Renta wdowia bez „niesprawiedliwego i dyskryminującego” kryterium wieku – koniec z pozbawianiem świadczenia tysięcy wdów i wdowców tylko dlatego, że śmierć męża lub żony nastąpiła „zbyt wcześnie”. Sprawa już w Senacie

• Renta rodzinna w zbiegu z „własną” emeryturą lub rentą (czyli tzw. renta wdowia) – komu przysługuje świadczenie?
• Renta wdowia – w jakiej wysokości i od kiedy przysługuje świadczenie?
• Renta wdowia – można pobierać dwa albo nawet trzy świadczenia emerytalno-rentowe jednocześnie, ale nie bez limitu
• Celem przyznania renty wdowiej – konieczne jest wystąpienie z wnioskiem o ustalenie prawa do świadczenia do ZUS
• Od kiedy jeszcze wyższe świadczenia, czyli co zmieni się od 1 stycznia 2027 r.?
• Koniec z „niesprawiedliwym i dyskryminującym” kryterium wieku w zakresie nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku lub małżonce, od którego uzależnione jest prawo do renty wdowiej – to postulat, który trafił do Senatu
• Na jakim etapie są aktualnie prace w Senacie nad wprowadzeniem postulowanej zmiany w zakresie zniesienia kryterium wieku w zakresie nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku lub małżonce, od którego uzależnione jest przysługiwanie renty wdowiej?

Renta rodzinna w zbiegu z „własną” emeryturą lub rentą (czyli tzw. renta wdowia) – komu przysługuje świadczenie?

Renta wdowia – to możliwość pobierania, od 1 lipca 2025 r., renty rodzinnej po zmarłym małżonku i jednocześnie własnego świadczenia emerytalnego lub rentowego zgodnie z dokonanym wyborem. Świadczenie to, sprowadza się zatem do zmiany zasad pobierania świadczeń emerytalno-rentowych przez seniorki i seniorów, polegając na dopuszczeniu możliwości pobierania przez nich kilku świadczeń emerytalno-rentowych jednocześnie. Dodatkowych pieniędzy – w przypadku śmierci męża lub odpowiednio – żony – choć nazwa świadczenia sugerowałaby, że powinno ono dotyczyć wszystkich wdów (jak i wdowców) – nie otrzymają jednak wszystkie osoby, których współmałżonek zmarł.

Renta wdowia – czyli prawo do pobierania dwóch albo nawet trzech świadczeń emerytalno-rentowe jednocześnie – przysługuje seniorkom i seniorom, którzy spełniają określone warunki ustawowe i (począwszy od 1 stycznia 2025 r.) złożą stosowny wniosek do ZUS.

Zgodnie z ustawą z dnia 26.07.2024 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw – uprawnioną/ym do renty wdowiej, jest wdowa i odpowiednio – wdowiec, której/mu przysługuje prawo do:

• renty rodzinnej po zmarłym małżonku lub odpowiednio – małżonce oraz
• własnego świadczenia emerytalno-rentowego – tj. emerytury, emerytury rolniczej, emerytury z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin, emerytury wojskowej, emerytury policyjnej, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, emerytury pomostowej, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, renty z tytułu niezdolności do pracy, w tym renty szkoleniowej, renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, renty rolniczej szkoleniowej, renty z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin, wojskowej renty inwalidzkiej albo policyjnej renty inwalidzkiej,

i która/y spełnia ponadto następujące warunki:

• ma co najmniej 60 lat (w przypadku kobiet) lub odpowiednio – 65 lat (w przypadku mężczyzn),
• do dnia śmierci małżonka/małżonki pozostawała/pozostawał z nim/z nią we wspólności małżeńskiej,
• nabyła/nabył prawo do renty rodzinnej po zmarłym małżonku/małżonce nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego, czyli przed ukończeniem 55 lat (w przypadku kobiet) lub odpowiednio – 60 lat (w przypadku mężczyzn) oraz
• nie pozostaje obecnie w związku małżeńskim.

Renta wdowia – w jakiej wysokości i od kiedy przysługuje świadczenie?

Osoby, które spełniają łącznie wszystkie ww. przesłanki ustawowe uprawniające do przyznania renty wdowiej – od miesiąca, w którym złożą wniosek o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną (nabór wniosków rozpoczął się 1 stycznia 2025 r., ale świadczenia przysługują nie wcześniej niż od 1 lipca 2025 r.) – mogą otrzymywać, według własnego wyboru (czyli w zależności od tego, który wariant będzie dla niej lub dla niego korzystniejszy):

• 100% renty rodzinnej oraz 15% własnego świadczenia albo
• 100% własnego świadczenia oraz 15% renty rodzinnej.

Przez rentę rodzinną, rozumiana jest przy tym nie tylko renta rodzinna wypłacana przez ZUS, ale również renta rodzinna wypłacana przez inne organy emerytalno-rentowe, tj. renta rodzinna dla rolników, a także wojskowa oraz policyjna renta rodzinna.

