Darowizna - definicja, umowa, podatki, odwołanie

Darowizna to umowa

Jako że darowizna jest umową, muszą w niej więc uczestniczyć dwie strony. Po jednej występuje darczyńca, który przekazuje na przykład dom, samochód lub inne przedmioty, a po drugiej obdarowany. Oczywiście, zarówno po jednej, jak i po drugiej stronie umowy może występować kilka osób. Częsta w praktyce jest na przykład taka sytuacja, że rodzice obdarowują swoje dziecko.

Darowizna to umowa nieodpłatna, zatem darczyńca nie otrzymuje nic w zamian za świadczenie, które przykazuje obdarowanemu.

Przepisy wprowadziły jednak, o czym niewiele osób wie, pewien bardzo istotny obowiązek po stronie obdarowanego. Otóż, jeżeli darczyńca, po wykonaniu darowizny, popadnie w niedostatek, może domagać się od obdarowanego środków, których mu brakuje do utrzymania w zakresie jego usprawiedliwionych potrzeb. Obdarowany jest zatem obowiązany do takich świadczeń, ale - co istotne - tylko w zakresie jeszcze istniejącego wzbogacenia. Zawsze jednak można zwolnić się z obowiązku dostarczania darczyńcy tych środków, po prostu zwracając mu wartość wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.

Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki (PDF)

Akt notarialny

Umowa darowizny, gdy chodzi o nieruchomość, bezwzględnie musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego. W przeciwnym wypadku będzie nieważna.

Jeżeli chcemy zawrzeć umowę darowizny lokalu lub domu, w którym sami zamieszkujemy, to warto bardzo dobrze przemyśleć ten krok.

Jeżeli już zdecydujemy się dokonać takiej darowizny, którą przenosimy własność nieruchomości, czyli mówiąc inaczej darowujemy komuś nieruchomość, a jest to lokal lub dom, w którym mieszkamy (bardzo częsty przypadek, gdy rodzice przekazują dom dzieciom lub dziadkowie wnukom, aby „uregulować” sprawy na przyszłość), to zabezpieczmy w umowie uprawnienie do dożywotniego zamieszkiwania w tej nieruchomości - poprzez ustanowienie służebności mieszania. Służebność ta, to prawo ściśle związane z osobą, wygaśnie ono zatem z chwilą śmierci darczyńcy. Dzięki takiemu rozwiązaniu darczyńca będzie mógł zamieszkiwać w mieszkaniu, które darował dzieciom czy wnukom. A zachowanie obdarowanych wobec darczyńcy będzie o tyle ważne, że w przypadku, gdyby uniemożliwiali rodzicowi lub dziadkowi spokojne zamieszkiwanie, wówczas może to być podstawą do odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności.

Zobacz również: Jak napisać umowę darowizny samochodu?

Rażąca niewdzięczność

Należy pamiętać, aby decyzję o zawarciu umowy darowizny podejmować z ogromną ostrożnością. Przyczyny odwołania darowizny są bowiem ściśle określone ustawowo i dotyczą sytuacji bardzo wyjątkowych. Jedną z nich jest rażąca niewdzięczność obdarowanego, a wiązać się ona może na przykład właśnie z sytuacją, gdy darczyńca zostanie pozbawiony zamieszkiwania w darowanym lokalu, pomimo iż ustanowiono służebność mieszkania.

Bardzo ważne są tutaj terminy, albowiem osoba uprawniona do odwołania darowizny może to uczynić tylko w okresie roku, licząc od dnia, w którym dowiedziała się o rażącej niewdzięczności obdarowanego.

Każdorazowo należy zachować ostrożność, polegającą w szczególności na tym, by zawczasu zasięgnąć konsultacji prawnej i nie dokonywać powyższych czynności pochopnie.

Odwołanie formalnie jest łatwe, ale...

Nawet gdy darowana została nieruchomość, odwołanie takiej darowizny jest pod względem formalnym mniej skomplikowane, niż jej dokonanie. Wystarczy bowiem, że darczyńca złoży wobec obdarowanego oświadczenie na piśmie, w którym poda, iż odwołuje darowiznę, a oświadczenie to dotrze do obdarowanego w taki sposób, że będzie on mógł zapoznać się z jego treścią.

W odniesieniu do nieruchomości samo złożenie oświadczenia nie spowoduje jednak, że własność „wróci” do darczyńcy. Obdarowany musi bowiem jeszcze przenieść tę własność z powrotem na darczyńcę- w sposób przewidziany prawem, czyli w formie aktu notarialnego. Często jednak obdarowany nie chce takiej aktywności podjąć.

Wówczas niemożliwy będzie szybki powrót do stanu sprzed darowizny. W takiej sytuacji, darczyńca, chcąc odzyskać własność nieruchomości, powinien złożyć odpowiedni pozew do sądu.

Darowizna i podatki

Pamiętajmy, że przy umowach darowizny obdarowany może być zobowiązany do zapłacenia podatku. Przepisy przewidują jednak kwoty wolne od podatku, w pewnych sytuacjach umożliwiają też skorzystanie ze zwolnienia.

Warto wiedzieć, że członkowie najbliższej rodziny darczyńcy uzyskali nieograniczoną kwotowo możliwość zwolnienia z konieczności zapłacenia podatku od darowizn. Chodzi tutaj o tzw. 0 grupę podatkową, do której należą: małżonek, zstępni (np. syn, córka, wnuki, prawnuki), wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie), pasierb, rodzeństwo, ojczym, macocha.

Osoby te, nawet gdy przekroczą kwotę wolną od podatku, wciąż mogą skorzystać ze zwolnienia. Muszą jednak dopełnić ważnego obowiązku, tj. zgłosić nabycie przedmiotu darowizny właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego- w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Adwokat Agnieszka Kapała-Sokalska
Prowadzi swoją Kancelarię Adwokacką w Gdańsku, specjalizującą się m.in. w prawie spadkowym, prawie rodzinnym, ochronie dóbr osobistych, postępowaniach egzekucyjnych, windykacji roszczeń. Adwokat Kapała-Sokalska jest autorką bloga prawniczego o dochodzeniu roszczeń pieniężnych: http://nakaz-zapłaty.pl/

Polecamy serwis: Darowizny