Kiedy orzeczenie o niepełnosprawności na stałe i komu przysługuje w 2025?

• Na jak długo wydawane jest orzeczenie o niepełnosprawności?
• Co daje orzeczenie o niepełnosprawności?
• Co decyduje o długości ważności orzeczenia?
• Orzeczenie o niepełnosprawności dla dziecka – ile jest ważne?
• Kiedy można otrzymać orzeczenie na stałe?
• Orzeczenie na stałe a konkretne choroby – nowe wytyczne od 2025 roku
• Czy można odwołać się od orzeczenia czasowego?
• Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Na jak długo wydawane jest orzeczenie o niepełnosprawności?

W 2025 roku orzeczenie o niepełnosprawności może być przyznane:

• na czas określony,
• na stałe – czyli bezterminowo.

Dotyczy to zarówno orzeczenia o niepełnosprawności dla dziecka (wydawanego przed 16. rokiem życia), jak i orzeczenia o stopniu niepełnosprawności dla osoby dorosłej (powyżej 16 lat).

Co daje orzeczenie o niepełnosprawności?

Uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności otwiera drogę do szeregu form wsparcia — zarówno finansowych, jak i organizacyjnych. Osoba z orzeczeniem może ubiegać się m.in. o:

• świadczenia pieniężne – np. zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy, świadczenie uzupełniające (tzw. 500+ dla osób niesamodzielnych);
• ulgi podatkowe i komunikacyjne – np. odliczenia w PIT, zniżki na przejazdy PKP i komunikacją miejską;
• świadczenia zdrowotne i rehabilitacyjne – w tym szybszy dostęp do świadczeń finansowanych przez NFZ, turnusy rehabilitacyjne, wyroby medyczne i sprzęt ortopedyczny;
• przywileje w zatrudnieniu i edukacji – np. dodatkowe przerwy w pracy, krótszy czas pracy, wsparcie dla pracodawców, pierwszeństwo w rekrutacji do przedszkoli i szkół;
• kartę parkingową – dla osób ze znacznymi trudnościami w poruszaniu się (jeśli spełnione są warunki z punktu 8 orzeczenia);
• pierwszeństwo w kolejkach – w placówkach medycznych, instytucjach publicznych i aptekach.

Zakres przysługujących uprawnień zależy od rodzaju i treści orzeczenia – np. punktów 7 i 8, stopnia niepełnosprawności oraz wieku osoby orzeczonej.

Polecamy: Pomoc społeczna. Komentarz do ustawy

Co decyduje o długości ważności orzeczenia?

O tym, na jaki okres przyznaje się orzeczenie o niepełnosprawności, decyduje zespół orzekający. Bierze on pod uwagę przede wszystkim stan zdrowia osoby orzekanej oraz rokowania medyczne. Kluczowe są dwa scenariusze:

• Trwałe naruszenie sprawności organizmu – to sytuacja, w której według aktualnej wiedzy medycznej nie można spodziewać się poprawy stanu zdrowia. W takim przypadku możliwe jest wydanie orzeczenia bezterminowego, czyli orzeczenia o niepełnosprawności na stałe.
• Okresowe naruszenie sprawności – występuje wtedy, gdy istnieje realna szansa na poprawę stanu zdrowia, np. dzięki leczeniu, rehabilitacji lub zaopatrzeniu w sprzęt ortopedyczny. Wówczas orzeczenie wydawane jest na czas określony, zazwyczaj od 1 do 5 lat.

Orzeczenie o niepełnosprawności dla dziecka – ile jest ważne?

W przypadku dzieci obowiązują szczególne zasady. Orzeczenie o niepełnosprawności u dziecka może być wydane tylko do ukończenia 16. roku życia. Niezależnie od tego, czy choroba ma charakter przewlekły, czy nieuleczalny. Nie stosuje się tu orzeczeń na stałe. W szczególnych przypadkach możliwe jest jednak orzekanie na maksymalnie możliwy okres, z obowiązkowym zastosowaniem punktu 7 orzeczenia (wskazującego na potrzebę stałej opieki lub pomocy).

Kiedy można otrzymać orzeczenie na stałe?

Podstawę prawną w tym zakresie stanowi rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 15 lipca 2003 r. To właśnie ten akt określa kryteria, na podstawie których zespół orzekający ustala charakter orzeczenia: czasowy lub bezterminowy.

Co bierze pod uwagę komisja?

Zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności analizuje:

• dokumentację medyczną (zaświadczenie od lekarza, wyniki badań diagnostycznych),
• rokowania dotyczące poprawy stanu zdrowia,
• wiek, wykształcenie i kwalifikacje zawodowe osoby badanej,
• ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu i życiu społecznym,
• możliwości poprawy stanu zdrowia poprzez leczenie lub rehabilitację.

Decyzja podejmowana jest indywidualnie, na podstawie całości zgromadzonej dokumentacji i oceny przewodniczącego zespołu orzekającego.

Orzeczenie na stałe a konkretne choroby – nowe wytyczne od 2025 roku

Przez wiele lat w Polsce nie istniała oficjalna lista chorób, które automatycznie kwalifikowałyby do orzeczenia o niepełnosprawności na stałe. Jednak w marcu 2025 roku sytuacja uległa zmianie.

Nowe wytyczne Ministerstwa Rodziny

21 marca 2025 r., w Światowy Dzień Zespołu Downa, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej ogłosiło nowe zalecenia:

• Osoby cierpiące na około 150 chorób rzadkich mogą, po udokumentowaniu swojego stanu zdrowia, uzyskać orzeczenie na co najmniej 7 lat, a w przypadku braku rokowań, również na stałe.
• Dzieci z Zespołem Downa i innymi chorobami rzadkimi (ponad 50 rozpoznań) mają otrzymywać orzeczenie na maksymalny możliwy okres, czyli do 16. roku życia, z obowiązkowym uwzględnieniem punktu 7 orzeczenia (wskazanie potrzeby stałej pomocy).

