Odwołanie darowizny możliwe z powodu rażącej niewdzięczności

Czym jest darowizna?

Darowizna to typowy sposób na przekazanie majątku wewnątrz rodziny. W języku potocznym mówi się, że matka czy ojciec„spisał się na dzieci” albo „przepisał dom”. Chociaż określenia te kompletnie nie odnoszą się do treści przepisu, to dotyczą darowizny.

Umowa darowizny powinna zostać sporządzona w formie aktu notarialnego. Forma ta wymagana jest dla wszelkich umów zbycia nieruchomości. Przedmiotem darowizny mogą być nie tylko nieruchomości, ale także rzeczy ruchome (np. samochód) czy pieniądze.

W artykule tym pomijam kwestie podatkowe i kwestie dowodowe w przypadku darowizn z pominięciem aktu notarialnego.

Darowizna nieruchomości (w potocznym rozumieniu domu, mieszkania, działki) jest nieważna z mocy prawa , jeśli nie zachowano formy aktu notarialnego.

Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki (PDF)

Odwołanie darowizny

W niniejszym artykule skupię się na instytucji odwołania darowizny. Innymi słowy, w pewnych sytuacjach można darowiznę odwołać.

Zgodnie z art. 898 Kodeksu cywilnego darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.

Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu.

Oznacza to, że w pewnych sytuacjach możliwe jest odzyskanie podarowanej rzeczy.

Rażąca niewdzięczność

Rażąca niewdzięczność jest pojęciem niezdefiniowanym, dlatego w gestii sądu znajduje się analiza każdego konkretnego przypadku.

Przyjmuje się, że nie można przypisać rażącej niewdzięczności małoletniemu w wieku do 13 lat, a powyżej tej granicy wymagana jest ocena, czy osoba taka działała z dostatecznym rozeznaniem. W umowie darowizny dokonanej między osobami najbliższymi pojęcie rażącej niewdzięczności obdarowanego winno być rozpatrywane na płaszczyźnie stosunków i obowiązków rodzinnych. Do esentialia negotii umowy darowizny nie należy obowiązek sprawowania opieki nad darczyńcą przez obdarowanego, jednak umowa darowizny rodzi po stronie obdarowanego moralny obowiązek wdzięczności, który nabiera szczególnej wymowy, gdy do zawarcia umowy dochodzi między osobami najbliższymi, których powinność świadczenia pomocy i opieki wynika już z łączących strony umowy stosunków rodzinnych (wyr. SN z 13.10.2005 r., I CK 112/05, Legalis).

Do rażącej niewdzięczności można zaliczyć na przykład popełnienie przestępstwa przeciwko darczyńcy, pozostawienie darczyńcy bez pomocy, przypisywanie darczyńcy wobec osób trzecich postępowania godzącego w jego dobre imię (tzw. obmawianie – wyr. SN z 12.5.1998 r., II CKN 729/97, Legalis).