REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Przyspieszenie postępowania karnego - projektowane zmiany

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Piotr Szymaniak
Piotr Szymaniak
Dziennik Gazeta Prawna
Największy polski dziennik prawno-gospodarczy
Uchwalona nowelizacja Kodeksu postępowania karnego zawiera wiele usprawnień./Fot. Shutterstock
Uchwalona nowelizacja Kodeksu postępowania karnego zawiera wiele usprawnień./Fot. Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Nowelizacja Kodeksu postępowania karnego ma na celu przyspieszenie procesu. Jakie zmiany znajdziemy w uchwalonej przez Sejm ustawie?

Przyspieszenie karania. Ale za jaką cenę

Usprawnienie postępowań, unowocześnienie doręczeń oraz zniesienie uciążliwych absurdów. Ceną może być możliwe ograniczenie prawa do obrony czy zasady prawdy materialnej

REKLAMA

Spraw w sądach przybywa, wydłuża się czas oczekiwania na wyrok, rosną więc kwoty odszkodowań z powodu przewlekłości postępowań. Odpowiedzią ma być uchwalona nowelizacja kodeksu postępowania karnego. Ustawa zawiera wiele usprawnień, choć jak zwykle gdy ustawodawca dąży do przyspieszenia postępowania, rodzą się pytania o zachowanie gwarancji procesowych. Przyjrzyjmy się zmianom przyjętym przez Sejm.

Polecamy: Kodeks kierowcy - zmiany 2019

REKLAMA

Wydłużenie terminu na cofnięcie wniosku o ściganie do momentu zamknięcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej (w sprawach z oskarżenia publicznego cofnięcie wniosku po rozpoczęciu przewodu sądowego będzie skuteczne, jeśli nie sprzeciwi się temu oskarżyciel publiczny). Dziś pokrzywdzony może to zrobić najpóźniej podczas rozpoczęcia przewodu sądowego, tymczasem strony często dochodzą do ugody na dalszym etapie postępowania i pokrzywdzony, który chce cofnąć wniosku, nie może tego zrobić (art. 12 par. 3 k.p.k.).

Wprowadzenie możliwości utrwalania przez strony dźwięku z przebiegu posiedzenia (dziś istnieje możliwość nagrywania, ale na rozprawie, podczas gdy na posiedzeniu również mogą zapadać orzeczenie w przedmiocie odpowiedzialności karnej sprawcy) (art. 95b par. 2a k.p.k.).

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Możliwość odstąpienia od ogłaszania orzeczenia lub zarządzenia na posiedzeniu jawnym, jeżeli na ogłoszeniu nikt się nie stawił (art. 100 par. 1 k.p.k. i następne).

REKLAMA

Możliwość przeprowadzenia rozprawy nawet pod nieobecność oskarżonego, gdy stawił się jego obrońca. Chodzi o przeciwdziałanie sytuacji, w której terminy są odwoływane (mimo że stawili się świadkowie, biegli, pokrzywdzeni) na skutek nieobecności oskarżonego, który przedstawia zaświadczenia lekarskie. Po zmianach takie działanie zostanie ukrócone. Z drugiej strony wprowadzenie możliwości prowadzenia sprawy, a nawet przeprowadzenia dowodów pod nieobecność oskarżonego może prowadzić do naruszenia prawa do obrony i rzetelnego procesu. Bez względu na przyczynę nieobecności stron będzie można przesłuchać świadków i przeprowadzić inne dowody zaplanowane na dany termin rozprawy.

Wprowadzenie możliwości doręczenia pism procesowych na adres skrytki pocztowej (art. 132 par. 1a k.p.k.). Dzięki temu każdy będzie mógł wskazać skrytkę do skutecznego doręczania pism organów procesowych (sądu, prokuratora, policji). Będzie to ułatwienie dla powiadamianych osób (np. stron postępowania, poszkodowanych, świadków) i dla samego organu. Obecnie wszystkie pisma muszą trafić do rąk własnych odbiorcy, zostać przekazane domownikowi lub pozostawione do odbioru w urzędzie pocztowym.

