. Jeśli Trybunał Konstytucyjny uzna te przepisy za niezgodne z ustawą zasadniczą, to tysiące emerytów otrzymają ponownie prawo do przeliczenia podstawy wymiaru swoich świadczeń.

Emerytury mieszane - podsumowanie najważniejszych informacji

Emerytura mieszana w polskim systemie ubezpieczeń społecznych była rozwiązaniem przejściowym, które obowiązywało w latach 2009–2014. Została wprowadzona z myślą o osobach urodzonych po 31 grudnia 1948 roku, które osiągnęły powszechny wiek emerytalny w tym właśnie okresie przejściowym. Jej głównym celem było złagodzenie przejścia ze starych zasad obliczania świadczeń (sprzed reformy z 1999 roku) na nowe, kapitałowe. Istota emerytury mieszanej polegała na tym, że jej wysokość była sumą dwóch części, wyliczanych na podstawie różnych przepisów. Jedna część była obliczana według starych zasad (gdzie liczył się m.in. staż pracy i podstawa wymiaru), a druga według nowych zasad (opierając się na zgromadzonym kapitale początkowym i zwaloryzowanych składkach). Proporcje tych dwóch części były zmienne i zależały od roku osiągnięcia wieku emerytalnego przez ubezpieczonego. Na przykład, w 2009 roku część wyliczona na starych zasadach stanowiła 80 proc. świadczenia, a w 2013 i 2014 roku już tylko 20 proc., co odzwierciedlało stopniowe przestawianie systemu na metody kapitałowe. Ponadto, warunkiem uzyskania takiej emerytury było m.in. niepobieranie wcześniej emerytury przyznanej na podstawie przepisów o wcześniejszym przejściu na to świadczenie. Obecnie ten specyficzny sposób obliczania świadczenia jest stosowany bardzo rzadko, ponieważ okres, dla którego został przewidziany, dobiegł końca w 2014 roku.

Czy emerytura mieszana jest korzystna?

Emerytura mieszana była korzystnym rozwiązaniem dla osób, które osiągnęły wiek emerytalny w latach 2009–2013, ponieważ umożliwiała połączenie świadczenia z dwóch systemów – częściowo według starych i częściowo według nowych zasad. Dzięki temu obliczenie świadczenia było dla tych osób zazwyczaj korzystniejsze niż wyłącznie według nowych reguł. Obecnie emerytura mieszana jest przyznawana tylko tym, którym obliczenia według nowych zasad są mniej korzystne od tych obliczonych metodą mieszaną (pod warunkiem, że w ogóle mogła być im przyznana w okresie 2009–2013). Należy jednak podkreślić, że dla osób urodzonych później (niekwalifikujących się do nabycia uprawnień w latach 2009–2013) emerytura mieszana nie jest dostępna.

Dla kogo emerytura mieszana?

Emerytura mieszana była rozwiązaniem stworzonym dla ograniczonej grupy osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku, które nabyły uprawnienia do emerytury w latach 2009–2013 (lub w niektórych przypadkach do 2014 roku). Aby móc skorzystać z tego rozwiązania, które miało na celu złagodzenie skutków przejścia na nowe zasady obliczania świadczeń, osoba ta musiała zazwyczaj nie być członkiem OFE lub przekazać zgromadzone tam środki do ZUS. Chociaż system ten już nie funkcjonuje jako powszechnie dostępna opcja, obecnie zasady emerytury mieszanej są stosowane jedynie dla tych beneficjentów z lat 2009–2013, dla których obliczenie świadczenia na samych nowych zasadach byłoby mniej korzystne. Dla osób osiągających wiek emerytalny po tym okresie, opcja emerytury mieszanej nie jest już przewidziana.

Emerytura mieszana - czy rocznik 1954 może się o nią ubiegać?

Rocznik 1954 nie ma prawa do emerytury mieszanej, ponieważ osoby te nie osiągnęły wieku emerytalnego w okresie jej obowiązywania (2009–2014). Mimo to, kobiety z tego rocznika (oraz mężczyźni, którzy złożyli wniosek o wcześniejszą emeryturę przed 6 czerwca 2014 roku) mogą ubiegać się o ponowne przeliczenie świadczenia, co może skutkować podwyżką emerytury.

Emerytura mieszana z ZUS i KRUS?

Istnieje możliwość pobierania dwóch emerytur jednocześnie – z KRUS i ZUS – ale wyłącznie dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku, które spełniły odrębne warunki stażowe w obu systemach. Kluczowe jest, by posiadać wymagany staż w KRUS (np. 25 lat) oraz w ZUS, przy czym okresy składkowe nie mogą się pokrywać.

FAQ - najczęściej zadawane pytania