Umowa zlecenia i pozarolnicza działalność będą liczone do stażu pracy (okresu zatrudnienia). Jest projekt. Kiedy nowelizacja kodeksu pracy wejdzie w życie?

• Zlecenie i okres prowadzenia działalności gospodarczej będą liczone do stażu pracy
• Pozarolnicza działalność (nie tylko gospodarcza) liczona do stażu pracy
• Umowa zlecenia i inne umowy cywilnoprawne
• Inne okresy liczone do stażu pracy
• Zaświadczenie wyda ZUS
• Kiedy nowelizacja kodeksu pracy dotycząca stażu pracy wejdzie w życie?
• Dlaczego ta zmiana kodeksu pracy jest ważna?

Zlecenie i okres prowadzenia działalności gospodarczej będą liczone do stażu pracy

W kodeksie pracy będzie dodany nowy przepis (art. 302¹), który określi, że do okresu zatrudnienia (czyli do tzw. stażu pracy) – poza wykonywaniem pracy na podstawie stosunku pracy i stosunków służbowych – wliczane będą okresy wykonywania pracy i prowadzenia działalności określone w art. 6 ust. 1 pkt 3, 4, 5, 5a, 6, 8, 11, 12 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, o ile stanowiły tytuł do ubezpieczeń społecznych. 
Jeżeli ten przepis wejdzie w życie do stażu pracy będą się dodatkowo liczyły okresy:
- wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do których zgodnie Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, 
- prowadzenia działalności pozarolniczej, w tym w szczególności – indywidualnej działalności gospodarczej, 
- wykonywania odpłatnie pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, 
- pełnienia czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego; 
- odbywania służby zastępczej,
- pełnienia mandatu posła, posła do Parlamentu Europejskiego lub senatora, 
- wykonywania pracy z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych. 

Do stażu pracy będą również zaliczane niektóre okresy niepodlegania ubezpieczeniom społecznym przewidziane w przepisach szczególnych, które wiążą się z wykonywaniem pracy lub działalności co do zasady stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych (np. wykonywanie pracy na podstawie umowy o świadczenie usług przez uczniów szkół ponadpodstawowych lub studentów do ukończenia 26 lat).

Pozarolnicza działalność (nie tylko gospodarcza) liczona do stażu pracy

Zgodnie z nowym przepisem art. 302¹ § 1 kodeksu pracy do okresu zatrudnienia wliczać się będzie okresy prowadzenia przez osobę fizyczną pozarolniczej działalności oraz okresy pozostawania osobą współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, za które zostały opłacone składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe lub wypadkowe, z zastrzeżeniem § 3. 
Pojęcie pozarolniczej działalności wynika z art. 8 ust. 6 ustawy z dnia z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 497). Zgodnie ze wskazanym przepisem za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się: 
1) osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych; 
2) twórcę i artystę; 
3) osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu: a) w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, b) z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych; 
4) wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej; 
5) akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług; 
6) komplementariusza w spółce komandytowo-akcyjnej; 
7) osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz.U. z 2024 r. poz. 737). 

Umowa zlecenia i inne umowy cywilnoprawne

Na podstawie dodawanego do kodeksu pracy art. 302¹ § 2 do okresu zatrudnienia wliczane byłyby okresy: 
1) wykonywania przez osobę fizyczną zlecenia na podstawie umowy, o której mowa w art. 734 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610, z późn. zm.) lub świadczenia usług przez osobę fizyczną na podstawie umowy, o której mowa w art. 750 tej ustawy (pkt 1), 
2) wykonywania przez osobę fizyczną pracy na podstawie umowy agencyjnej, o której mowa w art. 758 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (pkt 2), 
3) pozostawania osobą współpracującą z osobą, o której mowa w pkt 1 i 2 (pkt 3), 
4) pozostawania przez osobę fizyczną członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kołek rolniczych (pkt 4)– w którym podlegała ona ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, z zastrzeżeniem § 3. 

Zakres regulacji zawartej w art. 302¹ § 2 pkt 1 obejmie również umowy uaktywniające dla niań sprawujących opiekę nad dziećmi na podstawie umów o świadczenie usług, do których zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. 

Na podstawie dodawanego do kodeksu pracy art. 302¹ § 3 do okresu zatrudnienia wliczane będą także ww. okresy działalności zawodowej określone w art. 302¹ § 1 i 2, w których osoba fizyczna nie podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na podstawie odrębnych przepisów. 
Wiążą się one z wykonywaniem pracy lub działalności co do zasady stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych. Przykładowo może to być zwolnienie z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w ramach wsparcia uczestników obrotu gospodarczego poszkodowanych wskutek pandemii COVID-19, niepodleganie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu ulgi na start czy zwolnienie dotyczące osób prowadzących działalność gospodarczą, które przekroczyły kwotę rocznej podstawy wymiaru składek, a także okres ulgi dla uczniów szkół ponadpodstawowych lub studentów do ukończenia 26 lat. 

