Reagowanie na znęcanie

Renata Skowronek-Kiesio z Robert Ofiara Kancelaria Adwokacka

Zgłoszenie znęcania się w odpowiedniej instytucji to początek drogi ku normalnemu funkcjonowaniu rodziny, czy osób żyjących w konkubinacie.

Czym jest znęcanie się?

Pojęcie znęcania jest pojęciem bardzo ogólnym a katalog form, w jakich można go dokonywać jest niezwykle szeroki. Podstawowy podział obejmuje znęcanie fizyczne i psychiczne. To pierwsze polega przede wszystkim na ciągłym zadawaniu cierpień fizycznych, np. biciu, szarpaniu, kopaniu. Zadawanie cierpień psychicznych natomiast, to m.in. poniżanie, ośmieszanie, zmuszanie do określonych zachowań bądź zakazywanie ich, grożenie, niszczenie mienia, zakłócanie czyjegoś spokoju, snu, ciszy.

Emocjonalne i psychiczne dręczenie nie jest przestępstwem mniejszej wagi niż np. nieustanne bicie. Nie należy obawiać się traktowania przez sąd znęcania psychicznego jako przestępstwa o niskiej szkodliwości z powodu braku cierpień fizycznych.

Wbrew pozorom, na znęcanie nie będą składać się same czynności, ale też zaniechania. Przykładem może być głodzenie dziecka, bądź brak wymaganej opieki nad starszym, schorowanym człowiekiem.

Jakimi cechami musi charakteryzować się zachowanie, aby uznać je za znęcanie?

Aby uznać określone zachowanie za znęcanie się nad kimś, zachowanie to musi być powtarzalne, bądź  rozciągnięte w czasie. Pojedynczy akt przemocy co do zasady nie wypełnia przesłanek przestępstwa znęcania.

Jednokrotne uderzenie małżonka przez drugiego małżonka nie będzie zakwalifikowane jako przestępstwo z art. 207 k.k.

Zadaj pytanie: FORUM

W przypadku wzajemnego używania przemocy wobec współmałżonka, przez obojga z nich – sąd nie będzie kwalifikował ich zachowania jako znęcania.

Wyjątkowo, sąd może uznać pojedyncze zachowanie za znęcanie się, jeśli zachowanie to przejawiało się znacznym okrucieństwem.

Kolejnym warunkiem dla przyjęcia, iż dana aktywność bądź zaniechanie jest przejawem znęcania, jest intencja sprawcy. O znęcaniu można mówić jedynie w sytuacji, kiedy sprawca tego czynu działa umyślnie i z zamiarem bezpośrednim zadania bólu, poniżenia, itp.

Paradoksalnie, bardzo często osoby znęcające się nad członkami swojej rodziny lub innymi osobami najbliższymi, bronią się przez zarzutami twierdząc, iż ich zachowanie wynikało z troski.

Rodzic używający regularnie przemocy fizycznej wobec dziecka, tłumaczący swoje zachowanie próbami zmuszenia dziecka np. do lepszych postępów w nauce, sugerujący, iż bicie dziecka było wynikiem troski o jego edukację.

Jak zaradzić przemocy

Postępowanie przygotowawcze:

Prowadzone jest przez policję bądź prokuraturę. Przestępstwo z art. 207 k.k. jest przestępstwem ściganym z urzędu – oznacza to, że w przypadku podejrzenia znęcania się, nawet w przypadku odmowy zeznań przez pokrzywdzonego bądź cofnięcia przez niego skargi, postępowanie dalej jest prowadzone.

Psychologiczne mechanizmy przemocy w rodzinie

W praktyce, każda współpraca osób pokrzywdzonych z policją czy prokuraturą będzie niezwykle istotna, z uwagi na charakter przestępstwa.

