REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Odmowa składania zeznań w postępowaniu karnym

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Joanna Janecka

REKLAMA

REKLAMA

W procesie karnym określone kategorie osób, w tym osoby najbliższe, mogą liczyć na prawo odmowy składania zeznań. Poza tym, w określonych sytuacjach świadek może także odmówić odpowiedzi na pytanie.

Świadkowie

Dowód ze świadka jest jednym z podstawowych środków dowodowych stosowanych w postępowaniu karnym. W myśl artykułu 177 § 1 Kodeksu postępowania karnego każda osoba, która zostanie wezwana, ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania. Od reguły tej istnieje jednak szereg wyjątków.

REKLAMA

REKLAMA

Osoba najbliższa

Prawo odmowy składania zeznań przysługuje osobie najbliższej dla oskarżonego. Za taką uważa się małżonka, wstępnego, zstępnego, rodzeństwo, powinowatych w tej samej linii lub stopniu, osobę pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jego małżonka, a także osobę pozostającą we wspólnym pożyciu. Przez wspólne pożycie rozumieć należy konkubinat, czyli trwały związek osób różnej płci, niepotwierdzony małżeństwem. Prawo do odmowy składania zeznań przysługuje także w wypadku, gdy małżeństwo lub stosunek przysposobienia ustanie. Należy zaznaczyć, że obejmuje to jedynie stosunek małżeństwa i przysposobienia, nie można więc powoływać się na prawo odmowy składania zeznań po ustaniu wspólnego pożycia. Warto zauważyć również, że nie ma przeszkód prawnych do przesłuchiwania innych osób odnośnie faktów, które mogły być przedmiotem zeznań osób, które skorzystały z prawa do domowy składania zeznań określonego w art. 182 § 1 Kodeksu postępowania karnego.  Świadek będący osobą najbliższą może korzystać z prawa do odmowy składania zeznań także po rozpoczęciu pierwszego zeznania na pierwszej rozprawie przed sądem pierwszej instancji, z tym że w razie złożenia takiego oświadczenia po terminie, poprzednio złożone zeznania tego świadka mogą służyć za dowód i być odtworzone. Odmawiając składania zeznań świadek musi złożyć stosowne oświadczenie. Jak wskazuje Sąd Najwyższy może ono mieć również formę pisemną.

Zobacz także: Kiedy można odmówić składania zeznań?

Świadek w innej sprawie

Prawo odmowy zeznań przysługuje także świadkowi, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem. Dotyczy to sytuacji, w której różne sądy zajmują się sądzeniem poszczególnych współsprawców jednego przestępstwa. Może się bowiem zdarzyć, że przy rozpoznawaniu przestępstwa dana osoba w jedynym sądzie wystąpi w charakterze oskarżonego, a w drugim w charakterze świadka. Przepis artykułu 188§3 pozwala więc takiemu świadkowi uniknąć konieczności wyboru między obciążaniem zeznaniami samego siebie, a składaniem fałszywych zeznań.

REKLAMA

Ochrona tajemnicy państwowej

Co do zasady przesłuchiwane nie mogą być osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych, opatrzonych klauzulą „tajne” lub „ściśle tajne” w zakresie, na który rozciąga się ten obowiązek. Oznacza to więc, że nie mogą być przesłuchiwane tylko w zakresie, w jakim są objęte obowiązkiem strzeżenia tajemnicy, ale mogą być świadkami w ogóle. Uprawniony organ przełożony może jednak osoby te zwolnić z obowiązku strzeżenia tajemnicy, a wówczas muszą one złożyć zeznania również w jej zakresie. Przełożony może odmówić zwolnienia pracownika z obowiązku strzeżenia tajemnicy w sytuacji, gdy mogłoby to spowodować szkodę dla państwa.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Ochrona tajemnicy zawodowej i służbowej

Nieco inaczej wygląda sytuacja osób zobowiązanych do strzeżenia tajemnicy zawodowej i służbowej. Jak stanowi art. 180 § 1 Kodeksu postępowania karnego, osoby zobowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli tajności „zastrzeżone” lub „poufne” lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu mogą odmówić składania zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek.
Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, w której sąd lub prokurator zwolni świadka z obowiązku strzeżenia tajemnicy, wówczas musi on składać zeznania również w jej przedmiocie.

Tajemnica notarialna, adwokacka, radcowska, doradcy podatkowego, lekarska i dziennikarska

W szczególnej sytuacji znajdują się osoby zobowiązane do strzeżenia tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, doradcy podatkowego, lekarskiej lub dziennikarskiej. Mogą one być przesłuchiwane co do faktów objętych tajemnicą tylko w przypadku, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości a danych okoliczności nie da się ustalić w inny sposób. Ponadto, zwolnienie dziennikarza z obowiązku zachowania tajemnicy nie może dotyczyć danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również identyfikację osób udzielających opublikowanych informacji, jeśli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych.

