Gotówka od obcej osoby. Uważaj na limit 5733 zł, bo brak zgłoszenia darowizny może mieć przykre konsekwencje

• Kto jest osobą obcą w kontekście darowizn?
• Grupy podatkowe – jak ustala się wysokość podatku od darowizn?
• Limit darowizny od osoby obcej to 5 733 zł
• Jaki podatek od darowizny od osoby obcej?
• Zgłoszenie darowizny i dokumentacja
• Jakie sankcje i konsekwencje w przypadku niedopełnienia obowiązków?
• Wnioski praktyczne dla podatników

Darowizny od osób spoza najbliższej rodziny, nazywane często darowiznami od osób obcych, w polskim prawie traktowane są w sposób szczególny. W przeciwieństwie do darowizn od najbliższych krewnych, gdzie obowiązują zwolnienia podatkowe lub wysokie limity wolne od podatku, darowizny od osób obcych podlegają opodatkowaniu już od stosunkowo niewielkich kwot. Świadomość obowiązujących limitów i stawek podatkowych jest podstawą, aby uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji finansowych i formalnych. W niniejszym artykule przedstawiamy krótki przewodnik po zasadach związanych z darowiznami od osób obcych, wraz z przepisami prawa.

Kto jest osobą obcą w kontekście darowizn?

W polskim systemie prawnym za osobę obcą uważa się każdą osobę, która nie należy do najbliższej rodziny obdarowanego. Najbliższa rodzina obejmuje małżonka, dzieci i wnuki, rodziców, dziadków oraz rodzeństwo. Każdy, kto nie należy do tej grupy, traktowany jest jako osoba obca. Do osób obcych zalicza się więc dalszych krewnych, znajomych, przyjaciół, a także sąsiadów, którzy decydują się przekazać majątek lub środki pieniężne w formie darowizny.

Osoba obca w świetle prawa podatkowego podlega III grupie podatkowej, co wiąże się z najniższym limitem wolnym od podatku oraz najwyższymi stawkami podatkowymi. W praktyce oznacza to, że nawet relatywnie niewielka darowizna może wywołać obowiązek zgłoszenia do urzędu skarbowego i odprowadzenia podatku. Dlatego istotne jest dokładne rozumienie, kto kwalifikuje się do poszczególnych grup podatkowych oraz jakie limity aktualnie obowiązują.

Grupy podatkowe – jak ustala się wysokość podatku od darowizn?

Zgodnie z art. 14 ustawy o podatku od spadków i darowizn, wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe. „Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

• do grupy I - małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
• do grupy II - zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
• do grupy III - innych nabywców.”

Dla osób obcych oznacza to automatyczne zaliczenie do III grupy podatkowej, co determinuje obowiązek podatkowy i wysokość podatku od darowizn. Grupy podatkowe mają znaczenie nie tylko przy określaniu stawki podatku, ale również przy ustalaniu kwoty wolnej od podatku, która w przypadku III grupy jest najniższa. Podział na grupy podatkowe pozwala prawodawcy różnicować ciężar podatkowy w zależności od stopnia pokrewieństwa lub bliskości relacji między darczyńcą a obdarowanym. Im dalsza relacja, tym wyższy podatek i niższy limit zwolnienia, co ma chronić system podatkowy przed unikaniem opodatkowania w przypadku osób spoza rodziny.

Limit darowizny od osoby obcej to 5 733 zł

Jak wynika z art. 9 ustawy o podatku od spadków i darowizn: „opodatkowaniu podlega nabycie, od jednego zbywcy, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:

• 36 120 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
• 27 090 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
• 5733 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej”.

Jeżeli nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych od tego samego zbywcy następuje więcej niż jeden raz, do czystej wartości ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw nabytych dotychczas od tego samego zbywcy w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, i w okresie pięciu lat poprzedzających ten rok. Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw. Wynikająca z obliczenia nadwyżka podatku nie podlega ani zaliczeniu na poczet innych podatków, ani zwrotowi, a nabywcy są obowiązani w zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w tym okresie.

W praktyce oznacza to, że każda darowizna od osoby obcej przekraczająca 5 733 zł w ciągu pięciu lat od tej samej osoby wymaga zgłoszenia i opodatkowania. Przepisy przewidują również mechanizm sumowania wartości darowizn otrzymanych od tego samego darczyńcy w okresie pięciu lat, co zapobiega obchodzeniu prawa poprzez dzielenie darowizn na mniejsze kwoty w krótkich odstępach czasu.

Darowizny, testamenty, spadki. Prawidłowe zapisy. Przykładowe wzory

Jaki podatek od darowizny od osoby obcej?