Decyzja ta została podjęta w odpowiedzi na apele m.in. Rzecznika Praw Dziecka, organizacji pacjenckich oraz środowisk medycznych. Choć wcześniej podobna lista nie została zatwierdzona przez Krajową Radę Konsultacyjną ds. Osób Niepełnosprawnych, ostatecznie opracowano narzędzie wspomagające lekarzy w procesie orzekania przy chorobach genetycznych i rzadkich. Porównanie orzeczeń o niepełnosprawności w 2025 roku:

Rodzaj orzeczenia	Komu przysługuje?	Czas obowiązywania	Warunki przyznania
Na czas określony	Dorośli (powyżej 16. roku życia)	Zazwyczaj 1–5 lat	Okresowe naruszenie sprawności organizmu. Istnieje szansa na poprawę funkcjonowania lub samodzielności (np. dzięki leczeniu, rehabilitacji, sprzętowi ortopedycznemu).
	Dzieci (do 16. roku życia)	Minimum 3 lata	Okresowe naruszenie sprawności organizmu. Istnieje szansa na poprawę funkcjonowania lub samodzielności; nie dotyczy dzieci z chorobami rzadkimi objętymi nowymi wytycznymi.
Dla osób z chorobami rzadkimi/Zespołem Downa (szczególne przypadki)	Dorośli (powyżej 16. roku życia) z chorobą genetyczną o przewidywalnym, niezmiennym przebiegu lub Zespołem Downa	Minimum 7 lat	Stwierdzona choroba z katalogu Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej (rozporządzenia z maja 2025 r.). Ma charakter genetyczny, nieuleczalny, stabilny, a rokowania nie przewidują poprawy.
	Dzieci (do 16. roku życia) z chorobą rzadką lub Zespołem Downa	Do 16. roku życia	Stwierdzona choroba z katalogu rzadkich schorzeń lub Zespół Downa (zgodnie z rozporządzeniem z maja 2025 r.). Obowiązkowo uwzględnienie punktów 7 (potrzeba stałej opieki/pomocy) i 8 (wskazania do karty parkingowej).
Na stałe (bezterminowo)	Dorośli (powyżej 16. roku życia)	Bez ograniczeń czasowych	Trwałe, nieodwracalne naruszenie sprawności organizmu. Brak rokowań na poprawę stanu zdrowia według aktualnej wiedzy medycznej.

• Minimalny okres 7 lat dotyczy dorosłych z rzadką chorobą genetyczną (przyjętą do katalogu załącznika) lub zespołem Downa – zgodnie z nowelizacją rozporządzenia przygotowaną w maju 2025 i obowiązującą od 11 czerwca 2025.
• Dzieci otrzymują orzeczenie minimum na 3 lata, a te z rzadkimi chorobami lub zespołem Downa – do ukończenia 16. roku życia.
• Nawet gdy występuje choroba z katalogu, orzeczenie może zostać wydane na stałe, jeśli brak rokowania na poprawę i wszystkie inne przesłanki są spełnione (tak wynika z interpretacji nowych przepisów).

Czy można odwołać się od orzeczenia czasowego?

Tak. Osoba, która otrzymała orzeczenie na czas określony, ale uważa, że jej stan zdrowia uzasadnia przyznanie orzeczenia na stałe, ma prawo do odwołania.

Jak to zrobić?

1. Odwołanie do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności – należy je złożyć w ciągu 14 dni od doręczenia decyzji.
2. Skarga do sądu administracyjnego – jeśli decyzja drugiej instancji również będzie niekorzystna.

Odwołanie składa się za pośrednictwem tego samego powiatowego zespołu, który wydał pierwotne orzeczenie.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Kto może otrzymać orzeczenie o niepełnosprawności na stałe?

Orzeczenie bezterminowe mogą otrzymać osoby, u których trwałe naruszenie sprawności organizmu nie rokuje poprawy. Dotyczy to m.in. pacjentów z ciężkimi, nieuleczalnymi chorobami oraz, zgodnie z wytycznymi z 2025 roku, osób cierpiących na około 150 chorób rzadkich.

Czy dzieci mogą dostać orzeczenie na stałe?

Nie, dzieciom nie przyznaje się orzeczeń bezterminowych, nawet przy chorobach nieuleczalnych. Maksymalny możliwy okres to do ukończenia 16. roku życia.

Czy istnieje oficjalna lista chorób kwalifikujących do orzeczenia na stałe?

W sensie prawnym nie istnieje jedna zamknięta lista. Jednak w marcu 2025 roku Ministerstwo Rodziny opublikowało wytyczne, które umożliwiają przyznawanie orzeczeń bezterminowych osobom z około 150 chorobami rzadkimi. Zespoły orzekające powinny się nimi kierować.

Co zrobić, gdy stan zdrowia się pogarsza?

Jeśli stan zdrowia pogorszył się w trakcie ważności orzeczenia, można ponownie złożyć wniosek do powiatowego zespołu, nawet jeśli poprzednie orzeczenie jeszcze obowiązuje. Nie trzeba czekać do jego wygaśnięcia.

Czy można uzyskać orzeczenie na stałe bez posiadania rzadkiej choroby?

Tak. Ostateczna decyzja zależy od rokowań medycznych i dokumentacji. Jeśli zespół orzekający uzna, że stan zdrowia jest trwały i nieuleczalny – orzeczenie może zostać wydane na stałe, nawet jeśli nie występuje choroba z listy rzadkich.