Taki sam wiek emerytalny kobiet i mężczyzn w Polsce? MRPiPS: nie ma przyzwolenia społecznego, nie są prowadzone prace

• Czy różnicowanie wieku emerytalnego ze względu na płeć jest przykładem dyskryminacji? Czy rząd planuje zrównać wiek emerytalny kobiet i mężczyzn?
• MRPiPS o zrównaniu wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn: nie ma przyzwolenia społecznego, nie są prowadzone prace
• Emeryci i emerytury w Polsce w statystyce

Czy różnicowanie wieku emerytalnego ze względu na płeć jest przykładem dyskryminacji? Czy rząd planuje zrównać wiek emerytalny kobiet i mężczyzn?

Temat zrównania wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn poruszył w swojej interpelacji z 15 stycznia 2024 r. do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej oraz ministra ds. równości poseł Witold Tumanowicz. Poseł przypomniał, że aktualnie obowiązujące w Polsce przepisy tzw. ustawy emerytalnej w Polsce ustalają różny wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn. Kobiety mogą przechodzić na emeryturę w wieku 60 lat, a w wieku 65 lat. Ta różnica budzi szereg pytań dotyczących równości płci i sprawiedliwości społecznej.

Poseł wskazał też, że według danych OECD, średni wiek życia na emeryturze Polaków wynosi 18,7 lat, a Polek - 25,1 lat. Próg emerytalny ustanowiony na 60. roku życia dla kobiet jest jednym z najniższych w Europie. Dodatkowo, jedynie w Polsce i w Austrii dysproporcja między wiekiem emerytalnym dla kobiet i mężczyzn wynosi aż 5 lat. W zdecydowanej większości krajów Unii Europejskiej wiek emerytalny jest równy. Statystyki pokazują, że Polacy pracują dłużej niż przeciętni Europejczycy, a Polki krócej niż przeciętne Europejki.

Poseł poprosił ministra rodziny, pracy i polityki społecznej oraz ministra ds. równości o odpowiedzi na pytania:
1. Czy różnicowanie wieku emerytalnego ze względu na płeć jest przykładem dyskryminacji?
2. Czy rząd planuje zrównać wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn, tak jak funkcjonuje to w większości krajów europejskich? Jeśli nie, to dlaczego?
3. Czy Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej dysponuje ekspertyzami, jak zrównanie wieku emerytalnego (np. na poziomie 62, 63 lub 64 lat) wpłynęłoby na wydolność systemu emerytalnego?
4. Czy Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej dysponuje wyliczeniami, jak zmieniłaby się średnia wysokość emerytur dla kobiet w przypadku zrównania wieku emerytalnego? Jak obecnie wygląda dysproporcja między świadczeniami emerytalnymi kobiet i mężczyzn?

MRPiPS o zrównaniu wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn: nie ma przyzwolenia społecznego, nie są prowadzone prace

W dniu 22 lutego 2024 r. odpowiedzi na tę interpelację w imieniu ministra rodziny, pracy i polityki społecznej udzieliła Aleksandra Gajewska, sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Poinformowała, że w ramach Krajowego Programu Działań na rzecz Równego Traktowania na lata 2022-2030 przewidziano zadanie uwzględniające niwelowanie luki emerytalnej. Zadanie to polegać ma na monitorowaniu i promowaniu rozwiązań prowadzących do niwelowania luki płacowej wynikającej z nierówności wynagrodzeń kobiet i mężczyzn oraz luki emerytalnej między środkami finansowymi otrzymywanymi zarówno przez kobiety, jak i przez mężczyzn. Powodem dla którego utworzono takie zadanie, jest niewystarczająca skuteczność przepisów prawa zapewniających równość wynagrodzenia za tę samą pracę. 

Minister rodziny, pracy i polityki społecznej ma pełną świadomość, że świadczenia emerytalne kobiet zdecydowanie częściej są niższe niż mężczyzn. Zdaniem MRPiPS jest to konsekwencją zgromadzenia mniejszego kapitału, niższych zarobków i krótszego stażu pracy.

Jednocześnie MRPiPS wskazuje, że formy zabezpieczenia społecznego, a także rodzaje świadczeń i warunki nabywania do nich prawa, a także sposób finansowania, mogą być zróżnicowane. I jest to zgodne z Konstytucją RP i przepisami międzynarodowymi.

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251, ze zm.) utrzymuje przyjęty w Polsce od 1954 roku wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. 

Jak wskazuje minister rodziny, pracy i polityki społecznej, zróżnicowanie ustawowego wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn zgodne jest:
- z regulacjami Międzynarodowej Organizacji Pracy, dotyczącymi systemów zabezpieczenia społecznego (Zalecenie nr 67 z 1944 r. dotyczące zabezpieczenia dochodu, Konwencja nr 102 z 1952 r. dotycząca minimalnych norm zabezpieczenia społecznego, Konwencja nr 128 z 1967 r. dotycząca świadczeń w razie inwalidztwa, na starość i w razie śmierci żywiciela rodziny), jak również 
- z przepisami Wspólnoty Europejskiej (Dyrektywa nr 79/7/EWG z dnia 19 grudnia 1978 r. w sprawie stopniowej realizacji zasady równego traktowania mężczyzn i kobiet w dziedzinie zabezpieczenia społecznego oraz Dyrektywa nr 2006/54 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania mężczyzn i kobiet w dziedzinie zatrudnienia i pracy).

