MRPiPS wprowadza bezwzględny zakaz pracy w czasie upałów. Kara do 3 lat pozbawienia wolności dla pracodawcy, który nie zwolni pracowników do domów

• RCB ostrzega – bądź bezpieczny w czasie upałów
• Maksymalna temperatura w pracy – co na ten temat mówią obecnie obowiązujące przepisy BHP?
• Zmiana klimatu i występujące coraz częściej fale upałów – wymuszają na ustawodawcy zmianę przepisów BHP
• Nie wszyscy pracownicy będą jednak chronieni przed pracą w wysokich temperaturach – MRPiPS przewidziało bowiem wyjątki
• Maksymalna temperatura w miejscu pracy – kiedy nowe przepisy mają wejść w życie?
• Po zmianach – za zmuszanie pracowników do pracy w upały, pracodawcy grozić będzie kara nawet 3 lat pozbawienia wolności

RCB ostrzega – bądź bezpieczny w czasie upałów

30 czerwca br. RCB wydało komunikat, w którym ostrzegało Polaków przed nadchodzącą falą upałów:

– „Wg prognoz pogody, przed nami upalne dni. Wraz ze wzrostem temperatury rośnie ryzyko odwodnienia i przegrzania organizmu. Wysokie temperatury są niezwykle niebezpieczne dla osób starszych i dzieci, jednak wszyscy powinniśmy pamiętać o zasadach bezpieczeństwa podczas upału.” – czytamy w komunikacie.

Prognozy RCB odnośnie nadchodzących wysokich temperatur się potwierdziły – w tygodniu, który rozpoczął się 30 czerwca br., temperatury (choćby w stolicy Polski), w najcieplejszym momencie dnia, znacznie przekraczały 30 st. C. RCB podkreśla, że przy takich poziomach temperatur – znacząco wzrasta ryzyko odwodnienia oraz przegrzania organizmu. Upał może doprowadzić do wystąpienia udaru słonecznego lub cieplnego, który jest stanem zagrażającym zdrowiu, a nawet życiu. Upał oddziałuje także na układ nerwowy, wpływając na poziom koncentracji (musimy o tym pamiętać zwłaszcza np. prowadząc samochód).

„Wysokie temperatury są bardzo niebezpieczne dla seniorów – osoby starsze zwykle przyjmują większe ilości leków. Podczas upałów, gdy organizm się odwadnia, ich stężenie w organizmie może się zwiększyć nawet do zagrażającego życiu. W związku z tym, powinny one bardzo uważnie monitorować swoje samopoczucie, a przede wszystkim stosować się do zaleceń związanych z postępowaniem podczas upałów.

Podobnie dzieci są niezwykle wrażliwe na upał, ze względu na to, że ich organizm ma mniej rozwinięty mechanizm termoregulacji. Pod żadnym pozorem nie wolno zostawiać ich oraz zwierząt w zaparkowanym pojedzie. Temperatura w nagrzanym samochodzie może dochodzi do 50-60 st. C.”

Aby bezpiecznie przetrwać upał, należy m.in.:

• w ciągu dnia zamknąć w domu okna i żaluzje, aby ograniczyć napływ gorącego powietrza do pomieszczenia,
• nosić lekką i przewiewną odzież z tkanin naturalnych, w jasnych kolorach (wspomoże to właściwą termoregulację organizmu),
• nawadniać organizm – pić dużo wody, najlepiej niegazowanej, unikać natomiast alkoholu – sprzyja odwodnieniu,
• unikać pokarmów z surowych jajek, wysokie temperatury sprzyjają rozwojowi bakterii salmonelli, a także często i dokładnie myć ręce,
• jeść lekkie posiłki, bazujące na owocach i warzywach, które dostarczają organizmowi niezbędnych składników mineralnych i witamin. Unikać natomiast tłustych, smażonych i wysokokalorycznych dań, które dodatkowo obciążają i tak zmęczony upałem organizm,
• ograniczyć przebywanie na słońcu,
• unikać forsownego wysiłku fizycznego w najgorętszej porze dnia.

