Zadbaj o prawidłowe oświetlenie w pracy

Jeśli jest to możliwe, w ciągu dnia powinniśmy jak najdłużej korzystać ze światła dziennego. W pomieszczeniu, które ma dostęp do światła dziennego, czujemy się bardziej zmobilizowani do pracy i mniej ospali niż w pomieszczeniu, w którym jest tylko światło sztuczne, w dodatku często źle dobrane (niestety, wiele jest takich biur).

Po południu i wieczorem korzystamy z odpowiedniego światła sztucznego, na które powinno składać się oświetlenie główne oraz oświetlenie miejscowe, skoncentrowane (najczęściej małe lampki biurkowe).

Oświetlenie główne

Jeżeli w danym pomieszczeniu przebywamy 8 godzin dziennie lub więcej, to nie bez znaczenia jest, jakie światło zastosujemy do jego oświetlenia. Nawet jeśli nie będziemy na to zwracać uwagi, i zastosujemy światło dobrane przypadkowo i przypadkowo zaaranżowane, to i tak będzie to miało wpływ na nasze zdrowie (jeżeli źle dobierzemy oświetlenie, to wpływ ten będzie stanowczo niekorzystny).

Dobrym rozwiązaniem, z powodzeniem stosowanym w wielu biurach, jest wykorzystanie świetlówek liniowych. Równomiernie oświetlają one pomieszczenie, a przy tym są energooszczędne. Muszą to być jednak świetlówki dobrej jakości. W aktualnych normach europejskich dotyczących oświetlenia (EN 12464-1) zaleca się, aby w miejscach, w których przez dłuższy czas przebywają ludzie, stosowano świetlówki o wskaźniku oddawania barw (Ra) przekraczającym 80. Tymczasem w wielu biurach wciąż spotyka się jeszcze świetlówki starego typu, o bardzo niskim wskaźniku Ra. Oświetlane przez nie przedmioty i osoby mają zimny i blady wygląd. Wywołuje to szybki efekt zmęczenia wzroku i niekorzystnie wpływa na nasze samopoczucie.

Z myślą o zdrowiu

Na rynku bez problemu można znaleźć świetlówki liniowe, które wytwarzają dobre, zdrowe światło o Ra wynoszącym 85. W takim świetle otoczenie wydaje się świeże i żywe, co wyraźnie przekłada się na lepszy nastrój. Tego rodzaju świetlówki występują również w wersjach wytwarzających „cieplejsze” lub „chłodniejsze” światło. W zależności więc od wystroju wnętrza i naszych preferencji możemy zdecydować się na zamontowanie w biurze odpowiednich świetlówek.

W pomieszczeniach, w których dostęp do światła dziennego jest mniej lub bardziej ograniczony, korzystne jest zastosowanie świetlówek o chłodniejszej, zbliżonej do światła dziennego „temperaturze” barwy. Dzięki temu zachowamy dobrą formę przez cały dzień. Jeżeli natomiast pomieszczenie, w którym pracujemy, oświetlamy tradycyjnymi żarówkami, to wypada pamiętać, że żarówki wewnętrznie krzemowane są lepszym rozwiązaniem - dają bowiem łagodniejsze i mniej oślepiające światło.

Oświetlenie biurka

Dobrze dobrana lampka na biurko to - oprócz komputera i biurka - jeden z najważniejszych sprzętów służących pracownikowi. Zmniejsza zmęczenie oczu i przydaje się przy wykonywaniu precyzyjnych czynności.

Najlepiej wybrać lekką, ruchomą lampkę z długim ramieniem, którą można dowolnie ustawiać. Lampka taka musi być ustawiona z boku osoby pracującej w taki sposób, aby światło odbite od monitora lub powierzchni biurka nie raziło w oczy. W przypadku osób praworęcznych powinna być ona umieszczona po lewej stronie, a w przypadku leworęcznych - po prawej stronie biurka.

W roli lampek biurkowych dobrze sprawdzają się niewielkie lampki halogenowe. Żarówki halogenowe, przeznaczone do takich lampek, wytwarzają światło o miłej, atrakcyjnej barwie, a przy tym świecą nawet pięć razy dłużej niż zwykłe żarówki.

Gdy przyjdą klienci

Jeśli w biurze przyjmujemy również klientów, kontrahentów i gości, to z pewnością warto pomyśleć o dodatkowym, typowo dekoracyjnym oświetleniu.

Odpowiedni nastrój we wnętrzu możemy uzyskać między innymi dzięki zastosowaniu akcentów świetlnych, takich jak:

• oświetlenie boczne (światło kolorowe, lampki o ciekawych kształtach),

• oświetlenie wnęk (rozwiązania jak wyżej),

• podświetlenie elementów dekoracyjnych, takich jak obrazy wiszące na ścianach czy rzeźby stojące na podłodze,

• podświetlenie roślin.

