Przyspieszenie postępowania karnego - projektowane zmiany

Przyspieszenie karania. Ale za jaką cenę

Usprawnienie postępowań, unowocześnienie doręczeń oraz zniesienie uciążliwych absurdów. Ceną może być możliwe ograniczenie prawa do obrony czy zasady prawdy materialnej

Spraw w sądach przybywa, wydłuża się czas oczekiwania na wyrok, rosną więc kwoty odszkodowań z powodu przewlekłości postępowań. Odpowiedzią ma być uchwalona nowelizacja kodeksu postępowania karnego. Ustawa zawiera wiele usprawnień, choć jak zwykle gdy ustawodawca dąży do przyspieszenia postępowania, rodzą się pytania o zachowanie gwarancji procesowych. Przyjrzyjmy się zmianom przyjętym przez Sejm.

Polecamy: Kodeks kierowcy - zmiany 2019

▪ Wydłużenie terminu na cofnięcie wniosku o ściganie do momentu zamknięcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej (w sprawach z oskarżenia publicznego cofnięcie wniosku po rozpoczęciu przewodu sądowego będzie skuteczne, jeśli nie sprzeciwi się temu oskarżyciel publiczny). Dziś pokrzywdzony może to zrobić najpóźniej podczas rozpoczęcia przewodu sądowego, tymczasem strony często dochodzą do ugody na dalszym etapie postępowania i pokrzywdzony, który chce cofnąć wniosku, nie może tego zrobić (art. 12 par. 3 k.p.k.).

▪ Wprowadzenie możliwości utrwalania przez strony dźwięku z przebiegu posiedzenia (dziś istnieje możliwość nagrywania, ale na rozprawie, podczas gdy na posiedzeniu również mogą zapadać orzeczenie w przedmiocie odpowiedzialności karnej sprawcy) (art. 95b par. 2a k.p.k.).

▪ Możliwość odstąpienia od ogłaszania orzeczenia lub zarządzenia na posiedzeniu jawnym, jeżeli na ogłoszeniu nikt się nie stawił (art. 100 par. 1 k.p.k. i następne).

▪ Możliwość przeprowadzenia rozprawy nawet pod nieobecność oskarżonego, gdy stawił się jego obrońca. Chodzi o przeciwdziałanie sytuacji, w której terminy są odwoływane (mimo że stawili się świadkowie, biegli, pokrzywdzeni) na skutek nieobecności oskarżonego, który przedstawia zaświadczenia lekarskie. Po zmianach takie działanie zostanie ukrócone. Z drugiej strony wprowadzenie możliwości prowadzenia sprawy, a nawet przeprowadzenia dowodów pod nieobecność oskarżonego może prowadzić do naruszenia prawa do obrony i rzetelnego procesu. Bez względu na przyczynę nieobecności stron będzie można przesłuchać świadków i przeprowadzić inne dowody zaplanowane na dany termin rozprawy.

▪ Wprowadzenie możliwości doręczenia pism procesowych na adres skrytki pocztowej (art. 132 par. 1a k.p.k.). Dzięki temu każdy będzie mógł wskazać skrytkę do skutecznego doręczania pism organów procesowych (sądu, prokuratora, policji). Będzie to ułatwienie dla powiadamianych osób (np. stron postępowania, poszkodowanych, świadków) i dla samego organu. Obecnie wszystkie pisma muszą trafić do rąk własnych odbiorcy, zostać przekazane domownikowi lub pozostawione do odbioru w urzędzie pocztowym.