Prawo pomocy w postępowaniu przed sądami administracyjnymi

Czym jest prawo pomocy?

Prawo pomocy jest uprawnieniem wynikającym z ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Polega ona na możliwości zwolnienia osoby wnoszącej skargę do sądu administracyjnego od kosztów związanych z przeprowadzeniem postępowania sądowo-administracyjnego. Może także obejmować ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w charakterze pełnomocnika. Prawo pomocy może być przyznawane w zakresie całkowitym lub częściowym, zawsze na wniosek strony.

Zobacz także: Co to jest „prawo pomocy”?

Wniosek

Wniosek o udzielenie prawa pomocy strona uprawniona powinna złożyć przed rozpoczęciem postępowania przed sądem administracyjnym lub w trakcie jego trwania. Wniosek powinien zawierać oświadczenie strony, zawierające dane o stanie majątkowym i jej dochodach. Jeśli jest składany przez osobę fizyczną, powinna ona również uwzględnić we wniosku dokładne informacje o stanie rodzinnym i oświadczenie o niezatrudnieniu adwokata. Należy pamiętać, że jeśli oświadczenie zawarte przez stronę we wniosku sąd uzna za niewystarczające, wówczas może wezwać stronę do złożenia w wyznaczonym terminie dodatkowego oświadczenia lub przedłożenia stosownych dokumentów. Warto podkreślić, że pełnomocnik, o którego ubiega się strona w ramach prawa pomocy, może zostać przez nią wskazany indywidualnie. Wniosek należy złożyć na formularzu urzędowym, w sądzie właściwym do rozpoznania danego sporu administracyjnoprawnego. Złożenie takiego wniosku jest wolne od opłat.

Prawo pomocy w zakresie całkowitym

Całkowite prawo pomocy obejmuje zwolnienie strony z kosztów związanych z postępowaniem przed sądem administracyjnym, a także ustanowienia pełnomocnika. Zostaje ono przyznane w sytuacji, gdy strona wykaże, że nie jest w stanie ponieść żadnych kosztów związanych z postępowaniem sądowo-administracyjnym. Strona może we wniosku o udzielenie prawa pomocy wskazać konkretnego pełnomocnika, przez którego chce być reprezentowana. Wówczas sąd w porozumieniu z organami samorządów korporacyjnych (np. okręgową radą adwokacką), a także ze wskazaną osobą, powinien w miarę możliwości ustanowić ją pełnomocnikiem. Wyznaczony pełnomocnik otrzymuje wynagrodzenie według zasad określonych w przepisach o opłatach za czynności pełnomocników w zakresie nieodpłatnej pomocy prawnej. Gdy strona nie wskaże we wniosku konkretnej osoby, przez którą chce być reprezentowana, wówczas sąd zwraca się o wyznaczenie jej do odpowiedniego samorządu korporacyjnego.

Zobacz także: Postępowanie sądowo-administracyjne

Prawo pomocy w zakresie częściowym

W sytuacji gdy strona nie jest w stanie ponieść całkowitych kosztów postępowania bez uszczerbku dla utrzymania siebie i najbliższej rodziny, może zostać jej przyznane prawo pomocy w zakresie częściowym. Jeśli stroną jest osoba prawna, wówczas wystarczy jedynie, że wskaże ona, że nie jest w stanie ponieść całkowitych kosztów postępowania. Zakres częściowy obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części, które może polegać na zwolnieniu od poniesienia ułamkowej ich części albo określonej ich kwoty pieniężnej. Drugą formą prawa pomocy w zakresie częściowym jest objęcie nim jedynie kosztów związanych z ustanowieniem pełnomocnika.

Kiedy prawo pomocy nie przysługuje?

Przede wszystkim prawo pomocy nie przysługuje stronie, kiedy skarga, którą kieruje do sądu administracyjnego jest ewidentnie bezzasadna. Owa bezzasadność, zgodnie z doktryną i orzecznictwem, polega na tym, że już na pierwszy rzut oka, bez konieczności zagłębiania się w stan faktyczny, widać, że skarga nie zostanie przez sąd uwzględniona.  Prawo pomocy może także zostać cofnięte w całości lub częściowo. Dzieje się tak w sytuacji, gdy okaże się, że okoliczności majątkowe lub rodzinne, na podstawie których zostało przyznane prawo pomocy, przestały istnieć lub w ogóle nie istniały. Postanowienie w tej sprawie wydaje właściwy wojewódzki sąd administracyjny i strona może złożyć na nie zażalenie. Przyznanie prawa pomocy wygasa wraz ze śmiercią strony, której zostało przyznane.

Zobacz także serwis: Pomoc prawna