Z całą pewnością, najłatwiej jest przeczekać upał w najbezpieczniejszych warunkach, czyli – we własnym domu (o ile oczywiście stan zdrowia lub występujące, w związku z wysokimi temperaturami, objawy, które mogą wskazywać na odwodnienie lub udar cieplny – nie wymagają interwencji lekarza). Jak jednak, z wysokimi temperaturami, poradzić sobie w pracy i co na ten mówią obecnie obowiązujące przepisy?

Maksymalna temperatura w pracy – co na ten temat mówią obecnie obowiązujące przepisy BHP?

Obecnie obowiązujące przepisy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, które wynikają z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy – wskazują minimalną temperaturę w miejscu pracy, nie określają natomiast temperatury maksymalnej, co – bez wątpienia (i potwierdza to również MRPiPS), jest ich istotnym mankamentem.

Zgodnie z par. 30 ww. rozporządzenia – w pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania), nie niższą niż 14 st. C, chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna i w pomieszczeniach biurowych – temperatura nie może natomiast być niższa niż 18 st. C.

W kontekście wysokich temperatur w miejscu pracy – przepisy prawa pracy regulują jedynie środki ochrony pracownika pracującego w warunkach szkodliwych mikroklimatu gorącego i dotyczy pracy w wysokiej temperaturze spowodowanej czynnikami technologicznymi, a nie warunkami atmosferycznymi. Tym samym – rozwiązania te, nie obejmują ogółu pracowników, a jedynie niewielki odsetek wszystkich zatrudnionych. Wprost do warunków atmosferycznych można natomiast odnieść wyłącznie dwa przepisy:

• par. 4 ust. 1 pkt 3 i 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28.05.1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów, z którego wynika obowiązek zapewnienia pracownikom, przez pracodawcę, napojów – przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10 st. C lub powyżej 25 st. C oraz na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28 st. C, jak również
• par. 29 ust. 3 ww. rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów BHP, z którego wynika obowiązek zapewnienia pracownikom, przez pracodawcę, wyposażenia okien i świetlików w odpowiednie urządzenia eliminujące nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowiska pracy.

Poza ww. regulacjami – zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami – powstrzymanie się od wykonywania pracy przez pracownika, w związku ze zbyt wysokimi temperaturami spowodowanymi warunkami atmosferycznymi – można by uznać za możliwe na podstawie art. 210 par. 1 kodeksu pracy, który stanowi, iż – w razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom – pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego. Z uwagi jednak na brak uregulowania maksymalnych dopuszczalnych temperatur (spowodowanych warunkami atmosferycznymi) w miejscu pracy w rozporządzeniu dot. BHP – choć bez wątpienia, praca w takich (skrajnych) warunkach może stwarzać bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika – powstrzymanie się od wykonywania pracy przez pracownika, w wysokiej temperaturze, na podstawie ww. przepisu art. 210 par. 1 kodeksu pracy – jest niemożliwe, ponieważ nie jest spełniona pierwsza z wymienionych w nim przesłanek – warunki pracy (w wysokich temperaturach) nie są niezgodne z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zmiana klimatu i występujące coraz częściej fale upałów – wymuszają na ustawodawcy zmianę przepisów BHP

Z uwagi na obserwowaną w ostatnich latach zmianę klimatu i wynikające z tego faktu coraz częściej występujące wysokie temperatury – w ocenie MRPiPS – konieczna jest zmiana przepisów z zakresu BHP, poprzez dookreślenie maksymalnych temperatur, w jakich dozwolona jest praca w upalne dni. Stało się to przedmiotem projektu rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zmieniającego rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (nr w wykazie prac legislacyjnych MRPiPS: 36), a konkretnie – ostatniej wersji tego projektu (z 30 czerwca 2025 r.). Jak czytamy w jego uzasadnieniu: „praca w upalne dni jest dużym wyzwaniem dla ogółu pracowników. Upał może mieć dla nich negatywne konsekwencje zdrowotne, takie jak omdlenia, udary, odwodnienie, nasilenie problemów układu sercowo-naczyniowego czy chorób nerek. Podczas upałów pracownicy czują się gorzej, mogą mieć problemy z koncentracją, a w konsekwencji może dojść do błędów przy wykonywaniu pracy i wypadków przy pracy. Praca w ekstremalnie wysokiej temperaturze może być także zagrożeniem dla zdrowia, a nawet życia pracowników. Warto podkreślić, iż powyższe powoduje także negatywne konsekwencje dla pracodawców, którzy nie zapewniając pracownikom właściwej dla ich rodzaju pracy temperatury w miejscu pracy, nie mogą w rezultacie liczyć na efektywne oraz terminowe wykonanie przez nich pracy podczas upału.”

