Strona główna » Prawo » Konsument i umowy » Prawa konsumenta » Umowy » Czy można uchylić się od oświadczenia woli złożonego pod wpływem groźby w myśl Kodeksu cywilnego?

Czy można uchylić się od oświadczenia woli złożonego pod wpływem groźby w myśl Kodeksu cywilnego?

02 sierpnia 2019, 09:47

Dołącz do grona ekspertów

Sylwia Uścimiak

Prawnik, specjalizuje się w zagadnieniach z zakresu prawa i postępowania karnego

Osoba, która złożyła oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mogła się obawiać, iż jej samej lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe./fot. Shutterstock

ShutterStock

Oświadczenie woli jest jednym z podstawowych pojęć prawa cywilnego. Jego celem jest wywołanie skutków prawnych w oparciu o swobodne i zrozumiałe dla wszystkich wyrażenie własnej woli przez stronę. Co w przypadku gdy wyrażenie woli wynika z groźby, czy można się uchylić od takiego oświadczenia?

Pojęcie groźby w orzecznictwie

Zgodnie z art. 87 Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.) osoba, która złożyła oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mogła się obawiać, iż jej samej lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

Polecamy: Twój urlop. To Ci się należy! - Kolekcja Poznaj swoje prawa!

Celem zrozumienia treści art. 87 k.c. należy dokonać wykładni zwrotu "bezprawna groźba", co w myśl najnowszego postanowienia SN o sygn. akt III CSK 188/18 z dnia 31 stycznia 2019 roku należy rozumieć jako "zagrożenie podjęciem działania niezgodnego z prawem lub zasadami współżycia społecznego (użycie bezprawnego środka) albo działania zgodnego z prawem, ale zmierzającego do osiągnięcia celu niezgodnego z prawem (bezprawność celu), przy czym uwzględniać należy wszystkie okoliczności sprawy (w szczególności sposób zachowania się stron). Z takiej wykładni art. 87 k.c. jednoznacznie wynika, że grożenie przez osobę trzecią osobie, która ma złożyć oświadczenie woli, podjęcia wobec niej działań zgodnych z prawem, gdy takiego oświadczenia nie złoży, może być groźbą bezprawną, gdy zostało dokonane w celu niezgodnym z prawem." Dodatkowo należy zwrócić uwagę na różnice dotyczące znaczenia pojęcia "bezprawna groźba" w stosunku do prawa cywilnego jak i prawa karnego, na co zwrócił uwagę SN w wyroku o sygn. akt II CSK 324/17 z dnia 2 lutego 2018 roku, w którym wskazano, iż "różnice w prawie cywilnym i karnym przy ustalaniu zakresu pojęcia groźby bezprawnej skłaniają do wniosku, że z objęcia w prawie karnym pojęciem groźby również wszczęcia postępowania karnego nie wynika żaden automatyzm, w szczególności taki, który pozwalałby przyjąć, że zagrożenie wszczęciem postępowania karnego stanowi równocześnie groźbę bezprawną w rozumieniu art. 87 k.c."

Teść wiedząc o przestępczej działalności zięcia, który trudni się kradzieżami samochodów, zagroził, że doniesie organom ścigania o procederze jakim zajmuje się zięć, jeśli ten nie dokonana darowizny na jego rzecz.

Uchylenie się od skutków prawnych

W myśl art. 88 §1 k.c. uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie. Niewątpliwie forma pisemna jest twardym dowodem w przypadku postępowań sądowych, zaś rolą sądu będzie weryfikacja, czy złożone oświadczenie woli faktycznie było złożone pod wpływem bezprawnej groźby.

Należy pamiętać, że uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli nie jest bezterminowe. Ustawodawca przyjął, że w przypadku, gdy oświadczenie woli złożono pod wpływem groźby, to uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych wygasa z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał (art. 88 §2 k.c.).

Polecamy serwis: Prawa konsumenta