Przestępstwo nieudzielenia pomocy

Spośród obowiązujących przepisów zasadnicze znaczenie ma art. 162 Kodeksu karnego z 1997 roku – przepis o tzw. „dobrym Samarytaninie”.

Definicja

Zgodnie z art. 162 § 1 k.k., kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Występek nieudzielenia pomocy jest przestępstwem powszechnym, co oznacza, że jego podmiotem może być każdy człowiek.

Powołany przepis obejmuje swym zakresem wszelkiego rodzaju bezpośrednie niebezpieczeństwo mogące spowodować śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu. Źródłem niebezpieczeństwa może być np.: przestępstwo, działanie sił przyrody, rozwój procesu chorobowego, jak również nagła zmiana w sytuacji pokrzywdzonego spowodowana pożarem, wypadkiem drogowym.

Zobacz: Kary i środki karne

Istota przestępstwa

Istotą omawianego przestępstwa jest zaniechanie udzielenia pomocy osobie, która znajduje się w niebezpieczeństwie utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Nieudzielenie pomocy jest przestępstwem formalnym, a co za tym idzie jest dokonane w momencie, gdy sprawca - będąc świadomy grożącego innej osobie niebezpieczeństwa - powstrzyma się od działań zmierzających do jego uchylenia. Nie wystarczy jednak aby sprawca zrobił cokolwiek.

Dla przykładu nie można przyjąć wypełnienia obowiązku pomocy w sytuacji, gdy ktoś spotkawszy na ulicy ciężko rannego człowieka przykrywa go jedynie leżącym płaszczem zamiast zawiadomić Policję lub wezwać lekarza.

Obowiązek udzielenia pomocy może zostać zrealizowany w bardzo różny sposób, muszą to być jednak działania, które z uwzględnieniem okoliczności danego przypadku, jak również kwalifikacji sprawcy, mogą prowadzić do usunięcia lub co najmniej zmniejszenia niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio życiu lub zdrowiu człowieka.

Charakter i rodzaj nakazanej pomocy zależą od konkretnych warunków, takich jak: sytuacja, w której znalazł się pokrzywdzony, rodzaj niebezpieczeństwa, kwalifikacje osoby zobowiązanej do udzielenia pomocy, stan jej wiedzy oraz środki pozostające w jej dyspozycji w danej chwili. Jeśli osobą udzielającą pomocy jest lekarz, to jego obowiązkiem jest udzielenie pomocy lekarskiej, o ile taka jest niezbędna, a nie tylko jakiejkolwiek innej pomocy.

Zobacz: Odpowiedzialność karna