Jak bezpiecznie pracować w ciąży

Kiedy i jak powiedzieć szefowi o ciąży – to problem wielu przyszłych mam. Obawiają się reakcji, złego nastawienia i ewentualnych konsekwencji, a nawet zwolnienia, ale nie powinny zwlekać zbyt długo z przekazaniem tej wiadomości przełożonemu.

To, w jaki sposób przełożony odbierze informację o tym, że kobieta jest w ciąży, w dużym stopniu zależy też od tego, jak ona mu to powie. Przede wszystkim kobieta nie powinna czuć się winna, że będzie miała dziecko. To piękna i zupełnie naturalna rzecz i każdy szef powinien ją zaakceptować. Poza tym ciąża nie musi oznaczać całkowitego wykluczenia z pracy. W pracy, w relacjach z ludźmi najważniejsza jest szczera rozmowa i lojalność, dlatego dobrze jest przygotować się do tej trudnej dla wielu kobiet rozmowy. Przyszła mama powinna spytać, na jakie ewentualne ulgi może liczyć i co może zaoferować ze swojej strony w zamian. Informując o ciąży, dobrze będzie, jeśli kobieta zapewni pracodawcę o swoim zaangażowaniu w pracę również w czasie ciąży, oczywiście jeśli nie ma żadnych przeciwwskazań z medycznego punktu widzenia.  

Czy praca może szkodzić?  

Na ogół praca zawodowa nie ma wpływu na prawidłowy rozwój ciąży. Są jednak zawody czy zajęcia, które nie są dobre dla przyszłej mamy i jej dziecka. Ginekolog położnik Ilona Guzińska zwraca uwagę, że w trakcie ciąży wykluczona jest ciężka praca fizyczna, praca wymagająca dźwigania lub stałej, jednej, przymusowej pozycji – np. kilkugodzinnego stania. Nie wchodzi też w grę praca z narażeniem na czynniki fizyczne i chemiczne. – Promieniowanie rentgenowskie, elektromagnetyczne, bardzo duży hałas to czynniki, które mogą być potencjalnie szkodliwe dla dziecka, tak samo jak substancje chemiczne, w szczególności w laboratoriach – benzen, węglowodory aromatyczne. Tych czynników trzeba zdecydowanie unikać, zwłaszcza na początku ciąży, kiedy tworzą się wszystkie organy – powiedziała nam Ilona Guzińska.

Kobieta w ciąży absolutnie nie może pracować na stanowisku, które narażone jest na działanie czynników rakotwórczych i o prawdopodobnym działaniu rakotwórczym. Niewskazana jest też praca stwarzająca ryzyko zakażenia, m.in. wirusem zapalenia wątroby typu B, różyczki, ospy i półpaśca, a także wirusem HIV.

Ostrożność powinny zachować również kobiety pracujące z dziećmi do 12 roku życia, gdyż dla prawidłowego rozwoju płodu niebezpieczne mogą być zakaźne choroby dziecięce, takie jak różyczka, ospa, a także infekcje wirusowe. –

Kobieta, która ma pracę wymagającą umiarkowanego wysiłku oraz taką, która nie ma nic wspólnego z tymi wszystkimi elementami, może bezpiecznie pracować przez całą ciążę. Praca jest wręcz wskazana jako czynnik pozytywnie wpływający na fizyczny i psychiczny stan kobiety – mówi Ilona Guzińska. Dodaje jednak, że tak naprawdę o tym, czy kobieta w ciąży powinna pracować, decyduje nie jej zawód, lecz to, jak się czuje. – U większości kobiet ciąża przebiega bez istotniejszych dolegliwości – świetnie się czują, jedynie w miarę powiększania się rozmiarów brzucha i wzrostu masy ciała są mniej sprawne fizycznie. Istnieje jednak grupa kobiet ustawicznie odczuwających rozliczne dolegliwości i dla nich nawet praca w spokojnym, kameralnym biurze może być zbyt uciążliwa – dodała.