Darowizny od osób obcych podlegają III grupie podatkowej, a podatek naliczany jest od nadwyżki ponad limit wolny od podatku. Obecnie roku stawki podatkowe kształtują się następująco:

• nadwyżka do 11 833 zł jest opodatkowana 12%,
• nadwyżka od 11 834 zł do 23 665 zł – 1 420 zł plus 16% od nadwyżki powyżej 11 833 zł,
• nadwyżka powyżej 23 665 zł – 3 313,20 zł plus 20% od nadwyżki powyżej tej kwoty.

Zgłoszenie darowizny i dokumentacja

Darowizny powyżej limitu 5 733 zł wymagają zgłoszenia w urzędzie skarbowym na formularzu SD-Z2. Termin zgłoszenia wynosi miesiąc od dnia przekroczenia kwoty wolnej od podatku. Formularz powinien zawierać wszystkie niezbędne informacje, w tym dane darczyńcy, wartość darowizny, datę jej przekazania oraz opis przedmiotu darowizny.

Aby uniknąć wątpliwości przy ewentualnej kontroli skarbowej, warto również zadbać o dokumentację darowizny. Najczęściej stosuje się przelewy bankowe z tytułem "darowizna" oraz sporządzenie pisemnej umowy darowizny, w której szczegółowo opisuje się wartość i przedmiot darowizny. Taka dokumentacja pozwala w sposób jasny udowodnić legalność przekazania majątku i ułatwia obliczenie podatku w razie potrzeby.

Jakie sankcje i konsekwencje w przypadku niedopełnienia obowiązków?

Brak zgłoszenia darowizny od osoby obcej powyżej 5 733 zł w ciągu pięciu lat może skutkować poważnymi konsekwencjami podatkowymi. Skarbówka może nałożyć sankcyjną stawkę podatku sięgającą nawet 20% całej wartości darowizny, a także wymagać korekty zeznań podatkowych, naliczyć odsetki za zwłokę oraz przeprowadzić dodatkowe kontrole.

Jeżeli urząd skarbowy wykryje niezgłoszoną darowiznę podczas kontroli, możesz zostać dodatkowo ukarany. Otóż, niezależnie od sankcyjnej stawki podatku, osoba, która nie zgłosiła darowizny, może ponieść odpowiedzialność karną skarbową, której wysokość zależy od stopnia uszczuplenia budżetu państwa.

Wnioski praktyczne dla podatników

Świadomość obowiązujących limitów i znajomość zasad zaliczania do grup podatkowych jest kluczowa dla każdej osoby otrzymującej darowiznę od osoby obcej. Limit wolny od podatku dla III grupy wynosi 5 733 zł, a każda kwota powyżej tej wartości wymaga zgłoszenia i rozliczenia podatku. Dokumentowanie darowizn oraz monitorowanie ich wartości w okresie pięciu lat pozwala uniknąć problemów z fiskusem i nieprzyjemnych konsekwencji finansowych.

Zastosowanie przepisów w praktyce wymaga również dokładnego zapoznania się z mechanizmem sumowania wartości darowizn od tej samej osoby oraz obowiązkiem wykazania ich w zeznaniu podatkowym. Świadomość tych regulacji pozwala zarówno darczyńcom, jak i obdarowanym działać zgodnie z prawem i minimalizować ryzyko niepotrzebnych obciążeń podatkowych.

Tabela: Skale podatkowe w podatku od spadków i darowizn

Oto tabela, która zawiera skale podatkowe w podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 28 czerwca 2023 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek.

Kwoty nadwyżki w zł		Podatek wynosi
ponad	do
1) od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej
	11 833	3%
11 833	23 665	355 zł i 5% od nadwyżki ponad 11 833 zł
23 665		946 zł 60 gr i 7% od nadwyżki ponad 23 665 zł
2) od nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej
	11 833	7%
11 833	23 665	828 zł 40 gr i 9% od nadwyżki ponad 11 833 zł
23 665		1893 zł 30 gr i 12% od nadwyżki ponad 23 665 zł
3) od nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej
	11 833	12%
11 833	23 665	1420 zł i 16% od nadwyżki ponad 11 833 zł
23 655		3313 zł 20 gr i 20% od nadwyżki ponad 23 665 zł

Podstawa prawna:

Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 grudnia 2024 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o podatku od spadków i darowizn - Dziennik Ustaw rok 2024 poz. 1837.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW z dnia 28 czerwca 2023 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek - Dziennik Ustaw rok 2023 poz. 1226.