Ochrona dóbr osobistych - art. 23 Kodeksu cywilnego

Czym jest dobro osobiste?

Dobra osobiste jako prawa niematerialne są ściśle powiązane z człowiekiem i jego indywidualnością. Przysługują więc one każdemu z nas przez całe życie. Część z nich, jak na przykład wolność, nietykalność osobista czy prawo do prywatności zostały uwzględnione już na poziomie konstytucyjnym, co wskazuje na ich szczególną doniosłość. Art. 43 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (dalej k.c.) pozwala uwzględnić, na wzór konstrukcji dóbr osobistych przysługujących osobom fizycznym  instytucję dóbr osobistych osób prawnych. Ma ona charakter szczególny wynikający ze specyfiki, jaką można przypisać osobie prawnej. Przysługują więc jej tylko niektóre wartości jak np.: nazwa, prawo do prywatności czy tajemnica korespondencji. Obecny katalog dóbr osobistych zawarty w art. 23 k.c. ma charakter otwarty, co umożliwia jego systematyczne rozwijanie poprzez naukę i praktykę orzeczniczą.

POLECAMY: E - wydanie Dziennika Gazety Prawnej

Na jakie jeszcze wartości możemy się powołać?

Żeby mówić o faktycznym istnieniu określonego dobra osobistego musimy powołać się na jego prawne usankcjonowanie. To co w naszym odczuciu jest najwyższą wartością niekoniecznie może być uznane przez prawodawcę. Obiektywnie takie czynniki jak uwarunkowanie społeczne, postęp cywilizacyjny i techniczny są przez niego uwzględniane przy nadaniu określonym dobrom szczególnej ochrony prawnej.
Obecnie więc możemy powoływać się na określone dobro osobiste, gdy ktoś kwestionuje nasze prawo do swobody wyznawania uczuć religijnych, zachowania nietykalności osobistej czy sprawowania kultu po osobie zmarłej. W wyniku zmian społecznych prawodawca uwzględnił również takie wartości jak poczucie przynależności do konkretnej płci, zachowanie integralności seksualnej czy uznanie więzi rodzinnych między rodzicami i ich dziećmi.

W wyniku nieudolności personelu medycznego dziecko rodzi się z ciężkim niedotlenieniem mózgu uniemożliwiającym prowadzenie samodzielnego życia. Doprowadzenie do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, którego efektem jest brak możności nawiązania z dzieckiem typowej relacji rodzinnej, zostało uznane przez Sąd Najwyższy jako naruszenie dóbr osobistych rodziców. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2016 r. II CSK 719/15) 

Kiedy prawa i wolności nie mają charakteru dobra osobistego?

Istnienie pojęcia dóbr osobistych nie zawsze tożsame jest z przysługującymi nam prawami i wolnościami. Jako przykład można wyróżnić prawo do rozpoznania przez sąd sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Sąd Najwyższy nie wyklucza jednak możliwości, że samo naruszenie tego prawa może doprowadzić do naruszenia dobra osobistego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2010 r. o sygn. II CSK 640/09).