Obowiązkowe podawanie adresu poczty elektronicznej przez autorów pism procesowych (art. 119 par. 1a k.p.k.), by można było zawiadamiać uczestników postępowania tą drogą.

Wprowadzenie terminu na przesłuchanie pokrzywdzonego w charakterze świadka w sprawach dotyczących przestępstw seksualnych wobec nieletnich. Przesłuchanie z udziałem biegłego psychologa ma się odbyć niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni (art. 185a k.p.k.).

Prokurator będzie mógł wystąpić o zaniechanie wezwania świadków przebywających za granicą lub mających stwierdzić okoliczności, które nie są tak doniosłe, aby konieczne było przesłuchanie na rozprawie (w szczególności gdy chodzi o zeznania, którym oskarżony w wyjaśnieniach nie zaprzeczył). W takiej sytuacji zeznania świadków byłyby po prostu odczytane na rozprawie (art. 333 par. 2 k.p.k.).

Wydłużenie maksymalnego czasu trwania przerwy w rozprawie. Dziś nie może ona trwać więcej niż 35 dni, po zmianach będzie to 42 dni. Po upływie terminu przerwy co do zasady rozprawa powinna być prowadzona od początku (kontynuacja jest możliwa wyjątkowo). Wydłużenie terminu ma zminimalizować zagrożenie. W przypadku wyznaczenia przerwy w rozprawie (w przeciwieństwie do odroczenia) sąd nie musi zawiadamiać stron o nowym terminie nawet w przypadku ich nieobecności. (art. 401 par. 2 k.p.k.)

Koniec z odczytywaniem tomów akt. Sędziowie nie będą musieli wymieniać na rozprawach wszystkich protokołów i dokumentów będących dowodami. Dziś mają taki obowiązek, co w przypadku skomplikowanych spraw, których akta liczą wiele tomów, znacząco wydłuża postępowanie. Nowy przepis zakłada, że z chwilą zamknięcia przewodu sądowego protokoły i dokumenty będące dowodami uznaje się za ujawnione bez odczytywania (art. 405 k.p.k.).

Bez mówienia do pustej sali. Jeżeli na ogłoszeniu wyroku lub postanowienia na posiedzeniu nikt się nie stawi, można będzie uznać je za ogłoszone.

Uzasadnienie wyroku na formularzu. Przygotowanie uzasadnienia w skomplikowanej wielowątkowej sprawie zajmuje sędziom wiele tygodni, a nawet miesięcy. Wprowadzenie formularza znacząco skróci czas postępowań. Zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwości zastosowanie formularza w sprawie, w której pisanie uzasadnienia zajęło aż pięć miesięcy, skróciło by ten czas do miesiąca.

Możliwość skazania oskarżonego w drugiej instancji, nawet jeśli w pierwszej sąd warunkowo umorzył postępowanie to kontrowersyjna zmiana. Z jednej strony konieczność zwrócenia sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd pierwszej instancji znacznie wydłuża postępowanie. Zwłaszcza że warunkowe umorzenie oznacza, że sąd stwierdził sprawstwo i winę oskarżonego, i oskarżony musi się zgodzić na zastosowanie warunkowego umorzenia. Z drugiej, formalnie taka osoba nie jest skazana i jeśli wyrok skazujący zapadnie dopiero w sądzie odwoławczym, będzie to sprzeczne z zasadą dwuinstancyjności procesu (art. 454 k.p.k.). 

