Pracownik na kwarantannie – prawa, obowiązki, świadczenia

Aktualny stan prawny (na dzień 9 listopada 2020 r.) został przedstawiony w artykule "Kwarantanna i izolacja pracownika – prawa, obowiązki, świadczenia"

Kwarantanna na podstawie decyzji organu inspekcji sanitarnej

Obowiązek odbycia kwarantanny może wynikać z decyzji właściwego organu. Mianowicie, państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub państwowy graniczny inspektor sanitarny może, w drodze decyzji, nałożyć obowiązek poddania się kwarantannie na osobę:

• zakażoną lub chorą na chorobę zakaźną,
• osobę podejrzaną o zakażenie lub chorobę zakaźną lub
• osobę, która miała styczność ze źródłem biologicznego czynnika chorobotwórczego.

Co więcej, również osoby, które były narażone na chorobę zakaźną lub pozostawały w styczności ze źródłem biologicznego czynnika chorobotwórczego, a nie wykazują objawów chorobowych, mają obowiązek poddać się kwarantannie lub nadzorowi epidemiologicznemu, jeżeli tak postanowią organy inspekcji sanitarnej.

Polecamy: Tarcza antykryzysowa – Podatki i prawo gospodarcze. Pakiet 5 ebooków

Promocja: INFORLEX Twój Biznes Jak w praktyce korzystać z tarczy antykryzysowej Zamów już od 98 zł

Kwarantanna z mocy prawa

Obowiązek poddania się kwarantannie może powstawać również z mocy prawa, niejako samoistnie. Od dnia 15 marca 2020 r. dotyczy to osób, które przekroczyły polską granicę państwową, z wyjątkiem m.in. kierowców wykonujących czynności zawodowe. Obecnie osoby wracające zza granicy muszą poddać się 14-dniowej kwarantannie. Aktualnie obowiązek ten wynika z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. 2020, poz. 697), zwanego dalej „Rozporządzeniem”. Wcześniej, tj. przed dniem 20 kwietnia 2020 r., obowiązek poddania się kwarantannie uregulowany był w innych rozporządzeniach dotyczących ogłoszenia na terytorium Polski stanu zagrożenia epidemiologicznego i stanu epidemii oraz ustanowienia ograniczeń i nakazów z nimi związanych.[1]

Kwarantannę obligatoryjnie muszą odbyć również domownicy osób, wobec których właściwy organ inspekcji sanitarnej wydał decyzję o odbyciu przymusowej kwarantanny w związku z narażeniem na chorobę zakaźną lub stycznością ze źródłem biologicznego czynnika chorobotwórczego, a które nie wykazują objawów chorobowych.

Istotne jest to, że co do osób wskazanych powyżej, wobec których obowiązek poddania się kwarantannie powstał z mocy prawa, organ inspekcji sanitarnej nie wydaje decyzji o skierowaniu do kwarantanny. Jest to korzystne w szczególności dla osób przekraczających granicę, ponieważ dzięki takiemu rozwiązaniu nie muszą czekać na przejściach granicznych na wydanie decyzji. Osoby poddane kwarantannie z mocy prawa nie dysponują więc formalną decyzją właściwego organu.

O odbywaniu tego rodzaju kwarantanny należy powiadomić pracodawcę. Ponadto, w terminie 3 dni od zakończenia kwarantanny pracownik powinien złożyć pracodawcy lub podmiotowi zobowiązanemu do wypłaty świadczenia pieniężnego z tytułu choroby, pisemne oświadczenie potwierdzające odbycie kwarantanny, będące jednocześnie usprawiedliwieniem nieobecności w pracy, które to oświadczenie jest następnie przekazywane do ZUS.

Skierowanie do odbycia kwarantanny przez lekarza

W pewnych wypadkach obowiązek poddania się kwarantannie wynikać może również z decyzji lekarza. W przypadku podejrzenia lub rozpoznania zachorowania na chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną lekarz przyjmujący do szpitala, miejsca izolacji, odbywania kwarantanny lub zlecający izolację w warunkach domowych, kierując się własną oceną stopnia zagrożenia dla zdrowia publicznego, poddaje osobę podejrzaną o zachorowanie, chorą lub narażoną na zakażenie hospitalizacji, izolacji lub kwarantannie oraz badaniom lub zleca izolację w warunkach domowych. Jest to możliwe również w przypadku, gdy brak jest decyzji państwowego powiatowego lub granicznego inspektora sanitarnego, a osoba podejrzana o zachorowanie, chora lub narażona na zakażenie nie wyraża zgody na hospitalizację, izolację, kwarantannę, wykonanie badania lub izolację w warunkach domowych.

Podejmując tego rodzaju decyzję, lekarz niezwłocznie zawiadamia o niej właściwego miejscowo państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. Nie wydaje jednakże formalnej decyzji, ale może wystawić zaświadczenie lekarskie.

Świadczenia przysługujące podczas kwarantanny

Osoby odbywające kwarantannę traktowane są co do zasady jak osoby niezdolne do pracy. Na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby traktuje się bowiem niemożność wykonywania pracy w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, jak również niemożność powstałą wskutek poddania się obowiązkowi kwarantanny. Tym samym osoba skierowana do odbycia kwarantanny może ubiegać się o wynagrodzenie za czas choroby lub zasiłek chorobowy.  

