Śmierć strony w postępowaniu karnym

Zakres uprawnień procesowych pokrzywdzonego-zmarłego ustawa procesowa przekazuje osobom najbliższym. Określenie osoby najbliższe należy definiować w oparciu o przepis art. 115 § 11 KK, który wymienia poszczególne kategorie osób objętych tym wyrażeniem ustawowym.

Strona zastępcza działa we własnym imieniu, gdyż zmarły, którego miejsce zajęła, nie jest już podmiotem prawnym, nikt więc nie może wykonywać jego praw.

Osoby, które działają za zmarłego, same są stronami procesowymi.

Wyróżnia się dwie sytuacje:

• gdy określony podmiot przejął prawa zmarłego, zanim ten ostatni stał się stroną (realizuje on je jako prawa własne),
• gdy dany podmiot wstępuje do toczącego się procesu, w którym zmarły był stroną, w tym wypadku następuje zmiana stron, a strony zastępcze nazywa się stronami nowymi.

Jak można wstąpić do procesu?

W razie śmierci oskarżyciela posiłkowego ubocznego, osoby mu najbliższe mogą wstąpić do postępowania w miejsce zmarłego w każdym stadium procesu.

W wypadku śmierci oskarżyciela posiłkowego samodzielnego lub oskarżyciela prywatnego - postępowanie zawiesza się na okres 3 miesięcy, w którym to czasie osoba najbliższa powinna wstąpić w miejsce zmarłego, a gdyby to nie nastąpiło, postępowanie umarza się.

W razie śmierci powoda cywilnego niewstąpienie osób najbliższych do postępowania, do momentu wydawania orzeczenia kończącego proces, powoduje pozostawienie powództwa bez rozpoznania.

Zobacz: Postępowanie karne

Dochodzenie roszczeń majątkowych

Przy dochodzeniu roszczeń majątkowych po śmierci pokrzywdzonego, uprawnienia najbliższych są ograniczone.
Zarówno wówczas, gdy wytaczają oni po śmierci pokrzywdzonego powództwo cywilne, jak i wtedy gdy wstępują w miejsce zmarłego powoda cywilnego, mogą bowiem dochodzić jedynie roszczeń majątkowych wynikających z przestępstwa, ale tylko przysługujących bezpośrednio im, a nie takich, jakie przysługiwałyby zmarłemu.

Stroną zastępczą lub nową może być każda osoba będąca najbliższą dla zmarłego pokrzywdzonego, z tym że wstąpienie choć jednej osoby w prawa zmarłego eliminuje uprawnienia pozostałych, co jednak nie dotyczy dochodzenia roszczeń majątkowych. Te ostatnie są bowiem własnymi roszczeniami najbliższych i możliwa jest tu wielość uprawnionych.

Działanie osoby najbliższej w procesie

Osoba najbliższa, działająca jako strona zastępcza lub nowa, samodzielnie decyduje o zakresie, w jakim wykorzysta uprawnienia procesowe służące pokrzywdzonemu.