Z powyższych względów – „w celu zapewnienia większej ochrony pracowników przed działaniem czynników atmosferycznych, a także zmniejszenia liczby ewentualnych wypadków przy pracy oraz zwiększenia przejrzystości regulacji w tej materii, niezbędne stało się przeprowadzenie odpowiednich zmian legislacyjnych mających na celu dostosowanie obowiązujących przepisów prawnych do zaistniałych zmian klimatycznych”.

Zgodnie z projektem – MRPiPS proponuje, aby do obowiązującego rozporządzenia o BHP, dodać par. 30a, obejmujący następujące zmiany:

1. Zapewnienie przez pracodawcę w pomieszczeniach pracy temperatury nie wyższej niż 35 st. C, chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają.
2. Zapewnienie przez pracodawcę, aby prace na otwartej przestrzeni, związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal u mężczyzn i 1000 kcal u kobiet, wykonywane były przy temperaturze nie wyższej niż 32 st. C, chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają.
3. Zobowiązanie pracodawcy do podjęcia działań w przypadku, gdy temperatura w pomieszczeniu pracy, z uwagi na warunki atmosferyczne, przekroczy 28 st. C, a przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal u mężczyzn i 1000 kcal u kobiet – 25 st. C, tj.:
4. 1. zapewnienia odpowiednich rozwiązań technicznych obniżających tę temperaturę (chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają), które polegać mogą m.in. na zapewnieniu w miejscu pracy:
   2. 1. wentylacji naturalnej, mechanicznej, indywidualnej (na stanowisku pracy),
      2. klimatyzacji,
      3. rolet okiennych, zewnętrznych żaluzji przeciwsłonecznych,
      4. systemów ochrony przeciwsłonecznej,
      5. odblaskowych lub pochłaniających ciepło osłon lub barier,
      6. nieodblaskowych/matowych powierzchni w celu uniknięcia odbicia promieni UV na stanowisku pracy,
      7. umieszczaniu stanowisk pracy z dala od bezpośredniego światła słonecznego i/lub
      8. na korzystaniu z urządzeń lub innego sprzętu w celu ograniczenia pracy fizycznej (np. z wózków widłowych);
   2. jeżeli obniżenie temperatury nie jest możliwe – zastosowania odpowiednich rozwiązań organizacyjnych minimalizujących wpływ temperatury na zdrowie pracowników – uzależnionych od warunków i specyfiki pracy, które mogą polegać m.in. na:
   3. 1. stosowaniu dodatkowych przerw w pracy (art. 145 par. 1 kodeksu pracy),
      2. wprowadzeniu pracy zmianowej (art. 146 kodeksu pracy),
      3. zapewnieniu pracownikom odpoczynku w klimatyzowanym pomieszczeniu czy
      4. zapewnieniu pracowniom odpoczynku w zacienionym miejscu.
4. Zobowiązanie pracodawcy do podjęcia odpowiednich rozwiązań organizacyjnych w przypadku pracy na otwartej przestrzeni przy temperaturze powyżej 25 st. C.
5. Zobowiązanie pracodawcy do podjęcia konsultacji stosowanych rozwiązań organizacyjnych z pracownikami oraz po zasięgnięciu opinii lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Progi maksymalnej temperatury, powyżej której wykonywanie pracy miałoby być zakazane – zostały określone przez MRPiPS na podstawie przeprowadzonych przez Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy (CIOP-PIB) symulacji komputerowych temperatury, przy której praca może stanowić, dla przeciętnego pracownika, nadmierne obciążenie cieplne. Takie same progowe wartości wynikają również z opracowania Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi.

Wprowadzenie powyższych zmian w rozporządzeniu o BHP – jak argumentuje MRPiPS – ma pozwolić na wykonywanie przez pracowników bezpiecznej pracy, a także jest ważne z punktu widzenia dbałości o zdrowie i bezpieczeństwo pracowników w miejscu pracy w sytuacji, gdy temperatura osiągnie określone powyżej wartości.