W odpowiedzi na interpelację przypomniano, że Trybunał Konstytucyjny w dniu 15 lipca 2010 r. w sprawie o sygn. akt K 63/07 orzekł, że art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim przewiduje, że ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, jest zgodny z art. 32 i art. 33 Konstytucji RP.

Wskazano też, że w prawie międzynarodowym przyjęto, że świadczenia emerytalne powinny przysługiwać osobom, które ukończyły 65 lat, ale w ustalonych przypadkach wiek emerytalny może być podwyższony lub obniżony.

Dyrektywa nr 79/7/EWG z dnia 19 grudnia 1978 r. w sprawie stopniowej realizacji zasady równego traktowania mężczyzn i kobiet w dziedzinie zabezpieczenia społecznego dopuszcza utrzymanie przez państwa członkowskie zróżnicowanego wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn w ustawowych systemach emerytalnych, jeśli zachodzą ku temu uzasadnione przesłanki społeczne.

Dyrektywa nr 2006/54 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania mężczyzn i kobiet w dziedzinie zatrudnienia i pracy dotyczy systemów zabezpieczenia społecznego nieobjętych Dyrektywą nr 79/7/EWG, a więc systemów uzupełniających i dodatkowych, nakazuje wprowadzenie w nich jednakowego wieku emerytalnego. Nie dotyczy to jednak systemu powszechnego, co potwierdza Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (np. orzeczenie w sprawie C-559/07 – Grecja).

Ponadto Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie dysponuje ekspertyzami dotyczącymi skutków ewentualnego zrównania wieku emerytalnego na poziomie 62, 63, 64 lat lub innym dla wydolności systemu emerytalnego. Biorąc jednak pod uwagę dziesięcioprocentową przewagę populacji kobiecej nad męską w grupie wiekowej 60-65 lat i występującą różnicę wynagrodzeń na niekorzyść kobiet (lukę płacową), dłuższy okres odprowadzania składek przez kobiety nie musiałby zrekompensować straty spowodowanej obniżeniem wieku emerytalnego mężczyzn.

Minister rodziny, pracy i polityki społecznej poinformował też, że obecnie rząd nie prowadzi prac dotyczących wyliczenia, jak zmieniłaby się średnia wysokość emerytur dla kobiet w przypadku zrównania wieku emerytalnego dla obu płci.

Emeryci i emerytury w Polsce w statystyce

W omawianej odpowiedzi na interpelację poselską Aleksandra Gajewska wskazała też szereg dość ciekawych informacji statystycznych dot. polskiego systemu emerytalnego. 

Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że w 2022 r. liczba emerytów i rencistów w Polsce wyniosła 9.255,8 tys. osób, co stanowi 24,5 % populacji całego kraju. Z podanych danych 77,1% stanowili emeryci i emerytki. Liczba kobiet i mężczyzn przechodzących na emerytury w porównaniu od 2000 do 2022 r. roku stale rośnie.

W grudniu 2022 r., podobnie jak w grudniu 2021 r., najliczniejszą grupę osób wśród pobierających emerytury w ramach pozarolniczego i rolniczego systemu ubezpieczeń społecznych stanowiły osoby w wieku 65-69 lat (29,9%), natomiast najmniej liczną – świadczeniobiorcy w wieku 55-59 lat (1,1%). W stosunku do 2021 r. wzrósł udział świadczeniobiorców w wieku 70-74 lata o 0,8 p. proc. do 24,5% oraz w wieku 75 lat lub więcej o 0,7 p. proc. do 27,8%, spadł zaś w grupie wieku 60-64 lata o 1,3 p. proc. do 15,2%. Niewielkie spadki wystąpiły w grupach wieku 55-59 lat o 0,2 p. proc. i 54 lata i mniej o 0,1 p. proc. W grupie wieku: 65-69 lat udział świadczeniobiorców pozostał bez zmian.

Średni wiek osób przechodzących na emeryturę, którym świadczenie wypłaca ZUS, zbliżony jest do ustawowego wieku przejścia na emeryturę tj. 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn i w 2022 r. wyniósł ponad 62 lata (łącznie dla kobiet i mężczyzn), z tego dla mężczyzn - 64,9, a dla kobiet – 60,6. W 2022 r. 96,5% kobiet uzyskało emeryturę w wieku 60-64 lata, a 98,0% mężczyzn w wieku 65 lat lub więcej.

W 2022 r. relacja przeciętnej miesięcznej emerytury brutto z pozarolniczego systemu ubezpieczeń społecznych do przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej wyniosła 53,7% i obniżyła się o 1,3 p. proc. w porównaniu do roku poprzedniego. Istotny spadek tej relacji z 66,8% do 59,1% wystąpił w 2008 r., a następnie obserwowano stopniowy wzrost do 2013 r. Relacja ta w 2014 r. pozostała na tym samym poziomie, a następnie stopniowo obniżała się, łącznie o 10,3 p. proc. w okresie 2014-2022.

Przegląd prasy i portali na INFOR.PL Subskrybuj nas na YOUTUBE!

Źródło: Interpelacja poselska nr 914 i odpowiedź na nią (sejm.gov.pl)

oprac. Paweł Huczko