Wdowa (lub odpowiednio – wdowiec), której/mu poza rentą rodzinną po zmarłym małżonku lub odpowiednio – małżonce oraz własnej emerytury, przysługuje ponadto prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową – jeżeli spełnia ww. warunki (określone dla przypadku zbiegu dwóch świadczeń) w zakresie wieku, pozostawania ze zmarłym małżonkiem/małżonką we wspólności małżeńskiej, wieku, w którym nabyła/nabył prawo do renty rodzinnej oraz stanu cywilnego – może nawet nabyć prawo do pobierania trzech świadczeń jednocześnie (w wybranej przez siebie konfiguracji):

• 100% renty rodzinnej, 15% emerytury i 50% renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego albo
• 100% emerytury, 15% renty rodzinnej i 50% renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego albo
• 100% renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego, 15% renty rodzinnej i 50% emerytury.

Zasady te, znajdują również zastosowanie w przypadku prawa do renty rodzinnej oraz zbiegu świadczeń, o których mowa w przepisach ustawy z dnia 29.05.1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.

Renta wdowia – można pobierać dwa albo nawet trzy świadczenia emerytalno-rentowe jednocześnie, ale nie bez limitu

Wdowy i wdowcy, będący emerytami lub rencistami, którzy spełniają powyższe warunki ustawowe do otrzymywania dwóch albo nawet trzech świadczeń emerytalno-rentowych jednocześnie, nie mogą jednak otrzymywać ich bez żadnych limitów. Ustawodawca zdecydował się bowiem na zastrzeżenie maksymalnej wysokości świadczeń wypłacanych w ramach zbiegu. I tak – suma świadczeń emerytalno-rentowych w zbiegu z rentą rodzinną, nie może przekroczyć trzykrotności najniższej emerytury, o której mowa w art. 85 ust. 2 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Na dzień dzisiejszy – próg ten opiewa na kwotę 5 636 zł lub 5 637 zł¹ (w zależności od tego, jak ostatecznie ww. kwota jest zaokrąglana przez ZUS). Będzie miał on zastosowanie do świadczeń wypłacanych w okresie od 1 lipca 2025 r. do 28 lutego 2026 r., ponieważ 1 marca 2026 r. – w związku z coroczną waloryzacją świadczeń emerytalno-rentowych – zostanie ustalona nowa kwota najniższej emerytury, a tym samym – nowy limit renty wdowiej.

Do powyższego limitu, wliczane są również świadczenia wypłacane przez instytucje zagraniczne oraz inne niż jednorazowe świadczenia i dodatki wypłacane na podstawie ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub odrębnych przepisów wraz ze świadczeniami, których dotyczy zbieg (tj. m.in. z rentą rodzinną i emeryturą).

Jeśli suma świadczeń w zbiegu przekroczy trzykrotność najniższej emerytury – nie będzie to skutkowało utratą przez wdowę lub wdowca prawa do pobierania dwóch lub odpowiednio – trzech świadczeń jednocześnie. W takiej sytuacji – ZUS dokona odpowiedniego pomniejszenia świadczeń o kwotę przekroczenia. Jako pierwsze, zostaną pomniejszone świadczenia finansowane z budżetu państwa, według następującej kolejności:

• świadczenia z zaopatrzenia emerytalno-rentowego żołnierzy zawodowych,
• świadczenia z zaopatrzenia emerytalno-rentowego funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz
• inne świadczenia,

a następnie, kolejno:

• świadczenia finansowane z Funduszu Emerytalno-Rentowego Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
• świadczenia finansowane z Funduszu Pracy,
• świadczenia finansowane z Funduszu Emerytur Pomostowych oraz
• świadczenia finansowane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Celem przyznania renty wdowiej – konieczne jest wystąpienie z wnioskiem o ustalenie prawa do świadczenia do ZUS

Nabór wniosków o rentę wdowią rozpoczął się 1 stycznia 2025 r. Seniorki i seniorzy, którzy spełniają ustawowe warunki do jej otrzymania – muszą złożyć do ZUS wniosek o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną (ERWD). Wzór wniosku jest dostępny na stronie internetowej ZUS, pod następującym adresem: wniosek ERWD. Można również pobrać go w wersji papierowej, w każdej placówce ZUS.

Renta wdowia jest przyznawana przez ZUS od miesiąca, w którym zostanie złożony ww. wniosek o ustalenie zbiegu świadczeń.

Od kiedy jeszcze wyższe świadczenia, czyli co zmieni się od 1 stycznia 2027 r.?

Od 1 stycznia 2027 r. osobom, którym przysługiwać będą jednocześnie dwa pozostające ze sobą w zbiegu świadczenia emerytalno-rentowe – wysokość drugiego ze świadczeń wzrośnie z 15 do 25%, a osobom, którym przysługiwać będą jednocześnie trzy pozostające ze sobą w zbiegu świadczenia emerytalno-rentowe – wysokość trzeciego ze świadczeń wzrośnie odpowiednio z 15 do 25%.