W tym przypadku często stosuje się oświetlenie wykorzystujące nowoczesne, „brylantowe” światło żarówek halogenowych. Nowością na rynku są lampki wytwarzające światło dzięki diodom elektroluminescencyjnym. Można nimi zastąpić zarówno zwykłe żarówki, jak i żarówki halogenowe (230 V). Zastosowane w nich diody są wyjątkowo trwałe i w przeciwieństwie do żarówek halogenowych nie emitują wysokiej temperatury.

Rodzaje oświetlenia

To, co specjaliści z branży fachowo nazywają źródłami światła, dla zwykłych ludzi jest po prostu rodzajem oświetlenia. Myślimy tu więc o żarówkach, świetlówkach, jarzeniówkach, halogenach, lampach wyładowczych itp.

Podstawowy podział źródeł światła wynika ze sposobu, w jaki wywoływane jest ich świecenie. Wyróżniamy więc:

• żarówki (lampy żarowe) - źródłem światła jest rozgrzany żarnik (cienki metalowy drut), żarzący się w szklanej bańce próżniowej bądź wypełnionej odpowiednim gazem,

• lampy wyładowcze - źródłem światła są wyładowania elektryczne zachodzące w odpowiednich mieszaninach gazów,

• diody świecące (elektroluminescencyjne, LED) - źródłem światła są zjawiska na poziomie atomu zachodzące w półprzewodnikach (elektroluminescencja).

Żarówki

Żarówki są najstarszymi i najbardziej popularnymi źródłami światła. Działają one dzięki rozgrzanemu do wysokiej temperatury żarnikowi, który emituje ciepło i światło. Tradycyjne żarówki to lampy próżniowe. Dają one przyjemne dla oka „ciepłe” światło. Ich trwałość określa się na ok. 1000 godzin pracy. Przez ten czas drucik wolframowy umieszczony wewnątrz stopniowo odparowuje i zmniejsza swoją objętość. Ostatecznie następuje przepalenie żarnika. Bardziej nowoczesne żarówki wypełnione są gazami szlachetnymi lub parami halogenów (czyli związków takich pierwiastków jak chlor, brom, jod).

Nowoczesne żarówki to np.:

• żarówki kryptonowe - wypełnione są kryptonem, zapewniają o 10% światła więcej niż zwykłe żarówki i pozwalają na uzyskanie jednolicie białej barwy światła; doskonale nadają się do oświetlania dużych przestrzeni lub stanowisk pracy, ich ścianki pokryte są specjalną warstwą, co zmniejsza efekt olśnienia,

• żarówki halogenowe - zawierają pary halogenów, są o około 100% jaśniejsze niż żarówki tradycyjne, a zużywają około dwa razy mniej energii, mogą być zasilane napięciem sieciowym lub niskim; w nowoczesnych halogenach zastosowano powłokę ograniczającą niepożądane promieniowanie UV.

Lampy wyładowcze

W lampach wyładowczych procesy powodujące świecenie zachodzą w tzw. jarzniku, czyli hermetycznie zamkniętej, przezroczystej krótkiej rurce, w której końce wtopione są elektrody. Dzięki wyładowaniom między nimi substancja wypełniająca jarznik zaczyna świecić. Lampy wyładowcze - aby mogły świecić - wymagają specjalnych urządzeń do zapłonu (zapłonników) i do stabilizacji wartości prądu (stateczników). Stateczniki sprawiają, że lampy wyładowcze nie migają podczas włączania i pracy. Lampy wyładowcze stosowane są wszędzie tam, gdzie wymagana jest trwałość i wysoki strumień świetlny, a więc na wszelkiego rodzaju wystawach i ekspozycjach, na stadionach i w halach sportowych, w szklarniach i oranżeriach, w biurach, halach przemysłowych oraz na zewnątrz budynków.

Lampy wyładowcze dzieli się zależnie od substancji, która wypełnia jarznik, na:

• lampy rtęciowe - zawierają pary rtęci; w zależności od ciśnienia cząstkowego par rtęci w jarzniku wyróżniamy lampy nisko- i wysokoprężne; najpopularniejszą odmianą lampy rtęciowej niskoprężnej jest świetlówka, potocznie zwana jarzeniówką; w handlu dostępne są też świetlówki zminiaturyzowane - tzw. kompaktowe. W stosunku do żarówek świetlówki zużywają znacznie mniej energii i są bardziej trwałe - średnio świetlówka zużywa około 20% energii potrzebnej dla porównywalnej żarówki i pracuje przez około 12 000 godzin (żarówka natomiast przez około 1000 godzin). Lamp rtęciowych wysokoprężnych używa się również w solariach lub w miejscach, gdzie oświetlenie sztuczne ma „udawać” oświetlenie naturalne, gdyż światło przez nie emitowane jest podobne do słonecznego.