Również zdaniem psycholog Małgorzaty Jastrzębskiej najważniejsze dla malucha jest samopoczucie mamy i to ono powinno głównie decydować o tym, czy kobieta w ciąży będzie pracowała, czy nie. – Jeśli wykonywany zawód nie jest niebezpieczny dla przyszłej mamy i jej dziecka, a kobieta lubi swoją pracę, daje jej ona satysfakcję, nie jest przyczyną nadmiernego stresu, to nie ma żadnych przeszkód, aby kobieta w ciąży mogła pracować – wyjaśnia Małgorzata Jastrzębska.

Mówi się, że szczęśliwe dzieci to takie, które mają szczęśliwych rodziców. Jeśli zatem praca nie ma wpływu na zdrowie maleństwa i kobiety – bo to w ciąży jest bezdyskusyjnym priorytetem – a daje zadowolenie, to dlaczego z niej rezygnować? Jest jednak warunek – pracująca przyszła mama musi na siebie bardzo uważać.

– Ciąża to nie choroba i jeśli tylko ze zdrowiem naszym i dziecka jest wszystko w porządku, absurdem jest rezygnacja z pracy. Należy tylko bardziej dbać o siebie. Nie wyobrażam sobie siedzenia przez całą ciążę w domu. Dla mnie praca jest spełnieniem, pomaga się realizować i wpływa na własne poczucie wartości. Oczywiście nie mogę się doczekać swojego maleństwa, by być po porodzie tylko z nim, co nie zmienia faktu, że chcę wrócić zaraz po macierzyńskim do pracy – pisze pani Kasia na jednym z forów internetowych dla kobiet w ciąży.

– Zamierzam pracować, dopóki się będę czuła OK i będę w stanie dojeżdżać do pracy. Ale pracuję, bo lubię swoją pracę i lubię kontakt z ludźmi – dodaje na tym samym forum Gingers.  

Komputer i ciąża  

Nie jest prawdą, że kobieta w ciąży nie może w ogóle pracować przy komputerze. Rzeczywiście, komputer i inne urządzenia biurowe, które emitują fale elektromagnetyczne, mogą – choć są to raczej przypuszczenia niż dane potwierdzone badaniami – niekorzystnie wpływać na rozwój dziecka, zwłaszcza w pierwszym trymestrze ciąży, ale dzieje się tak, gdy przyszła mama spędza przed komputerem zbyt wiele godzin. Teraz są już monitory, które raczej nie są szkodliwe dla kobiet w ciąży. Jednak kobieta w ciąży ma prawo pracować przed monitorem nie dłużej niż cztery godziny w ciągu doby. – Życie pokazuje, że tak naprawdę nic się nie dzieje nawet wtedy, gdy jest to więcej niż te cztery godziny. Specjaliści medycyny pracy potwierdzają, że przy obecnie stosowanych monitorach można pracować też dłużej – uspokaja Guzińska.

Poza tym zgodnie z prawem kobieta ciężarna może pracować przy komputerze, jeśli w danym pomieszczeniu używany jest pojedynczy monitor lub wyświetlacz albo znajduje się on w odległości co najmniej 1,5 m od innych urządzeń tego typu. Jednak to są tylko przepisy, a raczej nie zdarza się, żeby pracodawca w związku z ciążą przeniósł przyszłą mamę z hali biurowej do oddzielnego pomieszczenia. Zatem kobieta sama powinna zadbać o swoje zdrowie i prawidłowy rozwój dziecka. Sama powinna tak zaplanować sobie pracę, aby przynajmniej dwie, trzy godziny dziennie komputer był wyłączony.

Podobnie jest z kserokopiarką. Nie ma badań, które mówią, jak długo można przy niej pracować, choć wiadomo, że dla bezpieczeństwa trzeba ten czas zminimalizować.

W każdym przypadku wskazane są częste, krótkie przerwy, chociażby na spacer po korytarzu, lub, jeśli to możliwe, chwila odpoczynku na świeżym powietrzu, wypicie herbaty czy soku. Najważniejsze, żeby nie przebywać cały czas w pomieszczeniu, w którym jest dużo sprzętu elektronicznego. Dobrze zrobi częste wietrzenie pomieszczenia. Zaduch i brak tlenu może być przyczyną bólów głowy, gorszej koncentracji i złego samopoczucia.  