Zobacz także: Tajemnica służbowa i zawodowa a zeznania świadka

Odmowa odpowiedzi na pytanie

Od prawa do odmowy składania zeznań należy odróżnić prawo do odmowy odpowiedzi na pytanie. Dotyczy to sytuacji, w których odpowiedź na dane pytanie mogłaby narazić świadka lub jego najbliższą rodzinę na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Odmowa ta nie obejmuje jednak całości zeznań, a jedynie odpowiedzi na konkretne pytanie. Dodatkowo świadek może również zażądać wyłączenia jawności rozprawy w sytuacji, gdy składane zeznania mogłyby narazić go lub osobę dla niego najbliższą na hańbę. Prawo odmowy odpowiedzi na pytanie, jak wskazuje Sąd Najwyższy, przysługuje jedynie w wypadku odpowiedzialności na podstawie kodeksu karnego, nie obejmuje natomiast wykroczeń.

Wniosek o zwolnienie

Kodeksu postępowania karnego w art. 185 przewiduje także możliwość zwolnienia świadka z obowiązku składania zeznań lub odpowiedzi na pytanie w przypadku, gdy złoży on o to stosowny wniosek, a w sprawie, w której miał zeznawać, oskarżonym jest osoba pozostająca z nim w szczególnie bliskim stosunku osobistym. „Szczególnie bliski stosunek osobisty” rozumie się jako relację zachodzącą między dwoma osobami, bliższą niż stosunek towarzyski. Jest to stosunek na tyle zażyły, że stawia świadka w odniesieniu do oskarżonego lub podejrzanego w sytuacji zbliżonej do osoby najbliższej. Charakteryzuje się on silną więzią emocjonalną lub uczuciową powodującą, że składanie zeznań może prowadzić do wewnętrznego konfliktu w sumieniu świadka. Nie ulega także wątpliwości, że obejmuje to również stosunki niemające żadnego uregulowania prawnego (np. narzeczeństwo).

Zobacz także serwis: Prawo karne

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Czy NBP oprócz rezerw złota utworzy rezerwę bitcoina?

Narodowy Bank Polski zgromadził już blisko 520 ton złota, co plasuje nasz kraj w czołówce największych posiadaczy kruszcu na świecie. W obliczu globalnych zmian pojawia się jednak pytanie: czy złoto wystarczy, by zapewnić bezpieczeństwo finansowe kraju i kiedy Polska zdecyduje się sięgnąć także po bitcoina? Eksperci podpowiadają kiedy i jak tego dokonać!

Nowe uprawnienia PIP od 1 stycznia 2026 r. - decyzje zamiast sądu, wyższe kary i kontrole zdalne

Od początku 2026 roku wejdą w życie przepisy znacząco rozszerzające kompetencje Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). Zmiany te w istotny sposób wpłyną na relacje między pracodawcami, zleceniobiorcami i osobami współpracującymi w modelu B2B. Nowe regulacje mają zwiększyć skuteczność kontroli i ograniczyć nadużycia w zatrudnieniu, ale mogą też oznaczać poważne wyzwania dla firm. W artykule omawiamy najważniejsze założenia nowelizacji oraz jej praktyczne konsekwencje dla przedsiębiorców.

Chcesz mieć byle jaką emeryturę? Wypłacaj pieniądze z PPK na bieżące wydatki

Polska się starzeje, a pracowników ubywa. Co to oznacza dla przyszłych emerytów? Raport GUS nie pozostawia złudzeń - obciążenie systemu emerytalnego będzie coraz większe. W obliczu tych wyzwań Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) stają się kluczem do finansowej stabilności na jesień życia. Tomasz Orlik, Członek Zarządu ds. Operacyjnych, PFR TFI wyjaśnia dlaczego PPK to nie tylko oszczędności, ale i inwestycja w Twoją przyszłość, którą warto potraktować długoterminowo.

Nieobowiązkowe prace domowe - krzywda liczona w miliardach złotych. Kto poniesie odpowiedzialność za decyzje w edukacji?

Jeśli każde dziecko w Polsce straciło jeden rok edukacji przez wadliwe decyzje resortu, to nie mówimy o reformie, lecz o krzywdzie narodowej – wartej ponad 15 miliardów złotych. Waldemar Żurek zapowiada pozwy wobec sędziów, którzy – jego zdaniem – „nie są sędziami” i powinni odpowiadać własnym majątkiem. Wreszcie ktoś głośno mówi o osobistej odpowiedzialności za decyzje publiczne. Problem w tym, że pan Żurek patrzy jedynie tam, gdzie politycznie wygodnie. Jeśli naprawdę chcemy rozmawiać o odpowiedzialności za wyrządzanie krzywdy, to nie w sądach, lecz w Ministerstwie Edukacji trzeba jej szukać - pisze adwokat Grzegorz Prigan.