Nie wszyscy pracownicy będą jednak chronieni przed pracą w wysokich temperaturach – MRPiPS przewidziało bowiem wyjątki

Należy również podkreślić, że progi temperaturowe, powyżej których – zgodnie z projektem rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zmieniającego rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy – prace w pomieszczeniach oraz na otwartej przestrzeni, powinny zostać wstrzymane przez pracodawcę, nie dotyczą jednak następujących rodzajów prac:

• w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii (art. 151¹⁰ pkt 1 kodeksu pracy),
• w ruchu ciągłym (art. 151¹⁰ pkt 2 Kodeksu pracy),
• w transporcie i w komunikacji (art. 151¹⁰ pkt 5 kodeksu pracy),
• w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych (art. 151¹⁰ pkt 6 kodeksu pracy),
• przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób (art. 151¹⁰ pkt 7 kodeksu pracy),
• w rolnictwie i hodowli (art. 151¹⁰ pkt 8 kodeksu pracy);
• w gastronomii (art. 151¹⁰ pkt 9 lit. c kodeksu pracy),
• w zakładach hotelarskich (art. 151¹⁰ pkt 9 lit. d kodeksu pracy),
• w jednostkach gospodarki komunalnej (art. 151¹⁰ pkt 9 lit. e kodeksu pracy),
• w zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych (art. 151¹⁰ pkt 9 lit. f kodeksu pracy),
• w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę (art. 151¹⁰ pkt 9 lit. g kodeksu pracy),
• w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku (art. 151¹⁰ pkt 9 lit. h kodeksu pracy),
• w instytucjach opieki nad dziećmi do lat 3 (żłobki, klub dziecięcy, dzienny opiekun),
• służby funkcjonariuszy i żołnierzy.

Maksymalna temperatura w miejscu pracy – kiedy nowe przepisy mają wejść w życie?

Zgodnie z par. 2 projektowanego rozporządzenia – nowe przepisy, wprowadzające maksymalne progi temperaturowe (spowodowane warunkami atmosferycznymi), powyżej których – wykonywanie pracy (odpowiednio w pomieszczeniach, jak i na otwartej przestrzeni) – będzie zakazane – mają wejść w życie z dniem 1 stycznia 2027 r. Na dzień dzisiejszy – zakończył się etap opiniowania projektu, jego uzgodnień i konsultacji publicznych, w wyniku których powstała jego kolejna wersja (z 30 czerwca br.), uwzględniająca opisane powyżej zmiany.

Po zmianach – za zmuszanie pracowników do pracy w upały, pracodawcy grozić będzie kara nawet 3 lat pozbawienia wolności

Jeżeli projektowane przez MRPiPS rozporządzenie zostanie przyjęte, a wynikające z niego zmiany wejdą w życie – latem 2027 r. – za zmuszanie pracowników do pracy w temperaturach, które z uwagi na warunki atmosferyczne, przekraczać będą progi:

• 35 st. C – w przypadku pracy w pomieszczeniach i odpowiednio
• 32 st. C – w przypadku pracy na otwartej przestrzeni, przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal u mężczyzn i odpowiednio – 1000 kcal u kobiet,

pracodawcy grozić będzie odpowiedzialność karna (przewidziana w art. 220 kodeksu karnego) i kara do 3 lat pozbawienia wolności – za niedopełnienie obowiązków wynikających z przepisów BHP, przez które naraża pracowników na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (gdyż takim niewątpliwie jest – zmuszanie pracowników do pracy w ekstremalnie wysokich temperaturach).

Z art. 283 kodeksu pracy wynika natomiast ponadto, iż – pracodawca, który nie przestrzega przepisów lub zasad BHP, podlega karze grzywny od 1000 zł do nawet 30 000 zł.

Podstawa prawna:

• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz. U. z 2003 r., nr 169, poz. 1650 z późn. zm.)
• Projekt rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (nr w wykazie prac legislacyjnych MRPiPS: 36)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28.05.1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. z 1996 r., nr 60, poz. 279 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2025 r., poz. 277)
• Ustawa z dnia 6.06.1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2025 r., poz. 383)