Zmiana zabezpieczenia alimentów na rzecz małoletniego w postępowaniu rozwodowym w czasie pandemii

Zmiana zabezpieczenia alimentów na rzecz małoletniego w postępowaniu rozwodowym jego rodziców w czasie pandemii COVID-19

W opisanym wyżej przypadku konieczne jest złożenie wniosku o zmianę udzielonego wcześniej zabezpieczenia alimentów na podstawie art. 742 Kodeksu postępowania cywilnego (KPC) w zw. z art. 138 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO).

Pierwszy z powołanych artykułów stanowi, że: Obowiązany może w każdym czasie żądać uchylenia lub zmiany prawomocnego postanowienia, którym udzielono zabezpieczenia, gdy odpadnie lub zmieni się przyczyna zabezpieczenia.

Trzeba też zaznaczyć, że przed wydaniem postanowienia w przedmiocie uchylenia lub ograniczenia zabezpieczenia sąd wysłuchuje uprawnionego, a zatem rodzica reprezentującego dziecko.

Zgodnie natomiast z art. 138 KRO: W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.

Przez pojęcie „stosunków” należy rozumieć okoliczności istotne z punktu widzenia ustawowych przesłanek obowiązku alimentacyjnego i jego zakresu, czyli zmianę w zakresie potrzeb uprawnionego do świadczeń alimentacyjnych oraz możliwości zarobkowych i majątkowych stron. W skład tych ostatnich wchodzą nie tylko zarobki i dochody rzeczywiście uzyskiwane, lecz także zarobki i dochody, które osoba zobowiązana może i powinna uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności i przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki, stosownie do swoich sił umysłowych i fizycznych. Możliwości zarobkowe zobowiązanego nie mogą być utożsamiane jedynie z faktycznie osiąganymi zarobkami. W przypadkach uzasadnionych obejmują one także wysokość zarobków, które zobowiązany jest w stanie uzyskać, lecz ich nie osiąga z przyczyn, które nie zasługują na usprawiedliwienie (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1987 r., sygn. III CZP 91/86, OSNC 1988/4/42).

Wobec tego, że zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego (art. 135 KRO), utrata pracy spowodowana pandemią COVID-19 może być jedną z podstaw do zmiany udzielonego wcześniej zabezpieczenia alimentów. Rozpoznając wniosek o zmianę zabezpieczenia alimentów, sąd musi jednak wziąć pod uwagę, czy w tym samym okresie nie wzrosły koszty utrzymania małoletniego, np. w związku z powszechnym wzrostem cen produktów żywnościowych. Ponadto sąd rozwodowy musi ocenić, czy pewne koszty utrzymania dziecka nie uległy obniżeniu. Może to dotyczyć np. kosztów zajęć dodatkowych, które w czasie pandemii COVID-19 często się nie odbywają, kosztów rozrywek (wyjść do kina, na basen), czy kosztów obiadów w placówce edukacyjnej.

W istocie zatem, od oceny konkretnego przypadku zależeć będzie, czy sąd obniży kwotę należnych małoletniemu alimentów, czy też wniosek zobowiązanego o zmianę, oddali.

Obniżenie wysokości alimentów nie może jednak prowadzić do sytuacji, w której osoba uprawniona do ich otrzymania nie będzie miała zaspokojonych usprawiedliwionych potrzeb. Na uwzględnienie wniosku nie powinny zatem liczyć osoby, które są zobowiązane do łożenia alimentów nieprzekraczających kilkuset złotych.

Czy pandemia COVID-19 wstrzymuje obowiązek alimentacyjny?

Odpowiadając na postawione wyżej pytanie należy wskazać, że pandemia COVID-19 nie wpływa na istnienie obowiązku alimentacyjnego. W mocy pozostają zarówno postanowienia prawomocne, jak i nieprawomocne, lecz natychmiast wykonalne, wydane w trybie zabezpieczenia.

Czy powołując się na pandemię COVID-19 można żądać zawieszenia obowiązku alimentacyjnego?

Brak jest prawnej możliwości zawieszenia obowiązku alimentacyjnego (w tym zawieszenia wykonania obowiązującego zabezpieczenia alimentów) na czas trwania pandemii COVID-19. Nadto żaden przepis nie przyznaje zobowiązanemu do alimentacji uprawnienia do samowolnego wstrzymania ich płatności.

Czy pandemia COVID-19 wpływa na wysokość świadczeń alimentacyjnych?

Pandemia COVID-19 nie powoduje automatycznego obniżenia wysokości należnych dziecku alimentów. Niemniej jednak, jak już zostało to wskazane, pandemia może mieć wpływ na sytuację finansową osoby zobowiązanej do świadczeń alimentacyjnych. W sytuacji zatem, gdy w wyniku pandemii COVID-19 istotne zmniejszyły się możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego do alimentacji, w toczącym się postępowaniu rozwodowym można rozważyć złożenie wniosku o zmianę udzielonego wcześniej zabezpieczenia alimentów.

Komornicy nie są władni do rozstrzygania w zakresie wniosków o zmniejszenie raty alimentów i zawieszenia ich egzekucji z powodu zmian gospodarczych, jakie zachodzą w związku z pandemią COVID-19.

Co powinno znaleźć się we wniosku o zmianę zabezpieczenia alimentów?

We wniosku o zmianę zabezpieczenia alimentów należy dokładnie opisać sytuację majątkowo-zarobkową, w tym na czym konkretnie polega obniżenie możliwości zobowiązanego do realizacji świadczeń alimentacyjnych.

Do wniosku warto dołączyć dokumenty, które potwierdzają np. fakt utraty pracy, utraty płynności finansowej, zawieszenia działalności gospodarczej, czy obniżenia zarobków.

Trzeba pamiętać, że kryzys gospodarczy dotyka każdego w różnym stopniu, a od wykazania tego stopnia zależy to, czy wniosek o zmianę zabezpieczenia alimentów zostanie uwzględniony.

W celu zmiany wysokości świadczeń alimentacyjnych należy porównać stan istniejący w chwili orzekania o zabezpieczeniu alimentów ze stanem istniejącym w chwili składania wniosku o zmianę.

Jak przyspieszyć postępowanie?

Co prawda sąd winien rozpoznać wniosek bezzwłocznie (nie później niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu, zob. art. 737 KPC), jednak jest to jedynie termin instrukcyjny, a zatem sposobem na przyspieszenie postępowania może być mediacja. Wsparcie mediatora często pomaga dojść do porozumienia nawet osobom, które początkowo przedstawiały zupełnie odmienne stanowiska.

dr Daniela Wybrańczyk, prawnik, mediator

Zobacz także:

Problem alimentów w dobie koronawirusa. Stanowisko RPO i Zespołu ds. Alimentów

Alimenty w dobie koronawirusa. Zmiany w funduszu alimentacyjnym

Odpowiedź na interpelację nr 4365 w sprawie płatności alimentów w obliczu epidemii koronawirusa

Polecamy: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!

Chcesz dowiedzieć się więcej, sięgnij po nasze publikacje

Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian

Tylko teraz

119,00 zł

Przejdź do sklepu