Koniec z „niesprawiedliwym i dyskryminującym” kryterium wieku w zakresie nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku lub małżonce, od którego uzależnione jest prawo do renty wdowiej – to postulat, który trafił do Senatu

W dniu 27 sierpnia 2025 r. do Senatu trafiła petycja obywatelska (nr P11-118/25), w której jej autorka (która sama jest wdową) domaga się podjęcia przez senacką Komisję Petycji inicjatywy ustawodawczej polegającej na zmianie art. 95a ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa FUS) poprzez:

• zniesienie kryterium wiekowego w zakresie nabycia przez wdowę (lub odpowiednio – wdowca) prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku (lub odpowiednio – małżonce), od którego uzależnione jest prawo do renty wdowiej albo
• zastąpienie go rozwiązaniem, które uwzględni rzeczywistą sytuację ekonomiczną i społeczną wdów.

W obecnym stanie prawnym – jak zostało już wspomniane powyżej – prawo do renty wdowiej uzależnione jest m.in. od spełnienia kryterium wieku w postaci nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku (lub odpowiednio – małżonce) nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego, czyli przed ukończeniem 55 lat (w przypadku kobiet) lub odpowiednio – 60 lat (w przypadku mężczyzn) (stanowi o tym art. 95a ust. 2 pkt 3 ustawy FUS). W ocenie petytorki – ukształtowanie, w ten sposób, kryteriów, od których uzależnione jest prawo do renty wdowiej jest „niesprawiedliwe i dyskryminujące, bo nie odzwierciedla faktycznej sytuacji życiowej i ekonomicznej wdów i wdowców”, zmuszając do „życia w ubóstwie osoby, które przez lata wspierały rodzinę i społeczeństwo, a teraz zostały pozbawione same sobie”.

Autorka petycji argumentuje, że nie spełnia ona jedynie jednej z przesłanek, od której uzależnione jest przysługiwanie renty wdowiej – właśnie kryterium wieku, w którym nabyła prawo do renty rodzinnej po zmarłym małżonku, ponieważ wdową została, gdy miała 47 (a nie 55 – jak wymaga ustawodawca) lat. „Śmierć mojego męża nastąpiła „zbyt wcześnie” w rozumieniu przepisów. Ta okoliczność całkowicie niezależne ode mnie innych wdów i wdowców pozbawia nas należnego wsparcia od państwa.” – ubolewa petytorka i podkreśla – „Do dnia śmierci męża pozostawałam z nim we wspólności małżeńskiej, nie wyszłam ponownie za mąż, osiągnęłam wiek emerytalny, a moje dochody z emerytury nie przekraczają trzykrotności najniższej emerytury. Po śmierci męża zostałam sama z pięciorgiem dzieci, z czego czworo było na moim utrzymaniu. Samotne wychowywanie i utrzymanie tak licznej rodziny było ogromnym wyzwaniem, zarówno emocjonalnym, jak i finansowym. Dziś, jako samotna emerytka, zmagam się z trudnościami bytowymi.”.

Podsumowując, autorka petycji zwróciła się do Senatu o potraktowanie sprawy jako pilnej i skierowanie jej do odpowiednich organów ustawodawczych, ponieważ uważa, że poruszony przez nią problem nie jest tylko „kwestią jednostkową”, a „problemem dotyczącym tysięcy wdów i wdowców w całej Polsce, którzy dziś cierpią z powodu niesprawiedliwych regulacji.”

Na jakim etapie są aktualnie prace w Senacie nad wprowadzeniem postulowanej zmiany w zakresie zniesienia kryterium wieku w zakresie nabycia prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku lub małżonce, od którego uzależnione jest przysługiwanie renty wdowiej?

Wyrażony w petycji (nr P11-118/25) postulat zniesienia kryterium wiekowego w zakresie nabycia przez wdowę (lub odpowiednio – wdowca) prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku (lub odpowiednio – małżonce), od którego uzależnione jest prawo do renty wdowiej – trafił do Senatu w dniu 27 sierpnia 2025 r. W dniu 8 września 2025 r. petycja została skierowana do rozpatrzenia przez senacką Komisję Petycji. Na dzień dzisiejszy, nie został jeszcze wyznaczony termin posiedzenia Komisji, podczas którego zostanie ona poddana obradom jej członków.

¹ Ponieważ – zgodnie z komunikatem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 lutego 2025 r. w sprawie kwoty najniższej emerytury i renty, dodatku pielęgnacyjnego i dodatku dla sierot zupełnych, kwot maksymalnych zmniejszeń emerytur i rent oraz kwot emerytur i rent wolnych od egzekucji i potrąceń – od 1 marca 2025 r., kwota najniższej emerytury opiewa na 1 878,91 zł

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631 z późn. zm.)