opinia

Kodeks na miarę współczesnych wyzwań

Marcin Warchoł wiceminister sprawiedliwości

Obecny kodeks postępowania karnego jest przestarzały i anachroniczny. Już nie tylko nie sprzyja efektywnemu prowadzeniu skomplikowanych postępowań, ale nie radzi sobie nawet ze zwykłymi konsumenckimi sprawami, dotyczącymi np. oszustw na portalach aukcyjnych. Przykładowo konieczność przesłuchania wszystkich świadków i pokrzywdzonych trwa wiele miesięcy, podnosi koszty, a jednocześnie niewiele wnosi do samej sprawy. Dzięki wprowadzanym przez nas zmianom poszkodowani przestaną być niepotrzebnie ciągani po sądach, a jednocześnie zachowają prawo do odszkodowania i wynagrodzenia strat. Więc to są ważne, dobre i potrzebne zmiany.

Bardzo dobrą wiadomością dla wymiaru sprawiedliwości i obywateli są wprowadzane przez nas mechanizmy antyobstrukcyjne. Dziś ludzie często nie mogą dojść sprawiedliwości, bo pełnomocnicy oskarżonych czy sami oskarżeni stosują różne sztuczki, np. składając liczne zaświadczenia lekarskie, często fikcyjne – przez co terminy spadają. Żeby nie być gołosłownym, w jednej z prowadzonych w Sądzie Okręgowym w Nowym Sączu spraw z 35 terminów rozpraw odwołano 21. W Chełmie na 41 terminów rozpraw sprawa spadała z wokandy 35 razy. W Sądzie Rejonowym w Mielcu z 99 zaplanowanych terminów rozpraw nie odbyło się 48. Dlatego wprowadzamy możliwość procedowania pod nieobecność oskarżonego, gdy stawi się obrońca, ale i jednocześnie możliwość zabezpieczenia dowodów przez ich przeprowadzenie na rozprawie, w razie niestawiennictwa strony.

Wreszcie – mamy XXI w., a jednocześnie komunikacja z pełnomocnikami odbywa się jak w XIX w. W rezultacie, gdy np. w Sądzie Rejonowym w Nowym Sączu trzeba było zawiadomić 120 osób, to oczekiwanie na zwrotne potwierdzenie odbioru trwało 8 tygodni. W Sądzie Okręgowym w Rzeszowie przyjmuje się, że czas niezbędny na dostarczenie przesyłek wynosi dwa miesiące. Nawet w mniejszych sprawach, gdzie trzeba było zawiadomić tylko 28 osób, czas oczekiwania na „zwrotki” w Sądzie Rejonowym w Tychach wyniósł 10 tygodni. Przykłady można by mnożyć. Dlatego wprowadzamy powiadomienia za pomocą poczty elektronicznej, telefonu. Autor pisma procesowego oprócz adresu pocztowego będzie musiał wskazać numer telefonu, telefaxu czy adresu poczty elektronicznej lub złożyć oświadczenie, że ich nie posiada. Brak podania któregoś z tych sposobów komunikacji będzie stanowił przyczynę zwrotu pisma.

Wreszcie odstępujemy od konieczności ogłoszenia orzeczeń i uzasadnień w przypadku, gdy nikt nie stawił się na rozprawie. W Ciechanowie sędzia ogłaszał wyrok przez 13 godzin i 50 minut, mimo że nikt go nie słuchał. Koniec z marnowaniem czasu sędziów na mówienie do pustej sali. Bardzo ważną zmianą jest też umożliwienie odczytania dokumentów przez innego członka składu orzekającego lub protokolanta. Obecnie odczytuje je przewodniczący składu, co jest niezwykle obciążające w przypadku konieczności odczytania kilkuset stron zeznań.