Inne okresy liczone do stażu pracy

Celem nowego (projektowanego) art. 302¹ § 5 kodeksu pracy jest kompleksowe uregulowanie w jednym przepisie kwestii stażu pracy. W związku z powyższym dodany § 5 określa, że do okresu zatrudnienia wlicza się okresy: 
1) pobierania uposażenia w okresie sprawowania mandatu posła, senatora lub posła do Parlamentu Europejskiego, 
2) odbywania czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego, 
3) odbywania służby zastępczej, 4) kształcenia się w szkole doktorskiej, 
5) pobierania przez stypendystę sportowego stypendium sportowego, 
6) kształcenia się w Krajowej Szkole Administracji Publicznej im. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego, 7) wykonywania przez skazanego odpłatnego zatrudnienia, 
8) pobierania przez bezrobotnego zasiłku i stypendium, 
9) udokumentowanego zatrudnienia przebytego za granicą u pracodawcy zagranicznego, 
10) prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie rolnym– które z mocy odrębnych przepisów, w zakresie i na zasadach w nich przewidzianych, podlegają wliczeniu do okresu zatrudnienia lub są okresem, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Zaświadczenie wyda ZUS

Na podstawie nowego art. 302¹ § 7–10 kodeksu pracy: 
1) okresy prowadzenia przez osobę fizyczną pozarolniczej działalności oraz okresy pozostawania osobą współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność potwierdza wydane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaświadczenie o opłaceniu za dany okres składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe lub wypadkowe z danego tytułu (§ 7); 
2) okresy wykonywania zlecenia lub świadczenia usług przez osobę fizyczną na podstawie umów, o których mowa w art. 734 i art. 750 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny oraz okresy wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, o której mowa w art. 758 ustawy, okresy pozostawania z ww. osobami osobą współpracującą, a ponadto okresy pozostawania przez osobę fizyczną członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych potwierdza wydane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaświadczenie o podleganiu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (§ 8);
3) okresy prowadzenia przez osobę fizyczną pozarolniczej działalności oraz okresy pozostawania osobą współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, w których osoba fizyczna nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym na podstawie odrębnych przepisów potwierdza zaświadczenie wydane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych o podleganiu ubezpieczeniu zdrowotnemu (§ 9); 
4) okresy wykonywania przez osobę fizyczną umowy zlecenia, świadczenia usług lub umowy agencyjnej oraz okresy pozostawania jako osoba współpracująca z taką osobą, a także okresy pozostawania członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych, w których to okresach osoba fizyczna nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na podstawie odrębnych przepisów, potwierdza zaświadczenie wydane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (§ 10).

Dla przykładu niepodleganie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu ulgi na start będzie potwierdzało wydawane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaświadczenie o podleganiu ubezpieczeniu zdrowotnemu (§ 9). 
Okres zaś, w którym osoba fizyczna do 26 r. życia nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym lub wypadkowemu na podstawie odrębnych przepisów będzie potwierdzać zaświadczenie wydawane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych poprzedzone postępowaniem wyjaśniającym (§ 10).

Kiedy nowelizacja kodeksu pracy dotycząca stażu pracy wejdzie w życie?

Projekt, którego projekt opublikowano 11 lipca 2024 r. ma zostać przyjęty przez Radę Ministrów i skierowany do Sejmu w III kwartale 2024 r. Projekt ten przewiduje, że omawiana nowelizacja kodeksu pracy wejdzie w życie 1 stycznia 2026 r.

Dlaczego ta zmiana kodeksu pracy jest ważna?

Przepisy prawa pracy (nie tylko Kodeksu pracy, ale również tych wynikających z układów i porozumień zbiorowych, statutów, regulaminów pracy i pragmatyk służbowych) – przewidują wiele uprawnień pracowniczych, uzależnionych od określonego stażu pracy. Przykładowo jest to regułą w przypadku prawa do nagrody jubileuszowej czy dodatku stażowego. 
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wskazuje, że obecnie obowiązujące przepisy nie określają jednolitych zasad ustalania stażu pracy dla celów ustalania wszystkich uprawnień pracowniczych wynikających ze stosunku pracy i dostępu do określonych stanowisk pracy. W art. 302 Kodeksu pracy znajduje się jedynie fragmentaryczna regulacja, zgodnie z którą do okresu zatrudnienia wlicza się okres służby w niektórych formacjach mundurowych (art. 302 Kodeksu
pracy). 

Zdaniem Ministerstwa brak powszechnie obowiązującej regulacji zasad ustalania stażu pracy powoduje w praktyce istotne wątpliwości, a w wielu przypadkach prowadzi pracodawców do ustalania stażu pracy wyłącznie na podstawie okresów zatrudnienia na podstawie stosunku pracy i stosunków służbowych.

Autopromocja

Kodeks pracy 2024. Praktyczny komentarz z przykładami

Sprawdź

A z drugiej strony obecnie na rynku pracy w Polsce prace tego samego rodzaju wykonywane są na podstawie różnych stosunków prawnych i w różnych formach, co często wprost wynika z przepisów prawa. Ustalanie stażu pracy wyłącznie z odwołaniem się do okresów zatrudnienia na podstawie stosunku pracy prowadzi więc do nierównego traktowania w zakresie nabywania uprawnień pracowniczych osób, które przebyły okresy zatrudnienia na podstawie stosunku pracy i stosunków służbowych oraz osób, które wykonywały pracę na podstawie innych stosunków prawnych i w innych formach.

Zdaniem MRPiPS jest to niekorzystne dla pracowników, którzy przed nawiązaniem stosunku pracy wykonywali pracę na innych podstawach niż stosunek pracy, w tym pracę tego samego rodzaju. Budzi to istotne wątpliwości w zakresie zgodności takiego rozwiązania z wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji zasadą równości. Na ten problem uwagę zwracały w przeszłości także sądy, przykładowo w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 maja 2015 r., II OSK 2429/13. Z tych powodów Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zamierza znowelizować kodeks pracy. Tak aby wyrównać szanse ww. grup osób grup w dostępie do niektórych uprawnień pracowniczych (np. nagród jubileuszowych, dodatków stażowych), jak i stanowisk wymagających potwierdzonego doświadczenia zawodowego. 

Źródło: Projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks Pracy (UD59).

oprac. Paweł Huczko