Przy biurku  

Obecnie wiele zawodów wymaga pracy siedzącej. W ciąży długie siedzenie źle wpływa na kręgosłup i nogi, może powodować zastój w naczyniach żylnych, obrzęki, bóle pleców, przeciążenie wielu mięśni: szyi, barku, nadgarstków, ud, krzyża. Dla kobiety ciężarnej to duże obciążenie. Bardzo ważne jest zatem, żeby przyszła mama siedziała w pracy na dobrym krześle – najlepiej z regulowanym siedziskiem i oparciem, z podłokietnikami. Wygodny będzie też podnóżek.

Doktor Guzińska przypomina, że kobieta w ciąży w trakcie ośmiu godzin swojej pracy powinna najrzadziej co dwie godziny zmienić pozycję, wstać, przespacerować się chwilę, tak aby nie przebywać długo w pozycji z nogami opuszczonymi. – Macica już około 14 tygodnia ciąży jest na tyle duża, że kobieta będzie się bardziej komfortowo czuła z lekko odchylonymi do tyłu plecami – mówi ginekolog.

Rewelacyjnie by było, gdyby przyszła mama znalazła też chwilkę na krótką gimnastykę. Wystarczy stanąć przy oknie, dobrze rozprostować mięśnie, rozprostować nogi, ręce i wziąć kilka głębokich oddechów.

Pracująca kobieta w ciąży nie może też zapominać o zdrowym odżywianiu, regularnych posiłkach, jedzonych na spokojnie, a nie w pośpiechu, przy komputerze.  

Przede wszystkim spokój…  

Wiele kobiet nawet nie zdaje sobie sprawy z tego, jak ważny dla dobra dziecka jest spokój i dobre samopoczucie matki w czasie ciąży. Maluch nawet w brzuchu doskonale czuje, kiedy kobieta jest zdenerwowana.

Według Guzińskiej na ogół jednak stres związany z pracą nie jest przyczyną nieprawidłowości w rozwoju ciąży, choć bywa to w sposób indywidualny zależne od priorytetów życiowych. Częściej wpływ ma stres związany z życiem osobistym. Nie oznacza to jednak, że nie zdarzają się sytuacje, kiedy praca tak mocno stresuje kobietę, iż może się przyczynić do różnych komplikacji.

– Pracuję w bardzo stresujących warunkach. Ogólnie atmosfera jest tragiczna, ciągła rywalizacja i szef, którego w wielu przypadkach po prostu nie rozumiem. Kiedy okazało się, że szczęśliwie jestem w ciąży, postanowiłam, że nie będę narażać mojego dziecka na takie stresy i nie będę się poświęcać dla idei. Nikt i tak nie da mi żadnych gwarancji, że po macierzyńskim będzie na mnie czekał etat. Od dwóch tygodni jestem na zwolnieniu, zdecydowanie poprawiło się moje samopoczucie, wypoczywam – pisze na forum dla kobiet enya81.

Nadmierny stres w ciąży zwiększa ryzyko poronienia i porodu przedwczesnego. Istnieją też dowody na to, że stres w czasie ciąży może powodować nieprawidłowe czynności mózgu dziecka w łonie mamy i tuż po narodzeniu, co może być przyczyną m.in. opóźnionego rozwoju zdolności ruchowych. Poza tym dzieci, których mamy nadmiernie denerwowały się w ciąży, bywają bardziej ruchliwe, rozdrażnione i kapryśne niż dzieci spokojnych kobiet.

Dla przyszłej mamy najważniejsze powinno być maleństwo, dlatego musi ona koniecznie dbać o swój stan psychiczny i pamiętać, że żadna firma się nie zawali, jeśli zajmująca nawet bardzo odpowiedzialne stanowisko kobieta przez kilka miesięcy będzie pracowała w nieco wolniejszym tempie, a część obowiązków przekaże swoim współpracownikom.

Oczywiście nie można wpadać w skrajności. Na malucha nie wpływają absolutnie wszystkie, nawet najmniejsze stresy związane z życiem codziennym.  

Prawa przyszłej mamy  

Według polskiego prawa kobieta w ciąży ma prawo do ochrony w tym szczególnym dla siebie okresie i przez cały czas ciąży pracodawca nie może jej wypowiedzieć ani rozwiązać z nią umowy o pracę. Jak od każdej zasady, tak i tu są jednak wyjątki. Nawet kobieta w ciąży może być potraktowana jak każdy inny pracownik i zostać zwolniona, jeśli firma, w której pracuje, ogłosi upadłość lub likwidację albo gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy. Na takie rozwiązanie umowy musi jednak wyrazić też zgodę zakładowa organizacja związkowa.