Odstępujemy też od ustnego sprawozdania podczas rozprawy odwoławczej w sytuacji, gdy stawili się jedynie uczestnicy postępowania. Obecnie bez względu na stawiennictwo stron czy publiczności, sąd odczytuje treść zaskarżonego wyroku, zarzuty, wnioski apelacyjne etc., czyli wszystko to, co strony postępowania doskonale wiedzą. W niektórych sprawach trzeba poświęcić na to pół dnia. Dalej: w sprawie niebezpiecznego szefa gangu o pseudonimie „Kulawy” sprawa ciągnęła się przed sądem w Elblągu przez cztery lata, z czego przez wiele miesięcy sąd nie robił nic, tylko odczytywał 248 tonów akt zgromadzonych w tym postępowaniu. A oskarżony spał. Tymczasem my, wychodząc naprzeciw tym absurdom i dbając o ekonomikę rozprawy, dajemy możliwość uznania dokumentów z mocy prawa za ujawnione z chwilą zamknięcia przewodu sądowego.

Za każdą z tych wymienionych przeze mnie patologii stoją sprawy konkretnych ludzi, którzy zastanawiają się, dlaczego postępowania karne tak długo trwają. Ano dlatego, że kodeks postępowania karnego jest naszpikowany takimi formalizmami, niedostosowany do współczesnych realiów. Na przykładzie kilku długotrwałych spraw zrobiliśmy symulacje, z których wynika, że gdyby toczyły się one według wprowadzanych przez nas regulacji, trwałyby o 40 proc., a nawet o połowę krócej. 

Etap legislacyjny

Przed Senatem

Polecamy serwis: Prawo karne

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: gazetaprawna.pl

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Duża podwyżka świadczenia dla mężczyzny z rocznika 1957. Kolejne prawomocne orzeczenie sądu powszechnego po wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. SK 140/20

Przybywa prawomocnych orzeczeń w sprawach po wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. SK 140/20. Przedstawię wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku.

Niski wiek emerytalny kobiet to bomba z opóźnionym zapłonem. Polki stracą tysiące na emeryturze

Polska starzeje się w szybkim tempie, co już dziś budzi poważne obawy o przyszłość systemu emerytalnego. Międzynarodowy Fundusz Walutowy alarmuje: jeśli nie zostaną wprowadzone pilne reformy, do 2050 roku świadczenia mogą spaść nawet o jedną trzecią. Najbardziej ucierpią kobiety, osoby o niskich dochodach i pracownicy niestandardowi. Czy jest jeszcze czas, by uniknąć kryzysu?

Nadchodzą rewolucyjne zmiany w świadectwie pracy? Chodzi o jedną rubrykę. Prezes UODO pisze do MRPiPS

Współczesny rynek pracy wymaga elastyczności, kompetencji i transparentności, a prawo musi podążać za zmianami społecznymi, technologicznymi ale co ciekawe czasami także za prywatnymi decyzjami pracowników. W tym wszystkim istotne znaczenie ma świadectwo pracy, którego wzór jest uregulowany jako załącznik do rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2016 r. w sprawie świadectwa pracy (Dz.U. 2016 poz. 2292). Co zatem się zmieni?

Koniec z oszukiwaniem w CV. Pracodawcy sprawdzą dyplom a uczelnie będą miały nowy obowiązek

Fałszywy dyplom w CV? Już wkrótce ten problem może odejść do lamusa. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przygotowało projekt ustawy, który da pracodawcom narzędzie do weryfikacji wykształcenia kandydatów do pracy. To rewolucja w rekrutacji, która kończy z dotychczasową bezradnością pracodawców wobec przepisów o ochronie danych.

REKLAMA

Nowe podatki w budżecie UE po 2028 roku: firmy i konsumenci zapłacą więcej

Unia Europejska planuje głęboką reformę budżetu na lata 2028–2034, której centrum stanowią nowe źródła dochodów – de facto nowe unijne podatki. ETS, CBAM, opłata od e-odpadów, wyższy podatek od plastiku, a także kontrowersyjna składka CORE dla dużych firm mają przynieść blisko 60 mld euro rocznie. Choć środki mają wspierać transformację energetyczną, bezpieczeństwo i konkurencyjność, przedsiębiorcy ostrzegają przed ryzykiem nadmiernego obciążenia, zwłaszcza dla małych i średnich firm.