• lampy sodowe - w lampach sodowych wzbudzane są atomy sodu; rodzaj promieniowania sodu sprawia, że lampy sodowe osiągają wyjątkowo wysoką skuteczność świetlną (lampy sodowe wysokoprężne mają skuteczność najwyższą wśród wszystkich wysokoprężnych lamp wyładowczych).

Lampy sodowe są bardzo trwałe, znajdują więc zastosowanie jako ekonomiczne źródła światła do oświetlenia ogólnego.

• lampy metahalogenkowe - ich nazwa pochodzi od halogenków (jodków metali), cechują się one bardzo dobrą barwą światła i znaczną skutecznością świetlną. Do uzyskania tego samego efektu świetlnego potrzeba lamp metahalogenkowych o mocy ponad dwa razy mniejszej niż żarówka tradycyjna. Wytwarzanym przez nie światłem - ponieważ jest ono punktowe - bardzo łatwo sterować.

Diody

W przypadku diod źródłem światła są przemiany energetyczne na poziomie atomowym, zachodzące w półprzewodnikach, takich jak np. węglik krzemu. Diody zaliczane są do źródeł światła o wysokiej wydajności, emitują one jednak światło monochromatyczne, czyli jednobarwne - zielone, niebieskie, czerwone. Kolor światła zależy od napięcia prądu, którym wzbudzana jest dioda. Diody rozpowszechnione są przede wszystkim jako oświetlenie wskaźnikowe - mają więc zastosowanie głównie w malutkich lampkach sygnalizujących stan urządzeń - oraz jako oświetlenie alarmowe. Spotykamy je więc najczęściej w oprawach oświetlenia miejscowego w autobusach lub samolotach oraz jako oświetlenie akcentujące (w oprawach ogrodowych, akcentujących stopnie schodów, w oprawach do półek i szafek sklepowych oraz w oprawach z kolorowymi efektami świetlnymi).

Czujniki ruchu i czujniki zmierzchowe

Światłem w pomieszczeniach biurowych i na zewnątrz nich warto odpowiednio sterować, osiągając efekt zapalania się i gaszenia światła w odpowiednich momentach i przy odpowiednich, ustalonych przez nas, warunkach. W ten sposób możemy - pomimo pewnych kosztów na początku - osiągnąć spore oszczędności i uniknąć niepotrzebnego używania światła wtedy gdy wszyscy wyszli już z firmy, a lampy pozostały zapalone. Do sterowania oświetleniem służą czujniki ruchu i czujniki zmierzchowe. Pomimo pewnych kosztów początkowych, związanych z ich zakupem i zamontowaniem, jest to rozwiązanie bardzo wygodne.

Czujniki obecności i ruchu w pomieszczeniu regulują włączanie i wyłączanie światła, a bardziej zaawansowane (np. połączone z systemami zamontowanymi w ramach instalacji w inteligentnym budynku) - mogą służyć również do jego regulacji - przyciemniania i rozjaśniania lub nawet zmiany barwy.

Standardowe czujniki ruchu reagują na zmianę promieniowania podczerwonego, emitowanego przez każdy żywy obiekt. Gdy w okolicach czujnika pojawi się człowiek, światło zostaje zapalone, gdy natomiast się oddali - zostaje zgaszone.

Podobnie jest w przypadku czujników zmierzchowych. Ich zadaniem jest wysyłać impulsy do układów sterujących oświetleniem wtedy, gdy natężenie światła spadnie do określonych, ustalonych wcześniej wartości.

Czujniki zmierzchowe mogą pracować na zewnątrz, reagują wówczas na zmianę światła naturalnego (słonecznego). Mogą też być zamontowane wewnątrz pomieszczeń - reagują wtedy na zmianę natężenia światła w danym pomieszczeniu. Kiedy przekroczona zostaje wartość progowa natężenia (może być ona stała lub zaprogramowana przez nas), wówczas czujnik włącza lub gasi oświetlenie. W pomieszczeniach biurowych jest to bardzo przydatne, gdyż osoby w nich pracujące często źle oceniają natężenie światła w pomieszczeniu lub - zajęte pracą - zapominają o włączeniu światła w odpowiednim momencie. Powoduje to niepotrzebne zmęczenie wzroku.

Małgorzata Szafarz,

Portal biurowy NoweBiuro.pl