Na czym polega i co grozi za znęcanie się?

Podstawa prawna i wymiar kary

Przestępstwo znęcania się zostało uregulowane w art. 207 Kodeksu karnego (dalej: k.k.) i jest kwalifikowane jako przestępstwo przeciwko rodzinie i opiece.

Wymiar kary przewidziany za przestępstwo znęcania się jest uzależniony od konkretnych okoliczności, i tak, zgodnie z § 1 k.k. za psychiczne lub fizyczne znęcanie się nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy, wymiar kary pozbawienia wolności wynosi od 3 miesięcy do lat 5. Jeżeli znęcanie się psychiczne lub fizyczne dotyczy osoby nieporadnej ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny, wówczas sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 (§ 1a k.k.). W sytuacji gdy sprawca działa ze szczególnym okrucieństwem, wówczas kara pozbawienia wolności wynosi od roku do 10 lat (§ 2 k.k.). Natomiast w sytuacji, gdy pokrzywdzony targnie się na własne życie, to ustawodawca przyjął, że wówczas wymiar kary pozbawienia wolności wynosi od 2 lat do lat 12 (§ 3 k.k.).

Polecamy: Kodeks kierowcy - zmiany 2019

Strona podmiotowa i przedmiotowa

Przedmiotem ochrony analizowanego przestępstwa są relacje rodzinne, w tym rodzicielskie, jak również relacje społeczne takie jak np. relacje sąsiedzkie czy pracownicze. Niestety, w rzeczywistości można odnieść wrażenie, że kwestia znęcania się jest bagatelizowana zarówno przez instytucje wymiaru sprawiedliwości jak również przez służby mundurowe. Często zdarza się, że postępowania są umarzane, zaś pokrzywdzeni są pozostawieni sami sobie, ewentualnie szukają wsparcia w różnego rodzaju ośrodkach pomocy. Co gorsza część spraw o znęcanie się, zostaje poważnie potraktowana dopiero w momencie ich nagłośnienia w prasie czy szeroko rozumianych mediach i wówczas okazuje się, że np. kilkumiesięczne bicie dziecka czy wieloletnie pozbawianie małżonka jego własnych pieniędzy nagle jest uznane za znęcanie się.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że o znęcaniu się mówimy tylko wtedy, gdy jedna ze stron stosuje przemoc nad drugą, innymi słowy "nie jest możliwe przyjęcie przestępstwa znęcania się w sytuacji, gdy między osobą oskarżoną a pokrzywdzoną dochodzi do wzajemnego znęcania się", co wynika z wyroku SA w Poznaniu z dnia 26 września 2017 roku o sygn. akt II AKa 142/17.

Wbrew obiegowej opinii, przestępstwo znęcania się nie dotyczy tylko rodziny, gdyż może pojawiać się ono również w otaczającej nas rzeczywistości, np. w ośrodku opieki, pracy, szkole itd.

Jeżeli chodzi o sprawcę, to w zasadzie sprawcą może być każdy, kto spełnia którąkolwiek rolę z wskazanych w analizowanym przepisie, i tak sprawcą może być: małżonek w stosunku do drugiego małżonka, rodzic w stosunku do dziecka, dziecko w stosunku do rodzica, opiekun w stosunku do osoby nieporadnej życiowo, nauczyciel w stosunku do ucznia itp.

W opozycji do sprawcy, jednym z podmiotów niniejszego przestępstwa jest osoba najbliższa, którą zgodnie z art. 115 § 11 k.k. jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.

Kolejnym z podmiotów jest osoba będąca w jakimś stosunku zależności co do sprawcy i w tym miejscu celem doprecyzowania należy przytoczyć fragment postanowienia SN z dnia 29 stycznia 2019 roku o sygn. akt IV KK 752/18, z którego wynika, że "stosunek zależności od sprawcy zachodzi wówczas, gdy pokrzywdzony nie jest zdolny z własnej woli przeciwstawić się znęcaniu i znosi je z obawy przed pogorszeniem swoich dotychczasowych warunków życiowych (np. utratą pracy, środków utrzymania, mieszkania, rozłąką lub zerwaniem współżycia ze sprawcą). Stosunek tego rodzaju może istnieć z mocy prawa (np. w razie ustanowienia opieki lub umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej) albo na podstawie umowy (np. między pracodawcą a pracownikiem, najemcą a wynajmującym). Może też wynikać z sytuacji faktycznej, stwarzającej dla sprawcy sposobność znęcania się przy wykorzystaniu nad ofiarą przewagi, jaką mu daje łącząca ich więź materialna, osobista lub uczuciowa", a nadto "wspólne zamieszkiwanie może kreować stosunek zależności."

Polecamy serwis: Prawo karne