REKLAMA

Jest limit kontroli – mogą trwać tyle i ani dnia dłużej. NSA potwierdza – wtedy można kazać kontrolerom pocałować klamkę

Przedsiębiorcy, także działający w formie jednoosobowych działalności gospodarczych, mogą być kontrolowani przez szereg państwowych instytucji. Czas trwania kontroli to nie tylko stres co do tego, czy kontroler nie będzie dokonywał innej, mniej korzystnej interpretacji przepisów, niż przedsiębiorca stosował, ale też uciążliwość. W toku kontroli urzędnicy żądają masy dokumentów, a także wyjaśnień, odpowiedzi na pytania. Jednak czas kontroli jest limitowany.

Wniosek o zasiłek pogrzebowy – duże zmiany od 2026 roku

Od 1 stycznia 2026 r. zmienią się zasady składania wniosku o zasiłek pogrzebowy. Wynika to zarówno z nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jak i zmienionych przepisów rozporządzenia w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno–rentowe. Gotowy jest już projekt rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w tej sprawie. Przypomnijmy, że od przyszłego roku wzrośnie też kwota zasiłku pogrzebowego z 4000 zł do 7000 zł.

Odpowiedzialność solidarna przy delegowaniu pracowników do Niemiec. Obowiązki pracodawcy i pracodawcy użytkownika

W przypadku delegowania pracowników do Niemiec - zarówno w modelu pracy tymczasowej, jak i świadczenia usług - szczególnego znaczenia nabiera zagadnienie odpowiedzialności solidarnej. Choć temat ten nie zawsze znajduje się w centrum uwagi przedsiębiorców, jego praktyczne skutki mogą być bardzo poważne. W razie stwierdzenia nieprawidłowości przez instytucje kontrolne, zarówno agencja delegująca pracowników do Niemiec, jak i klient końcowy mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności - również finansowej.Podstawą prawną dla agencji pracy jest Arbeitnehmerüberlassungsgesetz (AÜG) – niemiecka ustawa o zatrudnieniu tymczasowym, natomiast w przypadku firm podwykonawczych zastosowanie ma § 631 niemieckiego Kodeksu cywilnego (BGB). W artykule eksperckim przygotowanym przez Euro-lohn odpowiadamy na pytania: Kto odpowiada za wynagrodzenie, składki i podatki - pracodawca czy użytkownik? Jaka jest rola dokumentów: PIT-4, PIT-28, Lohnsteuerbeschanigung, o czym należy wiedzieć podczas rozliczeń podatkowych i jakie są obowiązki księgowe przy delegowaniu pracowników do Niemiec.

Długi weekend i wysyp wolnego na szybko. Co może zrobić pracownik, gdy wizyta w rodzinnych stronach nie pójdzie zgodnie z planem?

Dzień Wszystkich Świętych zajmuje szczególne miejsce w sercach Polaków. Wielu z nich w czasie zbliżającego się weekendu wyjedzie w rodzinne strony. Nie tylko odwiedzą cmentarze, ale i spotkają się z rodziną. Pracodawcy mogą się spodziewać, że 3 listopada nie każdy stawi się do pracy.

REKLAMA

Listopad to ostatni miesiąc na skorzystanie z tego uprawnienia. Aby zaoszczędzić w grudniu, trzeba szybko złożyć wniosek

Aby skorzystać z wakacji składkowych w grudniu 2025 roku, trzeba złożyć wniosek w listopadzie. Oznacza to, że czas na porządki na koncie ubezpieczonego i zawnioskowanie o ulgę, dobiega końca. Zainteresowani przedsiębiorcy powinni więc przystąpić do działania.

Sąd ogłosił upadłość znanej spółki finansowej. Co powinni zrobić wierzyciele?

W dniu 27 października 2025 roku Sąd Rejonowy w Zielonej Górze (Wydział Gospodarczy) wydał postanowienie o ogłoszeniu upadłości spółki Cinkciarz.pl Sp. z o.o. Sąd wezwał wierzycieli do zgłoszenia roszczeń, powołano także sędziego komisarza i wyznaczono syndyka. Jak poinformował PAP rzecznik Sądu Okręgowego w Zielonej Górze sędzia Bogumił Hoszowski - wszystkie postępowania o charakterze cywilnym, zarówno przed wydziałami cywilnymi, jak też przed wydziałami gospodarczymi z mocy prawa ulegają zawieszeniu.

REKLAMA