Co już wiemy o planowanych zmianach w systemie orzekania i świadczeń dla osób z niepełnosprawnościami?

• Różne orzeczenia i problemy osób z niepełnosprawnościami
• W oczekiwaniu na reformę systemu
• W latach 2025-2028 prace nad wielką przebudową

Różne orzeczenia i problemy osób z niepełnosprawnościami

Do rządu wpływa sporo pytań oraz postulatów osób z niepełnosprawnościami. Dotyczą one m.in. wprowadzenia nowych świadczeń oraz modyfikacji istniejących.

Przykładowo, poseł Tadeusz Tomaszewski, przekazał Stanowisko Zarządu Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Wielkopolski z dnia 30 kwietnia 2025 roku w sprawie konieczności zmian w systemie orzekania o niepełnosprawności oraz usprawnienia dostępu do ulg i uprawnień dla osób z niepełnosprawnościami.

Jedna z postulowanych zmian dotyczy uznawania orzeczeń wydawanych przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w systemach przyznawania ulg i świadczeń. Jak wskazano w piśmie, „orzeczenia o niezdolności do samodzielnej egzystencji wydawane przez KRUS, mimo że w zakresie skutków prawnych odpowiadają orzeczeniom Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), nie są honorowane m.in. w postępowaniach o przyznanie świadczeń wspierających, w dostępie do programów realizowanych przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON), czy przy korzystaniu z niektórych ulg finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ)”. Z tego powodu osoby z rolniczym orzeczeniem muszą ponownie przechodzić procedurę przed powiatowym zespołem ds. orzekania o niepełnosprawności (PZON).

Stowarzyszenie zwraca też uwagę na utrudnienia w weryfikacji uprawnień pacjentów przez system teleinformatyczny do obsługi zleceń na zaopatrzenie w wyroby medyczne, środki pomocnicze oraz świadczenia rehabilitacyjne. Problem mają pacjenci z orzeczeniami wydanymi przez organy rentowe (KRUS, ZUS) i dawne orzeczenia komisji inwalidztwa i zatrudnienia (KIZ).

W piśmie zaapelowano zapewnienie osobom wymagającym wsparcia oczekującym na wydanie orzeczenia o niepełnosprawności niezwłocznego dostępu do świadczeń medycznych, sprzętu pomocniczego oraz rehabilitacji, w oparciu o aktualną ocenę stanu zdrowia i podwyższenie poziomu refundacji kosztów takich świadczeń.

W oczekiwaniu na reformę systemu

Odpowiadając na pytanie o niezwłoczny dostęp do świadczeń medycznych w okresie oczekiwania na orzeczenie o niepełnosprawności wiceminister Jerzy Szafranowicz podkreślił, iż Minister Zdrowia będzie analizować ten temat, gdy podjęte zostaną zmiany w systemie orzekania o niepełnosprawności. Podobnie ma być z działaniami resortu zdrowia w zakresie dostosowania systemów teleinformatycznych do możliwości skutecznej weryfikacji uprawnień pacjentów na podstawie orzeczeń wszystkich organów orzekających. Jak zapewnił wiceminister, prace te będą konsekwencją ewentualnej reformy systemu orzekania o niepełnosprawności.

W latach 2025-2028 prace nad wielką przebudową

Szczegóły przygotowywanych zmian przedstawił Łukasz Krasoń, Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Odpowiedź na interpelację wpłynęła do Sejmu 23 czerwca 2025 r. Oto jej treść:

„W Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zaplanowano w ramach FERS realizację projektu pn. „Przebudowa modelu orzekania o niepełnosprawności oraz form wsparcia”, który przewiduje przygotowanie nowych rozwiązań na rzecz osób z niepełnosprawnościami.

Jego realizacja planowana jest na okres od III kwartału 2025r. do I kwartału roku 2028.

W ramach projektu przeprowadzone zostaną przegląd i analiza funkcjonujących rozwiązań systemowych odnoszących się do systemu orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, w tym systemów rentowych np. KRUS i orzecznictwa dla celów edukacyjnych. Zmodyfikowany model orzekania o niepełnosprawności będzie oparty o Międzynarodową Klasyfikację Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF), a także zgodny z postanowieniami Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych (KPON). Z kolei uproszczony system świadczeń będzie lepiej dostosowany do zaspokajania indywidualnych potrzeb danej osoby zarówno w życiu codziennym, jak i w sferze społeczno- zawodowej. System będzie zabezpieczał podmiotowość osób z niepełnosprawnościami, pozostając przy tym w zgodzie z zasadami proporcjonalności i sprawiedliwości społecznej.

W ramach projektu wypracowane zostaną rozwiązania mające scalić rozproszony obecnie system świadczeń, służące kompensacji zwiększonych kosztów życia wynikających z niepełnosprawności, jak również mechanizmy indywidualizacji wsparcia. Opracowanie nowych narzędzi dotyczyć będzie tych obszarów funkcjonowania, dla których brakuje adekwatnych instrumentów oceny lub nie opisują one danego obszaru w sposób pełny.

Wypracowane zostaną kryteria ustalania niepełnoprawności i kwalifikacji do świadczeń i innych instrumentów wsparcia. Oparcie nowego modelu orzekania o niepełnosprawności na nowoczesnym systemie informatycznym stworzy podstawy do integracji z innymi systemami, co umożliwi łączenie danych z różnych źródeł. Wypracowane zostaną też zasady organizacji systemu orzekania o niepełnosprawności, z uwzględnieniem nadzoru i procedury orzeczniczej wraz z postępowaniem odwoławczym.

Nabór partnerów do wspólnego przygotowania i realizacji projektu ogłoszono 28 kwietnia br, z terminem składania ofert do 20 maja 2025 r. Realizacja projektu rozpocznie się po wyborze partnerów, w III kwartale 2025 r.”

Źródło: Interpelacja nr 9769 w sprawie konieczności zmian w systemie orzekania o niepełnosprawności oraz usprawnienia dostępu do ulg i uprawnień dla osób z niepełnosprawnościami/Sejm