Staż pracy a urlop. Czy w 2025 r. będą zmiany?

Staż pracy a urlop. Czy w 2025 r. będą zmiany? Być może, szczególnie w obliczu gruntownych zmian prawa w zakresie zaliczania do stażu pracy okresu zatrudnienia w ramach JDG i umów zleceń! Co więcej, w polskiej debacie publicznej coraz głośniej wybrzmiewa postulat, który może zrewolucjonizować podejście do praw pracowniczych – wprowadzenie powszechnego tzw. urlopu stażowego. Wówczas nie-pracownicy również skorzystaliby na zmianach. Pomysł, choć nie nowy, nabiera impetu w kontekście rosnącej świadomości na temat potrzeby zachowania równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Czy dodatkowe dni wolne, uzależnione od lat spędzonych na rynku pracy, wejdą w życie? W wielu zawodach już tak jest! Być może stanie się to więc powszechnym prawem.

4-dniowy tydzień pracy: hit czy mit? Nabór wniosków od 14 sierpnia do 15 września 2025 r.

Skrócenie tygodnia pracy do czterech dni nie jest już tylko trendem na zachodzie. Jeszcze kilka lat temu koncepcja czterodniowego tygodnia pracy wydawała się futurystycznym eksperymentem. Dziś coraz więcej firm testuje ten model, motywowane realnymi korzyściami: większym zaangażowaniem zespołów, niższą rotacją, a nawet oszczędnościami kosztowymi, np. dzięki programowi pilotażowemu z MRPiPS. Etap II programu to właśnie testowanie zaproponowanego modelu skróconego czasu pracy w środowisku pracy – zaczyna się 1 stycznia 2026 r. i trwa do 31 grudnia 2026 r.

Wzrost wynagrodzeń w budżetówce. Coś się zmienia po 10 latach, ale to nie jest dobra wiadomość

Po raz pierwszy od dekady doszło do bezprecedensowego porozumienia w Radzie Dialogu Społecznego - zarówno związki zawodowe, jak i organizacje pracodawców jednomyślnie sprzeciwiły się rządowej propozycji zaledwie 3-procentowej podwyżki płac w budżetówce. Uchwała nr 139 RDS, przyjęta 14 lipca 2025 roku, to nie tylko wyraz wspólnego stanowiska wobec zbyt niskiego wzrostu wynagrodzeń, lecz także sygnał narastającego kryzysu w dialogu społecznym i zapowiedź otwartego sporu z rządem.

REKLAMA

Okularnicy muszą się mieć na baczności za kierownicą! Kiedy grozi mandat nawet w wysokości 500 zł? O tym musisz pamiętać

Kierowcy z wadami wzroku powinni zachować szczególną ostrożność. Mimo że jazda w okularach korekcyjnych wydaje się standardowa, w niektórych przypadkach może skutkować mandatem w wysokości nawet 500 zł. Wysokość kary zależy od kodów, które są wpisane w twoim prawie jazdy. Upewnij się, że znasz obowiązujące przepisy, aby uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji.

Unia chce słuchać dzieci, zanim uchwali prawo. Nadchodzi rewolucja w legislacji?

Parlament Europejski chce wprowadzenia obowiązkowego testu praw dziecka dla wszystkich nowych przepisów wychodzących z Komisji Europejskiej. – Dzieci wiedzą, czego chcą, i potrafią to jasno powiedzieć – przekonuje Ewa Kopacz, wiceprzewodnicząca PE. Bezpieczeństwo w sieci, walka z mową nienawiści, edukacja o prawach i realna pomoc dla ofiar przemocy to tylko część postulatów najmłodszych obywateli UE. Unia słucha ich coraz uważniej – i właśnie to może całkowicie zmienić sposób, w jaki tworzone jest prawo w Europie. Czy nadchodzi era legislacji pisanej oczami dziecka?

REKLAMA