Postępowanie przed sądem:

Aby pokrzywdzony mógł brać aktywny udział w postępowaniu sądowym, powinien złożyć oświadczenie o wstąpieniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Dzięki temu, będzie mógł zgłaszać wnioski dowodowe czy wnosić środki zaskarżenia. Postępowanie przed sądem kończy się wyrokiem uniewinniającym lub uznającym oskarżonego winnym znęcania się.

Problem dowodów

Postępowanie w sprawie znęcania się jest niezwykle trudne do przeprowadzenia od strony dowodowej. Bardzo często jedynym dowodem, jakim dysponują osoby pokrzywdzone są ich własne zeznania. Pamiętać jednak należy, że w postępowaniu karnym nie ma zamkniętego katalogu dowodów – w przypadku znęcania się należy więc wszelkie tego przejawy starać się dokumentować, poprzez nagrania kłótni, obdukcje lekarskie, zeznania sąsiadów, a nawet policjantów jeśli wcześniej w rodzinie dochodziło już do ich interwencji.

W dobie nowoczesnych urządzeń elektronicznych można zebrać dowody również w przypadku znęcania psychicznego, które jest nieco trudniejsze do wykazania przed sądem, jeśli nie dysponujemy zeznaniami świadków. Pomocne w tym przypadku okażą się nagrania telefonem komórkowym.

Znęcanie się jako forma przemocy w rodzinie

Niebieska karta – pierwszy krok w walce z przemocą w rodzinie, pierwszy dowód istnienie przemocy

Niebieska Karta to dokument, który najczęściej zakłada i wypełnia funkcjonariusz policji w przypadku zgłoszenia przemocy w rodzinie i interwencji. Taką kartę może jednak założyć nie tylko policja, lecz również ośrodki pomocy społecznej bądź gminne komisje do walki z problemami alkoholowymi. W Karcie zapisywane są wszystkie interwencje i czynności, podejmowane w związku z przejawami przemocy w rodzinie.

Niebieska Karta nie jest podstawą wszczęcia postępowania karnego o znęcanie.

Założenie Niebieskiej Karty danej rodzinie nie jest przejawem jej stygmatyzacji, jako rodziny patologicznej. Intencją inicjatywy Niebieskiej Karty, jest przede wszystkim regularny monitoring bezpieczeństwa członków rodziny zagrożonej przemocą.

Niezwykle istotny jest fakt, iż Niebieska Karta może zostać wykorzystana w postępowaniu karnym przeciwko sprawcy znęcania, jako dowód.

Niebieska karta - procedura

Znaleźć w sobie odwagę

Jednym z niebezpieczeństw, związanym ze znęcaniem się, jest tzw. wyuczona bezradność. Ofiary przemocy w rodzinie bardzo często  wykształcają w sobie poczucie, że ich próby zapobieżenia przemocy domowej nic nie dadzą, że ich prośby o pomoc nie zostaną wysłuchane. Nie zauważają, że brak ich sprzeciwu wobec sprawcy przemocy tylko dodaje mu odwagi i zachęca do dalszego zadawania cierpienia.

Dlatego tak istotnym jest, aby znaleźć w sobie odwagę i zgłosić problem znęcania, tak fizycznego jak i psychicznego, na policji czy w prokuraturze. Można też zgłosić się do gminnych ośrodków pomocy oraz instytucji, wspierających walkę z alkoholizmem. Kolejnym narzędziem walki ze znęcaniem jest nieoceniona pomoc prawna, której należy szukać u profesjonalistów.

Na koniec warto wspomnieć o wstydzie, jaki może towarzyszyć ofiarom przemocy. Jest to zjawisko powszechne w mniejszych społecznościach, w których wszyscy się znają. Należy jednak stanowczo podkreślić, że spokój i bezpieczeństwo swoje i rodziny jest ogromną wartością, a pomoc znaleźć można nie tylko w najbliższym otoczeniu, lecz w każdej z wymienionych wyżej instytucji.

Jak bronić się przed mobbingiem w pracy?