Eutanazja w polskim prawie

Ustawodawca - życie jako wartość najwyższa

Eutanazja to zagadnienie budzące duże kontrowersje światopoglądowe. Ustawodawca musi wybrać pomiędzy wartościami takimi jak wolność jednostki do decydowania o sobie a ochroną ludzkiego życia. Polski ustawodawca w obliczu kolizji tych wartości wybrał ochronę życia. Złagodził jednak odpowiedzialność karną osoby dokonującej eutanazji w stosunku do typu podstawowego zabójstwa.

Zabójstwo eutanatyczne – typ uprzywilejowany zabójstwa

Zabójstwo eutanatyczne (opisane w art. 150 kodeksu karnego) stanowi typ uprzywilejowany zabójstwa ze względu na szczególną motywację sprawcy. Działa on z pobudek altruistycznych - współczuje swojej ofierze i chce skrócić jej cierpienie. Ponadto, dokonuje tego na wyraźne żądanie ofiary. Co istotne, obydwie te przesłanki muszą wystąpić łącznie. Do przyjęcia tej kwalifikacji nie wystarczy więc jedynie współczucie ani samo żądanie.

Żądanie ofiary

Przyjmuje się, że żądaniem jest na gruncie przepisu 150§1 kodeksu karnego wyrażona w pełni dobrowolnie, w sposób stanowczy, jednostronny, jednoznaczny i kategoryczny wola ofiary, aby pozbawiono ją życia. Za niedopuszczalne uważa się wywieranie jakiejkolwiek presji czy nacisku na ofiarę oraz istnienie nawet cienia wątpliwości co do jej faktycznej woli.

Wśród bardzo nielicznych wyroków polskich sądów dotyczących eutanazji (w praktyce wymiaru sprawiedliwości przestępstwo to w zasadzie nie istnieje) warto zwrócić uwagę na wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 19 grudnia 2014 r. (sygn. akt II AKa 267/14). Sąd podkreślił w nim, że chodzi o żądanie, a nie o bierną zgodę na zabicie czy też prośbę. Żądanie zawiera bowiem element presji na psychikę adresata żądania. Osobą aktywną musi być żądający, do niego też należeć ma inicjatywa.

Współczucie

W tym samym, przywołanym wyżej wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu zwrócono uwagę, że działanie sprawcy zabójstwa spełniającego żądanie ofiary do pozbawienia życia, jeśli motywowane jest inną niż współczucie pobudką, wyklucza uznanie wypełnienia przez sprawcę takiego czynu znamion strony podmiotowej zabójstwa eutanatycznego.

Warto zwrócić uwagę, że art. 150 kodeksu karnego nie wskazuje czym to współczucie może być spowodowane. Pojawia się zatem pytanie czy może być ono wynikiem innych sytuacji niż nieznośne cierpienie chorego wywołane nieuleczalną chorobą. W wyroku z dnia 6 sierpnia 2013 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi (sygn. akt  II AKa 118/13) odpowiedział na nie przecząco, wskazując, że „nie można mówić o zabójstwie eutanatycznym wówczas, gdy współczucie wywołane jest cierpieniami psychicznymi człowieka takimi jak straty materialne, wieloletnie kalectwo, zawód miłosny, ani też wtedy, gdy dotyczy innej osoby lub osób, niż ofiara”. Należy jednak pamiętać, że współczesne orzecznictwo odnośnie zabójstwa eutanatycznego jest bardzo ubogie a w doktrynie pojawiają się również zdania przeciwne do cytowanego.

Nadzwyczajne złagodzenie kary

W wyjątkowych wypadkach sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary lub nawet odstąpić od jej wymierzenia. Ustawodawca nie sprecyzował na czym miałby polegać ten wyjątkowy wypadek, ale sąd może wziąć pod uwagę np. stopień związania emocjonalnego sprawcy z ofiarą czy też szczególną intensywność żądania i współczucia związaną z ogromnym cierpieniem ofiary. Co ciekawe, możliwości nadzwyczajnego złagodzenia kary lub odstąpienia od jej wymierzenia ustawodawca nie przewidział przy pomocy w samobójstwie.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r., Kodeks karny (Dz.U. z 2016 r., poz. 2138)

wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 19 grudnia 2014 r., sygn. akt II AKa 267/14

wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 6 sierpnia 2013 r., sygn. akt  II AKa 118/13

Podyskutuj o tym na naszym Forum.