Sytuacja wygląda nieco inaczej, jeśli kobieta jest zatrudniona na umowę o pracę na czas określony lub na okres próbny. – Aby nie można było wypowiedzieć takiej umowy o pracę oraz by uległa przedłużeniu do dnia porodu, muszą zostać spełnione łącznie dwa warunki. Po pierwsze – umowa o pracę musi być zawarta na co najmniej jeden miesiąc, i po drugie – uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży – wyjaśnia Aleksandra Siemińska, prawnik z Fundacji „Rodzić po ludzku”.

W takiej sytuacji umowa ulega przedłużeniu aż do dnia porodu, a potem kobieta uzyskuje prawo do zasiłku macierzyńskiego z ZUS-u. Przepisów tych nie stosuje się tylko wtedy, gdy ciężarna zastępuje pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy.

W sytuacji gdy praca jest szkodliwa dla kobiety i dziecka, pracodawca ma obowiązek dostosować warunki pracy do wymagań określonych w odrębnych przepisach, ograniczyć czas pracy, a gdy jest to niemożliwe lub niecelowe – przenieść ciężarną do innej pracy lub zwolnić ją z obowiązku świadczenia pracy. Kobiecie przysługuje jednak nadal wynagrodzenie oraz dodatek wyrównawczy, jeśli to wynagrodzenie miałoby się zmienić – powiedziała Aleksandra Siemińska.

Ponadto ciężarnej nie wolno zlecać nadgodzin, pracy w godzinach nocnych lub wysyłać w delegacje, chyba że wyrazi na to zgodę. W przypadku korzystania ze zwolnień lekarskich w okresie ciąży kobiecie przysługuje 100-proc. zasiłek chorobowy.        

DIETA W CIĄŻY

Posiłki spożywane powinny być przede wszystkim w spokoju i bez pośpiechu. Nie mogą być zbyt obfite, aby nie czuć nadmiernie obciążonego żołądka. W ciągu doby powinno ich być 5, w tym jeden ciepły. Pomiędzy nimi nie wskazane jest dojadanie, a całkowicie wykluczone jest podjadanie słodyczy. Od początku ciąży należy z diety wyeliminować surowe mięso na przykład tatar. Warzywa i owoce zarówno te, które kupujemy w sklepie, jak i te, które zbieramy we własnym ogrodzie powinny być bardzo dokładnie myte. Ma to zabezpieczyć ciężarną przed toxoplazmozą.

Rozwijającemu się dziecku należy dostarczyć wielu ważnych składników. Białko pochodzenia zarówno zwierzęcego i roślinnego jest podstawą dla prawidłowego rozwoju układu nerwowego i mózgu. Znajduje się w chudym mięsie, drobiu, rybach, jajach, jogurcie, grochu, fasoli, soczewicy, a także różnych produktach zbożowych, na przykład w pysznych wielosmakowych Musli.

Wskazane jest spożywanie większej ilości chudego mleka, które dostarcza wapnia, ważnego budulca dla kości i zawiązków zębów maleństwa. Warto wiedzieć, że mleko można zastąpić odpowiednio dużą ilością twarożku, jogurtów, kefirów. W przypadku braku wapnia w diecie, dziecko i tak nie da się pozbawić tego ważnego składnika i zabierze go od matki, a więc z jej zębów i kości.        

PRACUJĄCA KOBIETA W CIĄŻY

- nie może wykonywać pracy niebezpiecznej dla zdrowia jej i dziecka,

- powinna często zmieniać pozycję, w której pracuje,

- powinna przebywać w dobrze wywietrzonym pomieszczeniu,

- przynajmniej co dwie godziny musi robić krótką przerwę,

- nie może pracować zbyt długo przy komputerze lub innym sprzęcie elektronicznym,

- ma prawo do takiego samego wynagrodzenia jak przed ciążą,

- nie może zostać zwolniona z pracy w czasie ciąży i urlopu macierzyńskiego.

Tekst: Julita Sołtysiak