Problematyczne może być jednak wykazanie przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych tytułu, na podstawie którego odbywano kwarantannę. W przypadku osób dysponujących decyzją organu inspekcji sanitarnej sytuacja jest stosunkowo prosta, ponieważ decyzja ta jest podstawą do wypłaty świadczeń z tytułu choroby na ogólnych zasadach. Należy ją przedłożyć organowi rentowemu.

Odmiennie wygląda sytuacja osób odbywających kwarantannę z mocy prawa. Tak jak wspomniano, wobec nich nie wydaje się decyzji o przymusowej kwarantannie. Rozwiązaniem tego problemu jest oświadczenie, jakie osoba odbywająca kwarantannę ma obowiązek złożyć swojemu pracodawcy w terminie 3 dni od zakończenia kwarantanny. Jest ono przekazywane do ZUS przez płatnika składek i stanowi podstawę do wypłaty świadczenia z tytułu choroby. Co więcej, zgodnie z powołanym wyżej Rozporządzeniem, dane osób odbywających tego rodzaju kwarantannę (np. przekraczających granicę) przekazywane są m.in. Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych. Tym samym ZUS zdobywa informację o osobach poddanych kwarantannie również tą drogą.

Najbardziej niejasna wydaje się sytuacja osób, które zostały skierowane do odbycia kwarantanny na mocy decyzji lekarza. Na lekarzach spoczywa wprawdzie obowiązek zawiadomienia właściwego organu inspekcji sanitarnej o nałożeniu obowiązku kwarantanny, jednakże przepisy nie precyzują, czy wówczas inspektor sanitarny wydaje decyzję lub przekazuje informację do ZUS. Tym samym wydaje się, że najlepszym rozwiązaniem jest uzyskanie od lekarza kierującego do kwarantanny, zaświadczenia lekarskiego o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby (ZLA). Wówczas można ubiegać się o świadczenia z tytułu choroby na zasadach ogólnych. Powyższe stanowisko zostało potwierdzone przez ZUS[2]. Jednocześnie podkreślono, że pracownik, który powstrzymuje się od pracy bez zaświadczenia lekarskiego, nie uzyska świadczenia przyznawanego na wypadek choroby.

Możliwość świadczenia pracy zdalnej podczas kwarantanny

Objęcie kwarantanną nie zawsze wyklucza jednak możliwość wykonywania pracy. Mowa tu oczywiście o pracy zdalnej. Każda sytuacja będzie jednakże wymagała indywidualnej oceny co do tego, czy dany rodzaj pracy nadaje się do wykonywania w sposób zdalny, czy w miejscu odbywania kwarantanny zapewnione są odpowiednie warunki do jej świadczenia, czy pracownik jest wyposażony w odpowiednie narzędzia i udogodnienia, czy świadczenie pracy zdalnej nie będzie naruszać warunków kwarantanny, a przede wszystkim, czy na świadczenie pracy pozwala aktualny stan zdrowia pracownika.

Jeżeli pracownik objęty kwarantanną jest zdolny do pracy i podejmie ją w formie zdalnej, to za wykonaną pracę będzie mu się należało pełne wynagrodzenie od pracodawcy, które nie będzie wynagrodzeniem chorobowym, lecz zwykłym wynagrodzeniem.

Powyższe wynika z wykładni pojęcia „niemożności wykonywania pracy” w rozumieniu art. 6 ust. 2 pkt 1a ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Objęcie pracownika kwarantanną nie musi automatycznie oznaczać niemożliwości wykonywania przez niego pracy. Specjaliści z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych podkreślają, że świadczenie chorobowe wypłacane z powodu objęcia kwarantanną jest formą rekompensaty za wykonywanie obowiązków administracyjno-prawnych zagrożonych karą, nałożonych na obywatela, jeżeli wypełnienie tych obowiązków wiąże się z koniecznością nieobecności w pracy[3]. Istotą niezdolności do pracy jest natomiast fizyczna niemożność wykonywania umówionej pracy lub niebezpieczeństwo pogorszenia stanu zdrowia wskutek świadczenia pracy[4].

Mając na względzie powyższe rozważania uzasadniony wydaje się wniosek, że odbywanie kwarantanny nie zawsze będzie oznaczało niemożność wykonywania pracy. Będzie to jednak zależało od spełnienia wyżej opisanych warunków. Co więcej, jeżeli w czasie świadczenia pracy zdalnej podczas kwarantanny, pracownik zacznie wykazywać objawy choroby, może wtedy zgłosić się do lekarza w celu wystawienia zaświadczenia lekarskiego o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby. Takie zaświadczenie również będzie podstawą do wypłaty świadczenia chorobowego.

Podstawa prawna:

• art. 33-35 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi,
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii,
• art. 6 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczenia pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Karolina Przybysz, Aplikant radcowski w Lubasz i Wspólnicy – Kancelaria Radców Prawnych

[1] Chodzi tu w szczególności o rozporządzenia: Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz. U. 2020, poz. 433), rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. 2020, poz. 491), rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. 2020, poz. 566), rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. 2020, poz. 658).

[2] https://www.zus.pl/baza-wiedzy/biezace-wyjasnienia-komorek-merytorycznych/swiadczenia/-/publisher/details/1/informacja-o-uprawnieniach-do-swiadczen-z-powodu-poddania-sie-kwarantannie-lub-izolacji/2534621#1

[3] Jędrasik-Jankowska Inetta. Art. 6. W: Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Omówienie, [w:] Prawo socjalne. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2001.

[4] Pisarczyk Łukasz. 4.3.2. Przeszkody związane z osobą pracownika. W: Ryzyko pracodawcy. Oficyna, 2008.